‘N-VA samen met de PS in een regering? Dat gaat niet gebeuren’

Tenzij de N-VA echt een traditionele partij wil worden, stapt ze niet in een regering met de PS. Dat schrijft Knack-redacteur Peter Casteels. ‘Is er iemand die gelooft dat de N-VA in 2024 de strijd met Vlaams Belang zal aangaan vanuit een regering met de PS?’

‘Je kunt niet doen alsof het niet gezegd is’, zei Johan Vande Lanotte zondag in De zevende dag. De oud-formateur en SP.A’er had het over Bart De Wevers nieuwjaarsspeech, waarin de N-VA-voorzitter ervoor pleitte het sociaal-economische herstelbeleid voort te zetten. ‘Alleen zo komt er ruimte voor sterker sociaal beleid, en dan denk ik prioritair aan de verhoging van de lage pensioenen’, zei hij. In de ogen van Vande Lanotte en andere echte Wetstraatwatchers was dat een opening naar de socialistische familie, in de dagen erna werd het zelfs een uitgestoken hand. Zou er dan toch een regering mogelijk zijn met de N-VA en de PS? En zelfs zonder een communautair luik? Het woord ‘confederalisme’ viel ook al niet in de speech van De Wever. Dat ene zinnetje over pensioenen was zelfs genoeg om een nieuwe naam voor een mogelijke coalitie te laten ontstaan: de Rode Duivels-coalitie, met de rode socialisten en Bart De Wever als – spreekwoordelijke, nemen we maar aan – duivel.

Op zondag 26 mei was het moeilijk om zelfs niet heel even toe te geven dat Bart De Wever gelijk heeft in zijn grote analyse over België. Het land leek die avond in ieder geval als twee druppels water op een optelsom van twee democratieën. In Vlaanderen was een rechtse partij afgetekend de grootste, hoewel ze duidelijk werd opgejaagd door een extreemrechts alternatief. Daar had ze veel stemmen aan verloren. In Wallonië was nog altijd een linkse partij de marktleider, die weliswaar evengoed werd achternagezeten door een extremer alternatief waaraan ze stemmen was kwijtgespeeld. Wat was eigenlijk nog het meest waanzinnige scenario: toch het confederalisme, of uitgerekend die twee partijen vragen om een compromis te sluiten met elkaar? Zelfs in Franstalige België begint men in te zien dat dit land toe is aan een grondige hervorming.

N-VA’ers zagen al zeker hun gelijk onomstotelijk bewezen in de uitslag van 26 mei, maar geen enkele andere politicus trad de partij bij. Het eerste duo van informateurs, Vande Lanotte en Didier Reynders (MR), dat op 30 mei aan een opdracht begon die tot in de herfst zou duren, heeft nooit een ernstig poging ondernomen om zelfs maar het begin van een communautair akkoord op te zetten. Enkel op het einde werd een ideetje gelost over maatwerk voor de regio’s vanaf het federale niveau, zonder een echte staatshervorming dus. Vande Lanotte en Reynders zagen niet in waarom ze daar veel meer energie in zouden steken: slechts één partij had in de campagne gewag gemaakt van communautaire ambities.

De voorbije maanden werd zelfs onduidelijk of de N-VA dat zélf echt wel meende. In september liet kopstuk Theo Francken het ballonnetje op dat er met de PS, en de SP.A, misschien wel een deal te sluiten viel: een strenger migratiebeleid in ruil voor sterker sociaal beleid. Het confederalisme zat daar niet tussen. In het interview in De Standaard waarin Geert Bourgeois (N-VA) aan het einde van zijn informateursopdracht de kloof tussen zijn partij en de PS met de Grand Canyon vergeleek, had hij het dan weer wél uitgebreid over communautaire hervormingen. Dat was een van de vele thema’s waarop de PS niet wilde bewegen en die Bourgeois tot die conclusie, die zijn partij nog weken zou achtervolgen, leidden.

Minister-president Jan Jambon (N-VA) was in een eindejaargesprek met Knack verrassend helder. ‘Wij willen regeren met de PS als het confederalisme deel uitmaakt van dat akkoord’, zei hij begin december. Enkele weken later vertelde Bart De Wever aan Newsweek alweer iets anders. In een interview waarin hij België een ‘zombieland’ noemde en ons politieke systeem ‘rijp voor de slacht’, gaf hij ook min of meer toe dat het confederalisme niet voor dit jaar zal zijn. ‘Doordat ik stemmen heb verloren, heb ik zelf de kracht niet om finaal door te duwen’, zei hij. Een heel deel van zijn kiezers is vertrokken naar Vlaams Belang, en daardoor staat hij zwakker dan in 2014 – toen hij ook al niet de kracht had om het confederalisme door te duwen.

De Wever bevestigt als partijchef de indruk die iedereen al maanden heeft: de N-VA zal net als tijdens de onderhandelingen over de regering-Michel geen al te hoge communautaire eisen stellen. De verschillen met vijf jaar geleden zijn anders groot. Met de regering-Michel – Vlaamse meerderheid, Franstalige minderheid – dacht Vlaanderen zijn beleid te kunnen opdringen aan het hele land. De resultaten daarvan zijn gemengd, maar vaststaat dat zo’n redenering niet opgaat voor eender welke regering waar de N-VA nu kan instappen. De PS zal daar altijd in zitten. Met de regering-Michel kon de N-VA bewijzen dat België alleen nog werkt als een van de twee democratieën buitenspel wordt gezet, met een regering met de PS kan de N-VA – tenzij de partij een perfide spel speelt – alleen maar aantonen dat de Belgische machinerie nog steeds behoorlijk functioneert. Een goed werkende regering van de N-VA en de PS bewijst het ongelijk van de N-VA-analyse over België.

Bart De Wever denkt dat de bestuurlijke omwenteling voor 2024 zal zijn. Hij hoopt dat die ‘op een ordentelijke manier’ zal verlopen, zei hij ook nog, en dat we niet naar een toestand gaan die niemand meer onder controle heeft. Het is wat onnozel om voorspellingen te maken voor over vier jaar, maar iedereen ziet dat het in 2024 heel spannend kan worden. We kijken misschien aan tegen de kladderadatsch van België. Tenzij een van de nieuwe partijvoorzitters erin slaagt de Vlaamse grondstroom een heel eind te verleggen, wordt het marktleiderschap allicht een strijd tussen de N-VA en Vlaams Belang. Is er iemand die gelooft dat de N-VA die strijd zal aangaan vanuit een regering met de PS?

‘De N-VA heeft een unieke positie tussen de traditionele partijen en de antisysteempartijen PVDA en Vlaams Belang’, zei N-VA-ondervoorzitter Lorin Parys onlangs in Knack, naar aanleiding van het postelectorale onderzoek van Kantar. De partij capteert de energie die leeft aan de randen van het politieke spectrum, maar is niet bang om haar verantwoordelijkheid op te nemen. Dat ietwat versleten politiek cliché over verantwoordelijkheden bezigen N-VA’er alweer sinds verkiezingsavond, maar dat bewees de partij ook de voorbije vijf jaar in de regering-Michel. Ze zweeg zelfs vijf jaar over haar communautaire eisen, om dat herstelbeleid te kunnen voeren. Maar deelnemen aan een regering die de eigen Vlaams-nationale bestaansreden ontkracht? Tenzij de N-VA ervoor kiest om dan toch helemaal een traditionele partij te worden, zal dat niet gebeuren. Niemand die het hun kwalijk kan nemen.