‘Wat kunnen we doen als klimaat niet meer op de politieke agenda staat?’

‘Klimaat staat duidelijk niet meer op de politieke agenda en ik vind dat we als burgers de moed niet mogen opgeven om te blijven protesteren en te engageren’, schrijft Sabine Van Huffel die uitlegt waarom ze deze zondag meestapt in de Klimaatbetoging in Brussel.

Als de wereld beheerst wordt door oorlog, minder gunstige handelsakkoorden en noodgedwongen besparingen, dan komt de zorg voor het klimaat onderaan de politieke agenda te staan. Nochtans is er geen reden om ons minder zorgen te maken: alleen al in Europa is er deze zomer bijna één miljoen hectare natuur opgebranden zijn er naar schatting 24.400 hittedoden gevallen.

Op de recente VN-top week gaf president Trump een speech waarin hij de opwarming van de aarde “de grootste oplichterij ooit gepleegd in de wereld” noemde.

Klimaat geen prioritair thema meer in Europa

We kijken vaak verontrustend naar de VS, maar ook voor Europa wordt klimaat steeds minder een prioriteit. De Green Deal, het klimaatpakket dat Europa tegen 2050 klimaatneutraal moet maken, wordt meer en meer afgekalfd.

Ook de klimaatplannen van onze regeringen schieten schromelijk tekort. De besparingen op internationale klimaatsteun zijn een echte schande, de budgetten voor een sociale renovatiegolf blijven ondermaats.

Ook geld voor een leefbare natuur wordt geschrapt, terwijl België jaarlijks nog miljarden euro’s uitgeeft aan fossiele subsidies. Het Vlaamse Energie- en Klimaatplan dat meer dan een jaar te laat werd ingediend, houdt vast aan zijn ambitie om de uitstoot van broeikasgassen met 40% te verminderen tegen 2030 en blijft hierdoor sterk onder de grens van 47% uitstootreductie zoals de Europese commissie eist. Bovendien toonden eerdere evaluaties al aan dat Vlaanderen die doelstelling zonder bijkomende maatregelen niet haalt.

De klimaatmars in Brussel

Als de politiek traag op gang komt, kunnen we als burgers misschien al beginnen met een steentje te verleggen. Volgens FOD-bevragingen in 2017 en 2021 zijn nagenoeg 80% van de Belgen (heel) bezorgd over de klimaatverandering. Wereldwijd vreest 6 op 7 mensen voor de toekomst en is de klimaatcrisis de grote boosdoener. Redenen genoeg voor de klimaatcoalitie om op 5 oktober iedereen op te roepen deel te nemen aan de klimaatmars in Brussel. Ook ik zal mee betogen omdat de klimaatverstoring de grootste bedreiging is voor mens en natuur.

Dit mondiaal probleem kent nog steeds te weinig aandacht, terwijl elk tiende graad opwarming telt. De klimaatcrisis is bovendien zo onrechtvaardig omdat de grootste vervuilers, zeg maar onze generatie rijken uit het Noorden, het minst de kwalijke gevolgen voelen terwijl de armen, zowel bij ons als in het globale Zuiden, het minst bijdragen tot vervuiling en het sterkst getroffen worden.

Ik voel mij als burger sterk verantwoordelijk en wil voor hen opkomen, alsook voor toekomstige generaties, onze kinderen en kleinkinderen, en het leven in de natuur zelf dat wegkwijnt en geen stem heeft. Daarom wil ik mijn stem verheffen in hun plaats en politici oproepen prioriteit te geven aan de zorg voor onze planeet.

Concrete burgerinitiatieven maken het verschil

Zo’n initiatieven als de klimaatmars zorgen voor verbinding. Meer verbinding is nodig om burgerparticipatie te laten groeien van onderuit. We moeten uit de luwte treden, ons organiseren en politici de hand reiken.

Het effect hiervan heb ik zelf al gezien in mijn stad Leuven. Daar hebben we adviesraden en vzw’s opgericht met vrijwilligers die het beleid mee ondersteunen. Zo werd in 2023 werd de Leuvense Natuur- en Biodiversiteitsraad in het leven geroepen. Deze bestaat uit een twintigtal leden: zowel experten als vertegenwoordigers van lokale organisaties. Als bestuurslid bepaal ik mee de agenda en de activiteiten. Wij adviseren het stadsbestuur over klimaatadaptatie, natuur en biodiversiteit en ondernemen actie. We evalueren bijvoorbeeld het groenplan van de stad op allerlei fronten (biodiversiteit, recreatie, wonen, stilteplek, …) en werken die constructief bij.

Soms zakt de moed bij burgers in de schoenen. Volstaat ons protest en onze inzet om de zo nodige klimaattransitie mogelijk te maken? Ik geloof dat we nog meer het voortouw moeten nemen en zoveel mogelijk verbindingen leggen met andere burgerinitiatieven die hetzelfde doel beogen. Uit de Natuur- en Biodiversiteitsraad werd het overlegplatform `Transitie’  geboren, om met een grotere coalitie daadwerkelijke stappen richting klimaattransitie te zetten.

Deze zomer heb ik concreet mogen ervaren dat zo’n groep wel het verschil kan maken. Zo trok ik in mei met 35 klimaatgeëngageerden naar de Duitse stad Wuppertal die al verder staat in de socio-ecologische klimaattransitie. In 2006 groeide hier een burgerbeweging van onderuit met als doel een oude spoorlijn, de Nordbahntrasse, om te bouwen tot een belangrijk fiets- en wandelpad dwars door de stad.

Ondanks jarenlange weerstand van het stadsbestuur, slaagden zij in hun opzet. De Nordbahnstrasse is ondertussen een populaire vrijetijds-, werk- en schoolroute, en ook een trekpleister voor allerlei evenementen. Zo’n 1200 burgers hebben dit project gesponsord en meegeholpen, ook enkele ondernemingen. Het stadsbestuur draaide bij en deze omvangrijke burgerbeweging werkt sindsdien verbindend samen met de stad Wuppertal en hun klimaatinstituut.

Burgers, reik politici de hand

Mijn droom is dat deze concrete burgerinitiatieven van onderuit als een olievlek verder uitdeinen naar andere steden en gemeentes tot één groot netwerk. Even prioritair moeten burgers bottom-up hun stem laten horen naar het beleid toe, over partijgrenzen heen, en proactief hun stempel drukken op de klimaatplannen.

De klimaattransitie is slechts mogelijk als wij, mensen, alle krachten samenbundelen over alle grenzen heen. ‘De zorg voor ons gemeenschappelijk huis gaat ons allen aan’ (Laudato Si, paus Franciscus). Ons huis staat in brand. Burgers, verenig u en reik politici de hand, uit respect voor de stemloze natuur die schrijnend wegkwijnt.

Sabine Van Huffel is emerita professor faculteit ingenieurswetenschappen KU Leuven, bestuurslid Natuur- en Biodiversiteitsraad Leuven.