MR-dissident Alain Destexhe: ‘Alles is hier links: dát is het probleem van Franstalig België’

‘Aan Vlaamse kant heb je een politiek debat, maar waar is de democratie aan ónze kant gebleven?’ vraagt gewezen MR-politicus Alain Destexhe zich af. Uit onvrede met de koers van de Franstalige liberalen heeft hij zijn eigen partij opgericht. ‘Wij mikken op een paar zetels, niet op een paar procent.’

Een nieuwe partij uit de grond stampen is pionierswerk. Dat valt goed te observeren in de kale kantoren van Listes Destexhe in de Wetstraat, waar Alain Destexhe en zijn medewerker met z’n tweetjes de laatste hand leggen aan de kieslijsten die de dag nadien moeten worden ingediend. Het is een chaotische eindsprint. Driehonderd kandidaten uit Brussel en Wallonië moeten snel-snel gewikt en gewogen worden, en soms nog over de streep gehaald. Geen wonder dat Destexhe moe oogt.

‘Ik probeer het weg te stoppen, maar ik bén moe’, zegt hij. ‘Ik had natuurlijk ook gewoon bij de MR kunnen blijven om verkozen te raken voor het Brussels Parlement, vanaf om het even welke plaats. Ik heb voor de lastige weg gekozen. En op dit moment gaat 90 procent van mijn tijd naar organisatie en logistiek. Aan campagnevoeren ben ik nog niet toegekomen.’

Aanvankelijk probeerde de MR van Charles Michel de nieuwe partij van de opstandige Brusselse politicus als politiek irrelevant te bestempelen. Alain Destexhe bevindt zich, door gespierde uitspraken over de islam en migranten, al lang in een buitenbaan van de Franstalige politiek. Maar sinds Listes Destexhe de Waalse regering van haar meerderheid heeft beroofd, dankzij een overgelopen Waals Parlementslid, wordt er anders tegen de politieke nieuwkomer aangekeken. Ook een bekende kop als terreurexpert Claude Moniquet sloot zich al bij hem aan.

Destexhe omschreef zijn nieuwe rechtse partij een paar keer als ‘een N-VA zonder het confederalisme’, aangezien hijzelf weleens terugverlangt naar la Belgique à papa. ‘Dat is louter sentimenteel, hoor. Ik voel dat België een land in verval is, en soms heb ik heimwee naar de grandeur van vroeger. Maar ik weet ook dat je de klok niet kunt terugdraaien.’

Voor u in de politiek stapte, bent u lang bij Artsen Zonder Grenzen actief geweest. Van mensen uit de ngo-sector verwacht je, ten onrechte misschien, dat ze zich links in het politieke spectrum bevinden.

Alain Destexhe:(lacht) In mijn jonge jaren was ik eerder een groene jongen, strekking Ecolo. Ik ben van politieke overtuiging beginnen te veranderen tijdens mijn allereerste missie met Artsen Zonder Grenzen (AZG), in 1983 in Honduras. Ik was in Latijns-Amerika aangekomen met het idee dat je aan de ene kant de slechte Amerikanen, de militaire junta’s en de zittende oligarchieën had, en aan de andere kant de goede volken. Maar toen zag ik hoe het kamp waar ik werkte – er verbleven vluchtelingen uit El Salvador – werd gecontroleerd door een bikkelharde stalinistische guerrilla. En later ben ik, toen ik voor AZG in Parijs werkte, twee jaar politieke wetenschappen gaan studeren. Ik begon de grote liberale teksten te lezen: de verlichtingsfilosofen, Alexis de Tocqueville, Raymond Aron. Om kort te gaan: tussen 1983 en 1987 ben ik liberaal geworden. Maar het klopt dat dat bij AZG uitzonderlijk was.

De laatste tijd zei u over de MR: ‘Ik herken mijn partij niet meer.’ Wat was er dan veranderd?

Destexhe: Kijk, ik wilde al een hele tijd een rechtse beweging binnen de MR creëren. Ik heb Charles Michel en Olivier Chastel (respectievelijk de huidige voorzitter en de vorige, nvdr) geschreven, ik heb federaal minister Didier Reynders verschillende keren gesproken: ze wisten dat ik op zijn minst een rechtse denktank wilde oprichten, een plek waar ik vrijer zou kunnen spreken dan binnen de partij. Ik heb gewacht en gewacht, en er is nooit een antwoord gekomen. De partijleiding wilde er niet van weten. Maar goed, ik was verkozen voor vijf jaar, ik wilde niet halverwege de regeerperiode vertrekken. Door de val van de federale regering zijn de dingen in een stroomversnelling geraakt.

Er zijn wel veel momenten geweest dat ik het moeilijk had met de koers van mijn partij. Zo stond ik niet achter de kernuitstap. Ik was het ook helemaal niet eens met de steun van de MR aan het migratiepact van de Verenigde Naties – in het Brussels Parlement heb ik als enige MR-verkozene tegen de resolutie daarover gestemd. Of neem de klimaatwet: ik was een van de weinigen in het partijbureau die vonden dat de MR tegen moest stemmen. Dat was op een maandagochtend. ’s Middags bleek dat CD&V, Open VLD en N-VA het voorstel voor een bijzondere klimaatwet van Ecolo en Groen niet mee zouden goedkeuren. Toen was ik echt boos. Voor de zoveelste keer, dacht ik, is er aan Franstalige kant een perfecte consensus tussen PTB, PS, Ecolo, CDH en MR. Aan Vlaamse kant heb je een politiek debat, maar waar is de democratie aan onze kant gebleven? Alle verkozenen en alle partijen zijn het roerend eens met elkaar.

Had u in de MR medestanders voor de rechtse stroming die u wilde oprichten?

Destexhe: Veel mensen zijn het met mij eens maar durven niets te zeggen. Binnen de MR beslist Charles Michel vandaag alles op zijn eentje. Haast alle verkozenen staan bij hem in het krijt. Ze zijn bang om hem tegen te spreken en hun plek te verliezen. Didier Reynders heeft al een paar jaar niets meer te zeggen in de partij. Bovendien interesseert de Belgische politiek hem niet meer. Hij mag het niet hardop zeggen, maar in zijn hoofd is hij al weg.

Vroeger huisden er binnen de MR ook verschillende stromingen. Toen het FDF vertrok, vond ik dat jammer. Ik ben het meestal oneens met Olivier Maingain, maar samen waren we tenminste de grootste partij in Brussel. Na de gewestverkiezingen zal de MR er misschien pas de vierde partij zijn. Als je de evolutie van de MR in Brussel over een periode van vijftien jaar bekijkt, kun je alleen maar gewag maken van een complete ramp.

Een van de problemen, zeiden politicologen na de gemeenteraadsverkiezingen, is dat de Brusselse MR zich niet heeft aangepast aan de gewijzigde bevolkingssamenstelling. Ook u zou met dat probleem te maken kunnen krijgen.

Destexhe: Misschien, maar mijn Brusselse lijst zou wel eens een stuk diverser kunnen ogen dan die van de MR. Ik stond ook heel dicht bij iemand als Assita Kanko. We zaten samen in de gemeenteraad van Elsene.

Had zij in uw partij gepast?

Destexhe: Zeker, maar de N-VA is mij voor geweest! Als ik twee maanden eerder had besloten om een partij op te richten, had ik haar zeker gevraagd.

Ook in haar geval heeft de MR trouwens geen blijk gegeven van enig strategisch inzicht. In oktober ben ik tegen Olivier Chastel gaan zeggen dat hij Assita een goede plaats op de verkiezingslijst voor 26 mei moest geven. Zijn antwoord was: ‘Ze behaalt niet veel stemmen.’ Waarop ik zei: ‘Dat is geen probleem, je moet Assita gewoon slim uitspelen.’ En nu heeft iedereen in Vlaanderen het over haar.

Waarom bent u niet naar de rechtse Parti Populaire overgestapt? Was dat niet efficiënter geweest dan zelf een partij op te richten?

Destexhe: De Parti Populaire interesseert me niet. Ik wil in Franstalig België doen wat de N-VA in Vlaanderen heeft gedaan: het politieke zwaartepunt naar rechts verplaatsen. Daarvoor heb je geen populistisch-rechtse maar een klassiek-rechtse partij nodig. Die is er aan Franstalige kant niet meer, nu ook de MR naar links is opgeschoven. Ik wil zo’n partij uitbouwen, naar het voorbeeld van de UMP van Nicolas Sarkozy in 2007, de CDU van Angela Merkel zónder haar ‘ Wir schaffen das‘ of de VVD van Mark Rutte. Op zijn minst zul je dan in Franstalig België een ideeënstrijd krijgen. Er moet een alternatief komen voor de PS.

En het ligt moeilijk aan Franstalige kant, maar mijn partij hecht ook belang aan identiteit. Ik ben tegen het multiculturalisme, dat onze waarden bedreigt. Begrijp me niet verkeerd. Ik heb de Rwandese nationaliteit – ik ben Rwandees en Belg – en ik denk dat ik na mijn pensioen in Afrika ga wonen. Ik hou van de wereld, van reizen en van mensen. Maar je kunt tegelijk Belg en Europeaan zijn en openstaan voor de wereld én je manier van leven willen beschermen.

Is die manier van leven dan in gevaar?

Destexhe: In sommige Brusselse gemeenten zeker wel. Kijk naar Anderlecht, Schaarbeek of Molenbeek. Dat is het gevolg van het lakse migratie- en integratiebeleid dat is gevoerd door PS, CDH en Ecolo en door politici zoals Philippe Moureaux (PS) en Joëlle Milquet (CDH). Ik heb begrip voor migranten die hier hun leven willen verbeteren, ik zou in hun plaats misschien hetzelfde doen. Maar er is een grens aan wat België kan absorberen. De terreuraanslagen die we hebben gehad, het feit dat ons land per hoofd van de bevolking het grootste aantal Syriëstrijders telde: die zaken zijn mee het gevolg van hoe de politieke islam zich twintig jaar lang ongestoord in België en vooral Brussel heeft kunnen ontwikkelen. Terwijl onze politici in totale ontkenning leefden. In mijn drieëntwintig jaar in het parlement heb ik nooit een ernstig debat meegemaakt over welk migratiebeleid ons land moet voeren. En nu is Brussel een snelkookpan die op ontploffen staat.

Overdrijft u nu niet?

Destexhe: Brussel telt steeds meer getto’s. Franse getto’s in Ukkel en Elsene, Marokkaanse in Molenbeek, en Turkse in Schaarbeek. In Brussel leven mensen naast elkaar. Dat is een gevaarlijk samenlevingsmodel. Het echte probleem met de politieke islam en het salafisme is de grote groep moslims die niet gewelddadig is maar leeft volgens haar eigen normen en waarden, en niet de kleine minderheid die bereid is om aanslagen te plegen. Wie hier woont, vind ik, moet de gelijkheid van mannen en vrouwen erkennen, homoseksualiteit tolereren, antisemitisme afzweren, godsdienstkritiek aanvaarden, en toelaten dat je van je geloof mag vallen. Er bestaat in Brussel nog altijd geen verplichte inburgering. Volgens studies in Frankrijk zijn de waarden van maar liefst één derde van de Franse moslims niet compatibel met die van de Franse republiek: dat zal in België niet anders zijn. Er is dus een gigantisch integratieprobleem. Daarom moeten we de immigratie een halt toeroepen.

Met uw kritiek op de multiculturele samenleving en de islam begeeft u zich volgens sommige Franstalige politieke waarnemers op het randje van extreemrechts.

Destexhe: Dat slaat nergens op. Ik heb dertien boeken geschreven over de Belgische politiek. Ik was twee jaar lang columnist voor Le Figaro, de meest verspreide krant in Frankrijk. Niemand heeft mij ooit op xenofobie of wat voor extremisme dan ook kunnen betrappen. Maar de reacties op mij laten goed zien wat het grote probleem van Franstalig België is: alles is hier links. De meeste leraren zijn links, de professoren geschiedenis, politieke wetenschappen en sociologie zijn links, de politici zijn links, bijna alle journalisten zijn links. Ideologisch conformisme is de norm, en er heerst een grote onverdraagzaamheid tegenover zelfs klassieke rechtse ideeën.

Een van uw dertien boeken gaat over de beroerde staat waarin Wallonië verkeert. Recente cijfers laten zien dat de kloof met Vlaanderen op de arbeidsmarkt nog groeit.

Destexhe: 20 procent van de banen in Wallonië zijn overheidsbanen – in Vlaanderen is dat een kleine 15 procent. Wallonië heeft 40.000 vacatures die niet ingevuld raken. En ondertussen zit je in West-Vlaanderen, in steden als Kortrijk, met ongeveer 3 procent werkloosheid. Terwijl je in Doornik, Henegouwen, op nauwelijks twintig minuten rijden – over een mooie autosnelweg, trouwens, zonder druk verkeer – 15 procent werkloosheid hebt. Wat in Wallonië moet gebeuren, is zonneklaar: de publieke sector ontmantelen, volop privatiseren en werkgelegenheid scheppen in de privésector.

Heeft de MR in de Waalse regering dan niet voor een omslag kunnen zorgen?

Destexhe: Nee. Maar wat had de MR in anderhalf jaar tijd ook kunnen veranderen? Het was belachelijk om in die omstandigheden in de Waalse regering te stappen. Ik heb destijds in mijn partij gezegd dat ik dat geen goed idee vond, omdat de PS zo de kans zou krijgen om zich tegen de verkiezingen van mei in de oppositie te herstellen. En dat is aan het gebeuren.

De MR durft de publieke sector in Wallonië ook niet echt aan te pakken. Listes Destexhe is de enige partij die voorstelt om de publieke uitgaven in Wallonië de volgende vijf jaar met 1 procent per jaar te verminderen.

Denkt u dat u daarmee succes zult oogsten in Wallonië?

Destexhe: Toch wel. Er zijn ook veel Walen die vroeg opstaan, hard werken en willen dat Wallonië verandert.

Maar met uw scheurpartij zou u de PS en Ecolo in de kaart kunnen spelen. Want ook al behaalt u maar een paar procent: dat zal wellicht ten koste gaan van de MR in Brussel en Wallonië.

Destexhe: Waarom maar een paar procent? Wij mikken op een paar zetels, zowel in Brussel en Wallonië als in de Kamer. Los daarvan: de MR verzwakt zichzelf, daar heeft die partij mij niet voor nodig. In alle Noord-Europese landen die veel vluchtelingen en migranten opvangen, is er een debat geweest over het VN-migratiepact. Ook in Vlaanderen is er hevig gedebatteerd – misschien te laat, maar toch. De enige plaatsen zonder enig politiek debat waren Brussel en Wallonië. Dat kan toch niet? Waarom heeft de MR in hemelsnaam voor dat pact gestemd?

Om aan de goede kant van de geschiedenis te staan, zoals Charles Michel het verwoordde?

Destexhe: O ja, echt? Als je het in een democratie niet eens bent met een tekst, sta je dan aan de verkeerde kant van de geschiedenis? Wat een grap.