Vorige week werden de resultaten van de zwerfvuilmonitoring in Vlaanderen bekendgemaakt: een stijging van 5,3% zwerfvuil in slechts één jaar tijd. Toch klaagt de verpakkingsindustrie nu al dat de vergoeding die zij aan lokale overheden zouden moeten gaan betalen om dit zwerfvuil op te ruimen, te hoog is. Dat is de wereld op zijn kop’
De Zwerfvuilmonitoring van OVAM voor 2024 is duidelijk: Vlaanderen wordt er niet schoner op. Ondanks een duidelijk doel om zwerfvuil tussen 2023 en 2030 met 20% te verminderen (6.969 ton tegenover een doelstelling van 5.297 ton tegen 2030), is het zwerfvuil in slechts één jaar tijd met 5,3% toegenomen. Deze doelstelling komt uit het nieuwe Lokale Materialenplan 2023-2030 en vervangt de oorspronkelijke doelstelling om tussen 2015 en 2023 het zwerfvuil met 20% te verminderen.
Een doel dat niet werd gehaald en dan maar onder het tapijt werd geveegd. Ondanks dat voormalig minister Zuhal Demir in 2022 beloofd dat er een statiegeldsysteem zou worden ingevoerd vanwege de slechte resultaten op het gebied van zwerfvuil, is ook dat er nooit gekomen. Een lange geschiedenis van loze beloften en gemiste doelstellingen dus.
Er is niet alleen een toename waargenomen in het zwerfvuil. Ook de straatvuilnisbakken puilen uit met +26,4% meer on-the-go afval, wat aantoont hoe groot het afvalprobleem blijft. De zwerfvuilvergoeding is dan ook essentieel om het harde werk van de lokale overheden te ondersteunen.
Maar ondertussen blijft de industrie lobbyen om die vergoeding verder te ondermijnen. De heffing zou volgens hen te hoog zijn. Maar deze vergoeding was juist berekend op basis van de werkelijke kosten voor lokale overheden. En haar lobby heeft dit met succes teruggedrongen. Deze bijdrage dekt daarbij niet eens de kosten van zwerfvuil voor Vlaamse lokale overheden, en dus voor de belastingbetaler. Bovendien heeft het meestribbelen van de verpakkingsindustrie alleen al 465 miljoen euro bespaard.
De bijdrage aan lokale overheden, vastgesteld door alle drie de gewestelijke regeringen afgelopen juli, moet uiteindelijk worden betaald in 2025, na twee jaar van verloren compensatie.
Struisvogelpolitiek
In plaats van te werken aan concrete oplossingen, geeft de industrie er de voorkeur aan de zwerfvuilvergoeding te verlagen en uit te stellen. Misschien probeert ze zelfs de bijdrage van 2025 uit beeld te krijgen?
Tegelijkertijd proberen ze ook op andere gebieden voordeel te behalen, bijvoorbeeld door te vragen om een verlaging van de federale verpakkingsheffing. Dat is goed voor de portemonnee van de industrie, maar niet voor schonere straten, aangezien deze federale heffing een stimulans vormt voor herbruikbare verpakkingen.
De verpakkingsindustrie zou beter werk maken van de invoering van statiegeld op plastic flessen en blikjes, aangezien het nieuwe samenwerkingsakkoord zwerfvuil een verlaging van de zwerfvuilheffing met 25 % (dit betekent 25,5 miljoen euro voor de verpakkingsindustrie) voorziet na het eerste volledige jaar statiegeld, en een verlaging van 5 % per jaar gedurende nog eens zes jaar.
Maar niet alleen de industrie blijft tegenwerken. Ook de Vlaamse regering stelt de invoering van statiegeld uit ondanks dat dit volgens de huidige minister van leefmilieu Jo Brouns “onvermijdelijk” is. Voordien namen ze ook ruim de tijd om de zwerfvuilheffing goed te keuren. Ondertussen feliciteert minister Brouns zich wel met het toegenomen aantal GAS-boetes die tijdens de Week van de Handhaving zijn opgelegd, maar deze boetes zijn helaas geen langdurige oplossing tegen zwerfvuil.
De zwerfvuilproblematiek vraagt om radicale maatregelen
De verhoogde GAS-boetes, preventie-initatieven en jaarlijkse schoonmaakacties zijn duidelijk niet effectief genoeg om het zwerfvuilprobleem structureel op te lossen en Vlaanderen dichter bij zijn doel te brengen. We vragen de Vlaamse beleidsmakers dan ook om hun verantwoordelijkheid te nemen en:
- De zwerfvuilvergoeding zonder verder uitstel in te voeren op het niveau dat in juli dit jaar is vastgelegd, startend in 2025;
- Een statiegeldsysteem in te voeren voor plastic flessen en blikjes om de hoeveelheid zwerfvuil te verminderen;
- De nadruk te leggen op preventie en herbruikbare verpakkingen te stimuleren door middel van lokale taksen op wegwerpverpakkingen, zoals die in bepaalde steden, bijvoorbeeld Tübingen, worden geheven;
De kosten van het zwerfvuil worden lager, Vlaanderen wordt eindelijk echt schoner, en iedereen wint.