Waarom maakt de N-VA Vlamingen bang voor de aanslagen van de IS, liever dan te vechten voor de Vlaamse onafhankelijkheid? Het is een vraag waarover Mark Grammens zich zelfs op zijn 83e hogelijk kan opwinden. Grammens, coryfee van de Vlaamse Beweging, ziet het niet meer goed komen met de N-VA. ‘Mensen die zo openlijk oneerlijk zijn gebleken, zijn geen knip voor de neus waard.’
‘Op mijn leeftijd bedenk je niet meer allerlei mitsen en maren om te nuanceren. Dat is het voordeel van de ouderdom’, zegt Mark Grammens wanneer we hem thuis in Liedekerke opzoeken. De oud-journalist – van 1988 tot 2013 gaf hij tweewekelijks het eenmansblad Journaal uit – is er fysiek niet goed aan toe, maar zijn eigenzinnige stem heeft hij weten te behouden. Als koppigaard en non-conformist werd en wordt hij nog steeds op handen gedragen in de Vlaamse Beweging. In 1990 publiceerde Grammens Gedaan met geven en toegeven over de communautaire kwesties, waarop Hugo Schiltz reageerde met Gedaan met zeuren en treuren. Vorige week maakte Grammens zich op zijn geheel eigen manier boos in het Vlaamsgezinde internettijdschrift Doorbraak. ‘Dit is de eerste stap naar het einde van de Vlaamse democratie’, schreef hij over de reeks maatregelen die N-VA’ers al de hele zomer op de publieke opinie afvuren als antwoord op de terreurdreiging in Europa.
MARK GRAMMENS: Terreur? Wat de IS in Europa doet, is helemaal geen terrorisme.
Dat moet u ons uitleggen.
GRAMMENS: Ik weet dat ik met dit standpunt tamelijk alleen sta, maar daar trek ik me niets van aan. (glimlacht) De gangbare definitie van terrorisme is: het gebruik van geweld om politieke doelen te bereiken door de overheid. Vandaag wordt de term veel te vaak gebruikt voor mensen die zich met geweld tegen hun onderdrukkende machthebbers keren. Individuen die aanslagen plegen, dat is geen terrorisme. Ik heb als journalist jarenlang het begrip terrorisme uitsluitend toegepast op de Belgische staat. De jaren van de repressie, dat waren de jaren van de Belgische terreur. Hoeveel vrouwen zijn vlak na de oorlog verkracht in België? Minstens 1000, misschien zelfs 2000. Dat is een typisch onderdeel van terreur.
De IS bedrijft geen terrorisme, maar België deed dat wel?
GRAMMENS: Inderdaad, het gaat erom dat terreur door een land of een staat wordt beoefend, en de Islamitische Staat is dat in weerwil van haar naam echt niet. Pas nadat hun twee torens in New York in puin lagen, zijn de Amerikanen ook individuen als terroristen gaan bestempelen. Wij zijn hen daar slaafs in gevolgd. Maar als ik in Aleppo of een andere stad in het Midden-Oosten zou wonen, zou ik de Verenigde Staten en het Westen ook haten. Sinds de instorting van het Ottomaanse Rijk is het Midden-Oosten de speelbal van het Westen geweest. En wij hebben daar alleen maar ellende gebracht. VRT-journalist Rudi Vranckx zegt hetzelfde: we kunnen de IS niet kapot krijgen. Zolang het Midden-Oosten onder onze aanwezigheid te lijden heeft, zal er altijd wel ergens een soort IS opstaan.
Die recente betekenisverandering van de term terrorisme zorgt ervoor dat we oorzaak en gevolg uit het oog verliezen. Als wij gevechtsvliegtuigen en bommenwerpers naar daar sturen, mag het niet verbazen dat zij hier onschuldigen aanvallen. Als het Belgische leger niet had deelgenomen aan luchtaanvallen op de IS waren er misschien geen bommen ontploft in Zaventem en Maalbeek. Die aanslagen waren een antwoord op wat men terroristische activiteiten van het Belgische leger kan noemen.
U hekelt de militarisering van de democratie en het gewapend bestuur van de N-VA. Wat moeten we dan ondernemen tegen de aanhoudende aanslagengolf?
GRAMMENS: Uit het Midden-Oosten wegblijven. We roepen dat geweld over onszelf af. In Madrid zijn in 2004 bijna tweehonderd doden gevallen bij aanslagen in stations. De Spaanse regering heeft daarna al haar troepen weggetrokken uit het Midden-Oosten. Er zijn in Spanje sindsdien geen aanslagen meer gepleegd. De IS wordt niet geleid door volstrekte idioten met wie niet te praten valt. Ze lopen misschien met oogkleppen op, maar dat doen wij ook. We moeten de IS en het hele Midden-Oosten met rust laten. Dat is de enige oplossing.
Zijn we nu dan niet in oorlog met de IS?
GRAMMENS: Dat is een flagrante leugen. Volkenrechtelijk noch in de feiten is dat het geval. Of hebben jullie het gevoel dat de oorlog is begonnen als jullie buitenkomen? Ik niet. We leven in vrede. Dit is de meest vredelievende maatschappij ter wereld. Er zijn nu in België recent twee aanslagen gepleegd waarbij 32 doden zijn gevallen. Dat is heel erg, maar een oorlog is het niet. Ik heb hier een oorlog meegemaakt. Ik kan u verzekeren: dat is iets helemaal anders.
De aanslagen maken veel mensen wel erg bang.
GRAMMENS: De mensen wórden bang gemaakt. De N-VA doet er alles aan om van veiligheid het volgende verkiezingsthema te maken. Ze hoopt dat de Vlamingen daardoor zullen vergeten hoe de partij haar Vlaamse standpunten heeft begraven en haar daar niet meer op zal afrekenen. Ik ben daar heel bezorgd over. Die partij haalt momenteel alles uit de kast om toch maar aan de macht te kunnen blijven. Ze zet mensen en groepen tegen elkaar op en creëert een klimaat van angst. De partij gedraagt zich als een roofdier dat in het nauw gedreven wordt. Bijna elke dag komt de N-VA met een voorstel waarmee ze de ene of de andere groep het zwijgen wil opleggen. En de echte verkiezingsstrijd moet nog beginnen.
Aan welke voorstellen denkt u dan?
GRAMMENS: Er zijn er zo veel. Peter De Roover wil bijvoorbeeld de vrijheid van meningsuiting beperken en het verheerlijken van terrorisme strafbaar stellen. Waar is hij in godsnaam mee bezig? Waar is dat goed voor? Ik heb over De Roover veel goeds gezegd toen hij de leiding had van de Vlaamse Volksbeweging. En ik blijf erbij dat hij een uitstekend voorzitter was. Maar de man heeft geen enkel politiek talent, dat zie je meteen.
Zet de N-VA ook, zoals werd beweerd, aan tot racisme?
GRAMMENS: Ze zijn tot alles in staat. Maar racisme is van alle tijden en werelddelen. Dat heeft niets met Vlaanderen te maken. Het is hier minder erg dan elders. Het racisme van Japanners tegenover Koreanen is bijvoorbeeld onbeschrijfelijk. Ik kan me eigenlijk geen samenleving voorstellen zonder racisme. Het enige wat daartegen kan helpen, is een goede opvoeding: een moeder die haar kinderen op tijd leert dat het niet netjes is om zwarten als negers na te wijzen op straat. Maar wie denkt dat je racisme kunt uitroeien, streeft een droombeeld na.
En toch. De Vlaamse Beweging lijkt soms door racisme te zijn vergiftigd.
GRAMMENS: Door een historisch toeval is de maatschappelijke opkomst van het vreemdelingenvraagstuk samengevallen met de crisis in het Vlaams-nationalisme waaruit het Vlaams Blok is ontstaan. Dat is een spijtige zaak. Maar de eerste verklaringen van Filip Dewinter (VB) als politicus waren niet racistisch. De partij die is gesticht door Lode Claes en Karel Dillen was in de eerste plaats alleen maar geïnteresseerd in de Vlaamse onafhankelijkheid.
Dillen was geen democraat, toch?
GRAMMENS: Karel was een jeugdvriend van mij. Samen met Rudi van der Paal en Toon Van Overstraeten gaven we na de oorlog een sluikblad uit waarin we de repressie en de onevenwichtige uitvoering daarvan aanklaagden. Dillen had wat opvoeding nodig, en hij sprak soms een andere taal dan wat hij meende. Maar hij is een van de weinige Vlamingen die ik ben tegengekomen met het statuut van een staatsman.
Een fascistisch staatsman dan?
GRAMMENS: Misschien, ja. Dat kan ook samengaan. Benito Mussolini was evengoed staatsman en fascist. Maar Dillen maakte altijd interessante analyses: ik ging zelden bij hem weg zonder zes onderwerpen waar ik achteraf dieper over moest nadenken. Van hem is de bekende en zeer terechte uitspraak: ‘Mijn partij zal alleen in een Belgische regering stappen als het de laatste is.’ Dat had Bart De Wever ook moeten zeggen. Als zijn partij drie verkiezingen na elkaar de poot stijf had gehouden en intussen had ingebeukt op de Belgische staat, hadden de Vlamingen gekregen waar ze recht op hebben.
Waarom laat de N-VA zich afleiden door sociaaleconomische en veiligheidsdossiers?
GRAMMENS: De diepere reden ken ik niet, maar wat ik zie is dat de N-VA een grotere gedaanteverwisseling heeft ondergaan dan om het even wat ik in mijn 60-jarige beroepsleven heb meegemaakt. Sinds de Tweede Wereldoorlog is het niet meer voorgekomen dat een partij zo compleet haar principes verloochent. De N-VA is niet meer de partij van vóór de verkiezingen van 2014, maar een geheel andere partij.
Er was in 2013 de bocht van Bracke: de sociaaleconomische hervormingen gaan voor.
GRAMMENS: Het spijt me, maar Siegfried Bracke neem ik niet ernstig. Niet omdat het een gewezen collega-journalist is, hoor, maar ik kan het gewoon niet helpen. Als ik die man op televisie zie, begin ik te lachen. Wat een pantoffelheld, zeg. (grinnikt)
Is de N-VA geen nationalistische partij meer?
GRAMMENS: Ik kan alleen maar vaststellen dat hier een Vlaams-nationalistische partij, die als belangrijkste bestaansreden de Vlaamse zelfstandigheid heeft, precies het tegendeel doet van wat ze haar kiezers beloofde. Sinds de verkiezingen doet de N-VA niets anders dan België zo sterk mogelijk maken. Op elk gebied. Zowel de N-VA-ministers als de partij in haar geheel sloven zich daarvoor uit. En België wordt ook sterker met de dag, dat voel je aan alles. Ik begrijp niet dat de Vlamingen dat zo gemakkelijk aanvaarden. Ik zou een opstand verwachten.
Misschien liggen veel Vlamingen gewoon niet meer wakker van communautaire thema’s.
GRAMMENS: Daar ben ik het niet mee eens. Wie voor de N-VA koos, wist toch dat hij voor een Vlaams-nationalistische partij stemde? Van het zogenaamde centennationalisme waarmee de N-VA zich populair maakte, blijft ook niets meer over. Over de financiële transfers naar Wallonië zegt Bart De Wever geen woord meer.
Waarom doet De Wever dat? Hij heeft het Vlaams-nationalisme voor het eerst in generaties een verkiezingsoverwinning bezorgd.
GRAMMENS: Om die vraag te kunnen beantwoorden, moet ik een anekdote vertellen. In december 2006, toen de N-VA nog een kartel vormde met de CD&V en geld kreeg van die partij, kwam het grote nieuws dat Jean-Marie Dedecker naar de N-VA zou overstappen. Ik stond op het punt om Dedecker te feliciteren – we kennen elkaar – toen de overstap alweer werd afgeblazen. De Wever heeft Dedecker toen een dolk in de rug gestoken. Ik heb naderhand in Journaal een hoofdartikel aan die episode gewijd. In de laatste alinea noemde ik Bart De Wever een stinkerd. Dat was ook de naam die wij als kinderen op het Sint-Jan-Berchmanscollege in Brussel gaven aan valsspelers op de speelplaats.
U hebt Bart De Wever nooit vertrouwd.
GRAMMENS: Inderdaad. Ik had De Wever door vanaf dag één. Een potentiële medestander zoals Dedecker zo om de tuin leiden! En dan maar liegen en bedriegen, alsof hij zich alles kan permitteren. Ik dacht toen bij mezelf: als die man zo doorgaat, gaat hij op den duur nog heel Vlaanderen bedriegen. En die verwachting is uitgekomen. Bart De Wever heeft zich nu ontpopt tot een groot verdediger van België. Ik vond hem in 2006 een stinkerd, en tien jaar later vind ik dat nog altijd. (zijn vrouw schuift hem een briefje toe: ‘niet overdrijven’)
Maar wat had De Wever dan wel moeten doen in 2014?
GRAMMENS: Moet een politicus altijd iets doen? Een politicus kan toch ook een paar jaar met de duimen draaien, nee? Het gaat erom het goede moment af te wachten. Dat is een volkomen normale en redelijke optie voor een politicus. Aan de macht zijn betekent bovendien ook niet noodzakelijk macht hébben. Neem Jan Verroken, een goede vriend van mij. Ik heb hem weleens gevraagd waarom hij nooit minister is geworden. Dat wilde hij niet, zei hij, hoewel men het hem minstens zes keer heeft gevraagd. Maar de macht die hij als parlementslid bezat, was veel groter dan die van een minister. In dit land is de ministeriële macht soms verwaarloosbaar. Maar een minister kan natuurlijk wel de schoonmaakster van zijn kantoor benoemen, een chauffeur aanstellen en met zijn wederhelft op bezoek gaan in het koninklijk paleis.
Een regering zonder socialisten is al een staatshervorming op zich, zei De Wever ter verdediging van de regering-Michel.
GRAMMENS: Dat is quatsch, natuurlijk. Deze regering is helemaal geen staatshervorming. We moeten ernstig blijven.
Wat gebeurt er straks bij de verkiezingen in 2019?
GRAMMENS: Ik denk dat de N-VA zó sterk achteruitgaat dat de andere partijen geen enkele poging meer zullen doen om haar erbij te betrekken. Na bewezen diensten voor België zal de N-VA mogen inpakken. Mensen die zo openlijk onbetrouwbaar en oneerlijk zijn gebleken, zijn geen knip voor de neus waard. Een Vlaams spreekwoord zegt: eerlijk duurt het langst. Dat is in het echte leven ook zo. Daarom heeft iemand met het politieke curriculum van De Wever geen toekomst.
Kans verkeken voor de N-VA. Hoe kan Vlaanderen dan wel nog stappen richting onafhankelijkheid zetten?
GRAMMENS: Met die vraag ga ik elke avond slapen. (lacht) Ik zal die Vlaamse onafhankelijkheid in elk geval niet meer meemaken. En dus ook het antwoord op die vraag niet meer te weten komen. De generatie die de strijd voor een Vlaamse staat zal moeten leveren, wordt nu geboren. (denkt even na) Misschien krijgen we een opleving van het onafhankelijkheidsstreven onder invloed van internationale gebeurtenissen? Stel dat de Spanjaarden, die tot alles in staat zijn, zo gek zijn om een onafhankelijk Catalonië de oorlog te verklaren en er geschoten wordt in de straten van Barcelona. Dat zou het idee van een onafhankelijk Vlaanderen bij veel jongeren weer schwung kunnen geven.
Maar u twijfelt of de Vlaamse onafhankelijkheid er ooit komt?
GRAMMENS: In de nabije toekomst geloof ik er in elk geval niet meer in.
Waar gaan die teleurgestelde N-VA-kiezers naartoe in 2019?
GRAMMENS: Sommigen naar het Vlaams Belang, dat kun je ook al afleiden uit recente opiniepeilingen. Maar waar ik bang voor ben, is dat de Vlaamse Beweging politiek dakloos wordt. Ik ga bij de volgende verkiezingen gewoon niet stemmen. Niet alleen omdat ik invalide ben en niet hoef te gaan, maar uit principe. Ik zou niet weten welke partij mijn steun verdient. En ik vrees dat velen in de Vlaamse Beweging er zo over denken. Voor zover de Vlaamse Beweging nog bestaat.
In Vlaanderen is er natuurlijk ook geen meerderheid voor onafhankelijkheid.
GRAMMENS: Dat is relatief. Had men de Britten een jaar eerder of een jaar later de vraag over een brexit voorgelegd, dan was het antwoord misschien helemaal anders geweest. Die meerderheden schommelen. Het belangrijkste is op het juiste moment een referendum te houden.
Hebt u in dat geval ook een oplossing voor het vraagstuk Brussel?
GRAMMENS: Die vraag kan ik nu onmogelijk beantwoorden. Voor Brussel moet een oplossing worden bedacht als het zover is. Alles hangt af van de toestand waarin Brussel zich op dat moment bevindt. Neem de Europese Unie. Die faalt vandaag. Stel nu dat de EU op een dag verdwijnt, dan is dat zoals een luchtbel die leegloopt in het centrum van Brussel. Zonder de EU stelt de stad niets meer voor. Dan kan het voor handige Vlaamse staatslieden niet zo moeilijk zijn om die stad voor ons in te palmen.
Waarom moet Vlaanderen eigenlijk onafhankelijk worden?
GRAMMENS: Waarom niet? Bijna alle volken zijn onafhankelijk. Waarom zouden de Vlamingen dat recht niet hebben?
Behoren natiestaten dan niet tot het verleden?
GRAMMENS: Ze komen net weer tot leven. Europa valt in duigen. Ik maak het misschien niet meer mee, maar die hele constructie zakt in elkaar. Daardoor worden natiestaten de komende tijd alleen maar belangrijker.
Maar voelt u zich vandaag nog onderdrukt als Vlaming in België?
GRAMMENS: Door mijn vrouw een beetje. (lacht) Nee, ik voel mij niet door België onderdrukt. Ik haat dat land. Het staat me nog altijd scherp voor ogen wat hier in 1945 met mijn familie is gebeurd. Mijn vader was een overtuigde Belg, misschien zelfs een Belgisch nationalist. Maar hij zag dat de taalwetten altijd in het nadeel van de Vlamingen werden toegepast. Tijdens de oorlog kwam de functie van voorzitter van de Vaste Commissie voor Taaltoezicht vrij. Als voorzitter heeft hij de taalwetten – de Bélgische taalwetten – helpen afdwingen. Na de oorlog is hij louter om die reden veroordeeld tot tien jaar gevangenis. Zes jaar heeft hij daarvan moeten uitzitten, absurd veel in vergelijking met de meeste andere gevallen. Mijn vader was ziedend toen hij vrijkwam. Maar ik ben als kind dus absoluut niet opgegroeid in een anti-Belgisch milieu. Dat is daarna pas gekomen. Het moment waarop mijn moeder en ik op straat werden gezet en we weerloos moesten toekijken hoe crapuul ons huis vernietigde, zal ik nooit vergeten. Ik was twaalf, en in dat jaar ben ik volwassen geworden.
Begrijpt u dat mensen die zoiets niet hebben meegemaakt die haat voor België moeilijk kunnen vatten?
GRAMMENS: Zeker. Maar volken worden ook niet alleen onafhankelijk uit haat of omdat ze worden onderdrukt. Waarom wilden de Indiërs onafhankelijk worden van de Britten? Zij werden niet onderdrukt. Ze konden zelfs in Oxford gaan studeren door die band met Engeland. Maar ze waren trots. Ze wilden een eigen rol spelen op het wereldtoneel en niet altijd aan het handje van de Britten lopen. Ze wilden hun eigen regering, ze wilden zichzelf kunnen zijn.
Zijn Vlamingen ook trotse mensen?
GRAMMENS:(zucht) Als we daarover beginnen, kruip ik liever in mijn bed.
Bent u milder geworden met het ouder worden?
GRAMMENS: Omdat mijn knoken niet meer meewillen? Ik weet het niet. Ik zie wel beter dan vroeger welke verwezenlijkingen we hebben binnengehaald. Met Leuven Vlaams hebben we een grote slag gewonnen. Die Vlaamse overwinningen, en er zijn er heel wat geweest, beklemtonen we te weinig.
Nu klinkt u zelfs tevreden.
GRAMMENS:(glimlacht) Eigenlijk wel, ja. Zo mag u dat gerust formuleren.
DOOR PETER CASTEELS EN HAN RENARD, FOTO’S FRANKY VERDICKT
‘We roepen het geweld over onszelf af. We moeten de IS en het hele Midden-Oosten met rust laten. Dat is de enige oplossing.’
‘Sinds de Tweede Wereldoorlog is het niet meer voorgekomen dat een partij zo compleet haar principes verloochent als de N-VA.’
