In juli en augustus wijdt de Vrijdaggroep haar zomerreeks aan het thema weerbaarheid. Tien weken lang verkennen we hoe onze samenleving zich beter kan voorbereiden op schokken en crisissen, niet uit angst, maar uit verantwoordelijkheid. Deze week richt Nicholas Vijverman van de Vrijdaggroep zijn blik op een essentieel fundament van veerkracht: onze jeugd.
In het Westen groeit een generatie op die meer verbonden is dan ooit, en toch mentaal steeds meer wankelt. De cijfers liegen er niet om: angst, depressie en suïcidale gedachten onder jongeren zijn de voorbije tien jaar verdubbeld. Wat is er aan de hand met onze kinderen?
Tussen 2010 en 2015 veranderde de kindertijd fundamenteel. Spelen op straat werd turen naar schermen. Verveling, fantasie en avontuur maakten plaats voor eindeloze notificaties en algoritmische vergelijking. Vriendschappen werden meetbaar in likes, views, streaks. Kinderen kregen minder vrijheid, minder risico, minder fysieke nabijheid. En tegelijk: meer angst, meer depressie, meer eenzaamheid.
Recent onderzoek toonde aan dat over de voorbije vijf jaar kinderen in Vlaanderen 30% minder buiten speelden. Tegelijkertijd overschrijdt een meerderheid van de jongeren de aanbevolen schermtijd. Kinderen onder de vijf jaar krijgen vaak meer dan twee uur per dag schermtijd, terwijl de Wereldgezondheidsorganisatie maximaal één uur aanbeveelt, en voor baby’s zelfs helemaal geen.
Ja, sociale media onder de 16 jaar moet verboden worden
Weerbaarheid bij jongeren begint niet in de hulpverlening of het onderwijs, maar in de dagelijkse ervaringen die hun zelfvertrouwen, weerstandsvermogen en relationele vaardigheden vormen. Het is daar, in de alledaagse interacties met anderen, met hun lichaam, met de wereld, dat veerkracht groeit.
Willen we als samenleving weerbaarheid centraal stellen, dan moeten we daar beginnen waar het fundament wordt gelegd: bij de jeugd. Dat betekent moeilijke keuzes durven maken. Ja, we moeten sociale media voor kinderen onder de 16 verbieden, zoals reeds het geval is in landen als Frankrijk en Australië. Niet omdat we tegen technologie zijn, maar omdat hun brein, zelfbeeld en identiteit nog in volle ontwikkeling zijn. Geen enkele twaalfjarige is gebaat bij continue digitale blootstelling aan ideaalbeelden, groepsdruk of dopamineverslaving. Geen enkel kind leert zijn grenzen kennen door voortdurend te moeten presteren op een platform dat monetaire winst haalt uit hun onzekerheid.
Geef onze jongeren échte speeltijd
Tegelijkertijd moeten we de ruimte teruggeven die jongeren nodig hebben om weerbaar te worden: speelruimte, leertijd, échte tijd. Dat vraagt om een samenleving die kinderen niet vasthoudt, maar loslaat en risico’s toelaat. Die kinderen toelaat om te vallen, op te staan en te leren. Veerkracht is namelijk geen eigenschap die je in één les aanleert, en al zeker niet van achter een scherm. Ze groeit in de fysieke, tastbare werkelijkheid van samen leven. Als samenleving moeten we ons dus afvragen: creëren wij nog omgevingen waar de veerkracht van onze jongeren kan groeien?
Zodra we weerbaarheid zien als iets maatschappelijks, worden ook de oplossingen systemisch. We kunnen scholen ondersteunen in het implementeren van digitale rust. We kunnen gemeentes stimuleren om veilige, aantrekkelijke speelplekken te creëren. We kunnen wetgeving maken die commerciële platforms paal en perk stelt bij het bereiken van minderjarigen. En ja, we kunnen ouders helpen om ‘nee’ te zeggen tegen smartphones, niet als verbod, maar als vorm van zorg.
Investeer volop in speelinfrastructuur
Het antwoord daarop is geen individuele opvoedingskeuze, maar een collectieve verantwoordelijkheid. Zoals we investeren in sportinfrastructuur, moeten we investeren in speelinfrastructuur. Zoals we kinderen veiligheid bieden in het verkeer, moeten we hen ook beschermen tegen digitale overbelasting. En zoals we preventiecampagnes voeren tegen sigaretten, moeten we ook durven waarschuwen voor het verslavend en ondermijnend effect van eindeloos scrollen.
Een weerbare generatie groeit niet op in een bubbel, maar in contact met de werkelijkheid. Laten we die werkelijkheid dan ook weer aantrekkelijk, toegankelijk en uitdagend maken. Dat is geen kleine opdracht, maar wel een die ons toekomstbestendig maakt.
Nicholas Vijverman is freelance strategie-consultant bij S&L. Hij is lid van de Vrijdaggroep.
