‘Twaalf jaar na het jeugdhulpdecreet liggen jongeren nog steeds ’s nachts wakker, zonder iemand die hen opvangt. Terwijl de maatschappij hen laat zwemmen in een zee van stress en verwachtingen, blijft het beleid wegkijken’, schrijft psychiatrisch verpleegkundige Laetitia Baongola Bolinga. ‘Wie waakt er als de lichten doven en de wereld stil wordt?’
Twaalf jaar na het jeugdhulpdecreet liggen jongeren nog steeds ’s nachts wakker, zonder iemand die hen opvangt. Terwijl de maatschappij hen laat zwemmen in een zee van stress en verwachtingen, blijft het beleid wegkijken. Wie waakt er als de lichten doven en de wereld stil wordt?
We leven in een samenleving die altijd “aan” staat. Jongeren voelen die constante druk het sterkst, vooral door schoolprestaties, sociale media en de recente bevindingen over het dalende mentale welzijn van jongeren uit onderzoek van de KU Leuven. Ze moeten presteren, gelukkig zijn, en tegelijk voldoen aan een onhaalbaar ideaalbeeld dat 24 uur per dag oppopt in hun leefwereld, waar ze als het ware langs swipen, steeds weer geconfronteerd met wat van hen wordt verwacht.
Wanneer ze ten slotte instorten, botsen ze op een zorgsysteem dat wél uitdooft om 17 uur. Als psychiatrisch verpleegkundige en jeugdwerker zag ik het dagelijks: jongeren die ’s avonds in crisis raken, maar nergens terechtkunnen.
Crisismeldpunt en de onzekerheden van de nacht
’s Nachts verdwijnen te veel jongeren in het niemandsland tussen crisismeldpunt en ziekenhuis. Vaak belanden ze op een spoeddienst of zelfs op een volwassenafdeling, die niet zijn uitgerust om met jongeren te werken.
Ook in gespecialiseerde kinder- en jeugdpsychiatriecentra valt de werking na de kantooruren grotendeels stil. Overdag zijn ze waardevolle ankerpunten, maar zodra de nacht valt, verdwijnt die opvang. De continuïteit van zorg hapert precies op de momenten dat jongeren het meest kwetsbaar zijn.
Versplintering… of avondklok op jeugdzorg
Crisissen komen vaak aan het licht op school. Leerkrachten doen wat ze kunnen, maar raken overbelast. Een mogelijk antwoord ligt in structurele samenwerking. Hulpverleners zouden structureel in scholen kunnen werken, niet als extra vangnet maar als onderdeel van het team. Zo ontstaat nabijheid en preventie in plaats van crisis en doorverwijzing.
Dat is geen overbescherming, maar empowerment: jongeren leren omgaan met emoties, grenzen en stress met professionele steun binnen handbereik. Het verlaagt de drempel tot hulp zonder de verantwoordelijkheid volledig bij het onderwijs te leggen.
Zorg die verbindt en bewaakt
De uitbreiding van de crisismeldpunten, zoals vastgelegd in het decreet van 12 juli 2013, was een stap vooruit, maar blijft een pleister op een structurele wonde. Een telefoonlijn is geen opvang. De echte uitdaging ligt in betere organisatie: één overkoepelende kern die de jeugdhulp 24/7 verbindt, met respect voor privacy en beroepsgeheim. Een gedeelde jeugdwerking vraagt samenwerking, maar ook zorgvuldigheid.
Bestaande Vlaamse actoren zoals het Agentschap Opgroeien of het CAW kunnen beheerders zijn van zo’n crisissignaalplatform, zonder gevoelige dossiers te delen. We hoeven niet enkel meer budget, maar vooral een betere organisatie. Eén regionale kern per provincie, verbonden met scholen en meldpunten, zou veel herhaling, frustratie en wachtlijsten voorkomen.
Van crisis naar verbinding
De mentale gezondheid van jongeren is een spiegel van onze tijd. In een recent artikel in De Morgen verwoordt psychiater Floortje Scheepers het als volgt: “We nemen of hebben de tijd niet meer om te reflecteren. En hoewel we natuurlijk niets tegen mindfulness en dergelijke hebben, kan het niet de bedoeling zijn dat de oplossing om met die druk om te gaan alleen maar op de schouders van het individu terechtkomt. Er moet ook iets in de samenleving veranderen.”
Niet jongeren moeten meer veerkracht tonen, maar de beleidsmakers, ministeries, gemeenten, scholen en hulpdiensten. Door samen te werken aan preventieve zorg moeten we zorgen voor continue opvang en ondersteuning, met opvolging en een crisissignaalplatform, én professionele aanwezigheid op scholen.
Want jongeren hebben geen nood aan targets of lege slogans, maar aan beschikbare volwassenen, ook wanneer de klok 17 uur slaat. Mentale gezondheid stopt niet na kantooruren. Wie zorgt voor de zorg, verdient zo ook de zorg terug.
Laetitia Baongola Bolinga is psychiatrisch verpleegkundige, jeugdbasketbalcoach. Ze is ook Secretaris van de Jong Liberalen Antwerpen.