‘Met de zelfrijdende auto krijgen onze Mobiliteitsministers een historische kans op een visionair beleid’

‘U heeft een jaar de tijd om deze historische kans te grijpen en niet te laat te komen. Zoals toen we te laat waren bij de komst van de automobiel, Über en Airbnb,’ schrijft mobiliteitsexpert Pieter Morlion.

Chèr ministre Bellot,

Geachte minister Muyters,

Geachte minister Weyts,

Volgend jaar ziet u graag zelfrijdende wagens over onze snelwegen bewegen. U investeert 3 miljoen om de technologie te bestuderen. Maar gaat dit u de tientallen uren teruggeven die u in de file verslijt? Gaat deze aanpak ervoor zorgen dat uw kiezers nooit nog door rijdend staal opengereten worden? Zal dit ervoor zorgen dat uw kleinkinderen zich niet verslikken in fijn stof?

In 2018 heeft u een historische kans om met slechts enkele pennentrekken de toekomst van de mobiliteit vorm te geven. De inwoners die u in dit land vertegenwoordigt rekenen op uw visie, uw beleid, uw politieke moed. Een eeuw geleden misten uw voorgangers een historische kans om het mobiliteitslandschap te hertekenen. In 2018 heeft u de kans om wél op een positieve manier in de geschiedenisboeken terecht te komen.

De automobiel, een historische kans verkeken

Het is 1898. De eerste globale conferentie voor stedenbouwkundigen vindt plaats in New York. Het thema is eigenaardig genoeg paarden. Onze voorouders haatten paarden. In New York alleen al belandden er 2.000.000 kilo uitwerpselen en 150.000 liter urine op straat. Pér dág. Paardenmobiliteit zorgde voor stank, het gekmakende gekletter van hoeven, dieren die vielen, wegrotten in de straten en ziektes verspreidden. Bovendien stierven er verhoudingsgewijs meer mensen dan vandaag in het toen al chaotische verkeer. Daarom dus waren paarden het onderwerp van die conferentie voor stedenbouwkundigen. Tekenend was dat de bijeenkomst na drie dagen ontbonden werd, in plaats van de geplande tien. De situatie was uitzichtloos. Stadsplanners zaten met de handen in het haar: hoe konden de nadelen van paarden ingeperkt worden, zonder de stedelijke mobiliteit en voedseltoevoer te versmachten?

De oplossing kwam min of meer uit de lucht gevallen. Ingenieurs bedachten een zelf-rijdend voertuig dat het paard uit de stad verbande. De automobiel was duurzamer voor zijn onmiddellijke omgeving, een pak veiliger en kon veel grotere afstanden afleggen. Elke paardenkar ruilen voor een auto leek de toekomst van de stad. Radeloze overheden waren dan ook zó opgetogen met de nieuwe uitvinding dat ze weinig ruimte lieten voor kritische stemmen. In ijltempo werden de paardenkarren vervangen door miljoenen automobielen. Toen de negatieve impact van al die zelf-rijdende voertuigen overduidelijk werd, was het te laat om het gebruik ervan nog efficiënt te beteugelen. De gevolgen zijn nog steeds voelbaar: betonnen viaducten doorkruisen onze historische steden. We brengen maanden van ons leven door in de file. Elk jaar sterven wereldwijd 1.3 miljoen mensen in het verkeer en nog eens 7 miljoen door luchtvervuiling. Conclusie: een historische kans verkeken om nieuwe technologie te reglementeren in het voordeel van de mens.

De zelfrijdende wagen, een nieuwe historische kans

De zelfrijdende voertuigen die u in 2019 op onze wegen loslaat, vervangen niet enkel het paard maar ook de ezel achter het stuur. Ingenieurs bieden ons opnieuw de kans om komaf te maken met een hele pak negatieve effecten van onze verplaatsingsvrijheid. Een goed beleid kan de auto-industrie dwingen wagens duurzamer, efficiënter en veiliger te maken. Maar als we ons te afwachtend opstellen kan het ook, zoals honderd jaar geleden, helemaal de verkeerde kant opgaan. Met als gevolg nóg veel meer files, overlast en maatschappelijke kosten.

Zelfrijdende voertuigen perfectioneren is een zaak van ingenieurs. De belangen vooropstellen van de dorpen en steden waar deze voertuigen door zullen rijden is dan weer géén zaak van ingenieurs. Dat is een zaak van ministers. Het is uw taak, geachte heren, om de technologiesector, de autolobby en hun uitvindingen uit te dagen. Om de potentiële voordelen van autonome voertuigen te maximaliseren en de mogelijke schadelijke gevolgen tot een minimum te beperken.

Hoe u dat doet? Met een visionair beleid en een intelligent wetgevend kader. Bestempel zelfrijdende wagens als een nieuwe categorie voertuig, waarvoor specifieke rechten en plichten gelden. Doordat traditionele automobielen geleidelijk aan plaats zullen ruimen voor zelfrijdende exemplaren, maakt u in enkele decennia onze mobiliteit duurzamer, efficiënter en eerlijker.

U zorgt er eerst en vooral voor dat we in de tijdspanne van één generatie komaf maken met alle fossiele brandstoffen in het verkeer. U kunt verbieden dat zelfrijdende voertuigen op Belgische wegen op fossiele brandstoffen rijden. Meer duurzame alternatieven zijn voldoende beschikbaar en een zelfrijdende auto kan zichzelf gaan opladen of bijvullen.

Vervolgens verandert u parkeerplaatsen op straat in de ruimte waar onze steden om smachten. Auto’s staan gemiddeld 22,8 uur stil per dag. Dat zorgt dat in een stad als Gent een oppervlakte van maar liefst 400 maal het Sint-Pietersplein gebruikt wordt voor straatparkeren. Zelfrijdende auto’s kunnen zichzelf verplaatsen én stockeren op plaatsen waar ze niemand tot last zijn. U schenkt onze gemeenschappen zeeën aan broodnodige zuurstof, gewoon door het parkeren van zelfrijdende wagens slim te reglementeren.

Ten derde zorgt u voor een extreem efficiënt gebruik van voertuigen. Autonome technologie vermindert het totale aantal wagens met 90 procent, op voorwaarde dat de auto’s gedeeld worden. Maar zelfs als we carsharing (zoals Cambio) en ridesharing (zoals Blablacar) combineren, worden er volgens simulaties in totaal meer kilometers gereden met zelfrijdende auto’s. Het wordt dus cruciaal om autodelen aan te moedigen en privébezit en -gebruik van zelfrijdende wagens sterk te ontraden. Anders staat iedereen binnenkort in zelfrijdende files.

Ten slotte krijgt u ook de historische kans om de onevenwichtige verdeling van kosten en baten van mobiliteit aan te pakken. De maatschappelijke kost van autogebruik (dus náást wat elke auto-eigenaar betaalt) bedraagt 1900 euro voor elke Belg, per jaar. Zelfs als die het woord auto nog niet kan uitspreken. U kunt dit aanpakken door de maatschappelijke kost van zelfrijdende wagens te verhalen op de gebruiker. Per gereden kilometer bijvoorbeeld. Dat betekent dat een gigantische som vrijkomt om te investeren in wandelen, fietsen en openbaar vervoer. Of om elke inwoner van dit land een basispakket aan gratis vervoerskilometers te schenken die kunnen gebruikt worden op de trein, bus, deelfiets, taxi, ..

Wanneer moet dat visionaire beleid er zijn? Heel eenvoudig: de regelgeving moet er zijn vooraleer de eerste zelfrijdende wagens op onze wegen rondrijden. Het zou een gigantische gemiste kans zijn om pas wetgeving in te voeren als een sociale avant-garde, laat staan een kritische massa, de technologie al omarmd heeft en ervan afhankelijk is. Kortom, u heeft een jaar de tijd om deze historische kans te grijpen en niet te laat te komen. Zoals toen we te laat waren bij de komst van de automobiel, Über en Airbnb.

Heren ministers, doe dus uw huiswerk, en stel in 2018 een beleid op voor zelfrijdende wagens. Van de technologie hoeft u niet wakker te liggen, de ingenieurs van de auto-industrie hebben nog iets goed te maken na #dieselgate.

Tot slot: dit pleidooi heeft zeker niet als bedoeling dat u eenzijdig uw aandacht gaat richten op zelfrijdende wagens. Integendeel. Als grote nieuwe trends met veel poeha aangekondigd worden, kan het geen kwaad eens de andere richting uit te kijken. Investeert u liever in wandelen en fietsen dan in sensoren. Investeert u liever in kwalitatieve organisaties voor (zelfrijdend) publiek transport, die de ruggengraat van ons transportnetwerk van de toekomst moeten vormen. De zelfrijdende industrie, die zorgt wel voor zichzelf.

Pieter Morlion richt een verkeerscentrum op voor Stad Gent, maar schrijft dit artikel uit eigen naam. Hij gaf in oktober 2017 een presentatie over zelfrijdende wagens op het Waze Cities of Tomorrow congres bij Google in New York. Eerder haalde hij voor de Stad Gent een innovatief project van € 4.3 miljoen Euro om verkeerscentrales te virtualiseren. Hij richtte ook MORE LION gcv op, dat overheden bijstaat rond innovatieve mobiliteit.