Het gemak waarmee AI leren verdringt, is het gevolg van het wegdeemsteren van de leerkracht.
Artificiële intelligentie holt het onderwijs uit, declameerden twee professoren van de Nederlandse Radboud Universiteit vorige week in een commentaarstuk. Ook bij nogal wat andere collega-professoren voel ik de zenuwachtigheid over AI toenemen. Studenten laten hun werkstukken door ChatGPT schrijven. Ze gaan zelf niet meer op zoek naar informatie en laten ook het structureren van hun gedachtegang over aan de computer.
Artificiële intelligentie holt niet alleen het onderwijs uit, maar voor een stukje ook de mens. Inderdaad: technologische vooruitgang zou moeten leiden tot meer tijd voor creativiteit. De werkelijkheid is anders. Automatisering heeft fysieke handvaardigheden en vakmanschap voor een groot deel uitgewist, en vandaag lijkt ze almaar meer intellectuele en zelfs emotionele vaardigheden over te nemen.
Zeldzaam zijn de mensen voor wie AI de tijd, de financiële slagkracht en de emancipatie opleveren om vrijer en creatiever aan de slag te gaan. Talrijk zijn de mensen die beetje bij beetje een slaafs, ploeterend en apathisch aanhangsel worden van hun scherm. En in de scholen loopt inderdaad al veel mis.
Dat AI het onderwijs uitholt, is te wijten aan het onderwijs zelf, of toch minstens aan het onderwijsbeleid. Het gemak waarmee AI waarlijk leren verdringt, is grotendeels het gevolg van het langzaam wegdeemsteren van de leerkracht. Dat heeft te maken met het verdwijnen van zijn autoriteit en autonomie. De leerkracht is een speelbal geworden tussen het onderwijsmanagement en ouders die zich klant en koning wanen.
Digitalisering is ook te vaak een doel op zich geworden, waardoor de sereniteit van doordachte zinnen en schema’s op lijntjespapier werd ingeruild voor digitale invulpagina’s. De combinatie van schaalvergroting, hyperdiversiteit en toenemende administratie maakt dat de leerkracht vaak weinig tijd heeft om leerlingen nog als een intellectuele partner op hun groeipad te vergezellen.
Ik ben er zeker van dat de meeste leerlingen en studenten ChatGPT en aanverwanten maar wat graag links laten liggen als de leerkracht opnieuw echt leerkracht kon zijn: een leermeester, die nabij is, die mee de rust, de regelmaat en de repetitie kan aanbieden die zo cruciaal zijn voor een diepgaand leerproces, voor de internalisering van kennis, inzicht en vaardigheid, in plaats van verdere externalisering.
De beste manier om AI in het onderwijs te beteugelen, is niet nog meer geld aan software besteden, maar terugkeren naar de basis. Plaats tegenover artificiële intelligentie opnieuw de authentieke intelligentie van de leerkracht.
