Misbruik in de ouderenzorg: uitbuiting Bulgaarse verzorgsters in België krijgt navolging

© Istock/archiefbeeld

De werkmethodes van Ouderenzorgthuis.com, dat inwonende ouderenverzorgsters uit Bulgarije aanbiedt, doen sterk denken aan de uitbuiting bij Seniorcare24, die Knack in mei 2018 aan het licht bracht.

Vorige week viel de gerechtelijke politie, samen met een team sociale en arbeidsinspecteurs, binnen bij de organisatie achter Ouderenzorgthuis.com, een bedrijf dat ouderen voor ongeveer 2500 euro per maand een inwonende verzorgster aanbiedt die dag en nacht voor hen klaarstaat. De spilfiguur achter de onderneming is A.S. (54) uit Bulgarije, die sinds lang in Vlaanderen woont en ook een zaak in import heeft. De speurders vermoedden een link met het Seniorcare24-dossier dat Knack in mei 2018 aan het licht bracht. Een eerste analyse wijst erop dat er geen rechtstreekse banden zijn met het grotere en driestere Seniorcare24. Maar wie het businessmodel van beide ondernemingen nader bekijkt, ziet zorgwekkende gelijkenissen.

Misbruik in de ouderenzorg: uitbuiting Bulgaarse verzorgsters in België krijgt navolging

Wanneer Knack via smartphone probeert contact op te nemen met verzorgsters van Ouderenzorgthuis, levert dat aanvankelijk weinig op. Ze kunnen ons niet ontvangen: inwonende verzorgsters verblijven nu eenmaal niet in hun eigen huis en kunnen geen bezoek ontvangen zonder toestemming van de klant.

‘Ik mag u niets slechts zeggen’, lezen we in een Skype-bericht. De verzorgster wil niets kwijt over haar ervaringen met het bedrijf. Ook een collega-verzorgster die we bellen, geeft te verstaan dat ze niet met ons wil praten. Wanneer we toch aandringen, klinkt het: ‘Je suis contente’, zonder veel verdere uitleg.

We bellen een klant. Een oudere vrouw vraagt ons vriendelijk wie we zijn. Ze lijkt zich te verheugen over dit telefoontje, dat de monotonie van de dag even doorbreekt. Maar wanneer we zeggen geïnteresseerd te zijn in haar ervaringen met Ouderenzorgthuis haakt ze in. Echt verwonderlijk is het niet. Uit ervaring met dit soort thuiszorg weten we hoezeer ouderen gehecht raken aan hun persoonlijke verzorgster: ze houdt hen uit het bejaardentehuis.

Helpster van 70 jaar

We vinden alsnog een verzorgster die wil praten, zij het onder de schuilnaam ‘Lisa’. ‘Ik ben zeer teleurgesteld in Ouderenzorgthuis’, zegt ze. Lisa werkte eerder ook voor Seniorcare24. Die onderneming kwam vorig jaar in opspraak wegens uitbuiting van een honderdtal illegaal werkende Bulgaarse verzorgsters. Na een onderzoek van de arbeidsinspectie in 2015 kwam het tot een miljoenenboete en een celstraf voor een van de zaakvoerders.

In de periode dat Seniorcare24 in aanvaring kwam met het gerecht, begon Ouderenzorgthuis aan zijn opgang. In de jaarverslagen voor 2015 van de twee Bulgaarse postbusfirma’s achter het bedrijf staan in totaal vier werknemers vermeld. Voor 2017 is dat opgelopen tot 21. Cijfers voor 2018 zijn nog niet beschikbaar, maar wij weten uit verschillende bronnen dat een aantal verzorgsters dat jaar, na slechte ervaringen bij Seniorcare24, zijn overgestapt naar Ouderenzorgthuis.

De kater die de vrouwen overhielden aan de samenwerking met Seniorcare24 hield hen blijkbaar niet tegen om nog eens als ouderenverzorgster te werken in België, maar dan bij een ander bedrijf. Zo ook Lisa. ‘Ik vertrouwde A.S, die de praktijken bij Seniorcare24 zelf veroordeelde. Maar ik had ook geen keuze: mijn gezin heeft geld nodig.’

Recent meldde zich een verzorgster die openlijk wilde getuigen: ‘Ik ben Mariana, en ik ben 70 jaar.’ Voor de duidelijkheid: dit is geen zorgklant, wel een verzorgster die van maart tot en met september 2018 de klok rond moest klaarstaan voor een nog ouder koppel. ‘Met mijn Bulgaarse pensioen van 189 euro moet ik ’s winters kiezen: eten of verwarming’, aldus de voormalige lerares Frans. Zo ben ik zorg-au pair geworden. Eerst werkte ik vijf maanden lang rechtstreeks in dienst van een familie in Luxemburg, daarna in België bij Ouderenzorgthuis.

Dat ik voor mijn werk minder dan de helft overhield van wat de klant betaalde, ging er bij mij niet in.

Mariana (70)

‘In Luxemburg kwam er veel administratie bij kijken’, vertelt Mariana. Om in orde te zijn, moesten zij en de betrokken familie allerlei documenten invullen. ‘Maar voor België: niets van dat alles. Ik hoefde zelfs geen diploma voor te leggen. Een telefoonnummer van een referentie volstond.’ Van de ‘zorgvuldige screening op het vlak van deskundigheid, betrouwbaarheid, toewijding en flexibiliteit’ waar Ouderenzorgthuis.com mee uitpakt, heeft zij alvast niets gemerkt. Ze hoefde alleen een contract te ondertekenen in een studio op de derde verdieping van een woonblok in de Bulgaarse hoofdstad Sofia. ‘Het duurde hooguit een kwartiertje.’

Twee contracten

Mariana kwam terecht in een riante villa in Waasmunster. De dochter van het koppel had een activiteitenschema opgesteld. Ze moest meer dan tien uur per dag werken, zes dagen op de zeven. ‘Maar dat is de theorie, want in de praktijk was het meer.’ Als haar demente klant slaapwandelde, moest ze opstaan. Ook tijdens haar weinige rustpauzes moest ze waakzaam zijn. Er kon altijd iets gebeuren. De firma leek zich niets aan te trekken van de werkomstandigheden. Mariana: ‘Niemand van het bedrijf heeft mij ooit gevraagd of ik tevreden was over mijn werksituatie, noch of er problemen waren.’

Wat de bejaardenverzorgster vooral dwarszit, is haar loon. In haar tweede maand ontdekte ze dat haar klant 2500 euro betaalde aan de firma, terwijl zij maar 900 euro op haar Bulgaarse rekening gestort kreeg. ‘Dat ik voor mijn werk minder dan de helft overhield van wat de klant betaalde, ging er bij mij niet in. Ik wilde netto 1300 euro overhouden, net zoals in Luxemburg.’ Ze vroeg A.S. opslag, en de mogelijkheid om tweemaandelijks afgewisseld te worden door een collega om wat te kunnen uitrusten, net als in Luxemburg. Onbetaald desnoods.

Het antwoord van A.S. was een koude douche: ‘Hoe durf je het met de klant te hebben over het loon? De voorwaarden uit het arbeidscontract zijn strikt geheim. Als het je niet bevalt, kun je vertrekken.’ De opslag van 50 euro die ze toch uit de brand wist te slepen, was een magere troost.

Ouderenzorgthuis.com zegt uitdrukkelijk op zijn website (die sinds kort offline is gehaald maar waarvan Knack screenshots bezit) ‘volledig legaal’ te werk te gaan. Of het het gerecht daarvan zal kunnen overtuigen, is onzeker. Net als bij Seniorcare24 worden de verzorgsters officieel niet in ons land, maar in Bulgarije aan het werk gezet, waarna ze meteen naar België worden uitgestuurd. In 2015 werden in Bulgarije twee postbusfirma’s opgericht om de verzorgsters in dienst te nemen. Daardoor ontloopt de organisatie de Belgische belastingplicht en sociale bijdragen.

Ik vertrouwde A.S, die de praktijken bij Seniorcare24 zelf veroordeelde. Maar ik had ook geen keuze: mijn gezin heeft geld nodig.

Lisa

Het relaas van de verzorgsters en de documenten die we onder ogen krijgen, laten vermoeden dat er meer aan de hand is. Kandidaat-zorg-au pairs moeten bijvoorbeeld twee contracten ondertekenen. Het eerste geldt als basis en voorziet in het minimumloon van 261 euro per maand. Het tweede regelt de detachering naar België en belooft het Belgische minimumloon van 1565 euro. Behalve het feit dat de contracten van dezelfde dag verschillende datums vermelden, lijkt alles op het eerste gezicht volgens het boekje.

Maar een brutoloon van 1565 euro levert in Bulgarije wel een nettoloon van 1244 euro op. Waarom krijgen de verzorgsters dan maar 900 euro uitbetaald? Onze bron probeert het uit te leggen: ‘Ik ontdekte dat het tweede contract (met het Belgische minimumloon, nvdr) niet geregistreerd staat bij het Bulgaarse Agentschap voor het Inkomen.’ Dat is nochtans een strenge verplichting in Bulgarije. ‘Volgens mijn advocaat is het dus geen officieel contract, en kan ik mijn loon niet zomaar opeisen.’ Dat laat vermoeden dat het document met het correcte loon alleen dient om de Belgische autoriteiten een rad voor ogen te draaien.

‘Seniorcare24 en Ouderenzorgthuis hebben hetzelfde businessmodel’, zegt Lisa, die voor beide bedrijven werkte. ‘A.S. zag hoe landgenoten met hun thuiszorgbedrijf grof geld verdienden en dacht: dat wil ik ook.’ Ook al horen we over Ouderenzorgthuis geen verhalen over geweld en ernstige intimidatie of valse diploma’s, de gelijkenissen zijn treffend: het misbruik van vrouwen in een kwetsbare positie, het oneigenlijke gebruik van detachering, en een gebrek aan bescherming van geïsoleerde werknemers die helemaal alleen voor een zware zorgtaak staan.

A.S. liet via een advocaat weten niet in te kunnen gaan op vragen van Knack.

Partner Content