Naar aanleiding van de Dag van de Stilte staat Sabine Van Huffel van Logia stil bij de manier waarop de stilte mee haar levensweg heeft uitgetekend.
In september 2016 stapte ik, deels in stilte, met 8 medepelgrims van Saugues naar Conques, een deeltje van de weg naar Compostella in Frankrijk langs de GR65.
Onderweg kwamen we in het dorpje Aumont-Aubrac een merkwaardig beeldhouwwerk tegen dat onze aandacht trof omwille van de tekst die erop gegrift stond: “Dans le silence et la solitude, on n’entend plus que l’essentiel”. Vertaald: In de stilte en de eenzaamheid hoort men enkel het belangrijkste.
Deze zin vatte voor ieder van ons samen waarom we op weg waren. We trokken weg uit ons dagelijks drukke leven om hier in alle stilte en eenzaamheid het essentiële in ons leven te zoeken, en te ontdekken dat het ons geschonken wordt. Onderweg ontmoetten we vele andere pelgrims die dezelfde weg opgingen, en hoe divers en verscheiden ze allemaal waren, telkens hoopten ze hier in de stilte en eenzaamheid iets te kunnen ontsluieren van hun waarheid, de grond van hun bestaan.
“Mais c’est quoi, l’essentiel?”, vroeg de vrouw van één van mijn medepelgrims bij thuiskomst. Deze vraag is bij mij blijven hangen.
40 jaar geleden beleefde ik voor de eerste keer enkele dagen in stilte, in de abdij van West-Vleteren. Ik had me ingeschreven voor de Geestelijke Oefeningen van Ignatius, de stichter van de Jezuïeten. Ik leerde alle gedachten die mij overspoelden los te laten, mijn hoofd volledig leeg te maken, om in de weidse stilte te luisteren naar wat opborrelt uit mijn hart.
Dit was niet gemakkelijk voor mij als rationeel denkende vrouw. Wat ik toen ontdekte, was mijn diepe verlangen uit mijn hart, helderder dan ooit. Op dat punt gekomen kon ik onderscheiden wat mij innerlijk dreef, welke levenskeuzes ik moest maken om gelukkig te zijn.
Levenskeuzes
Tijdens die eerste retraite dacht ik veel aan mijn relatie met mijn vriend. In de stilte kwam duidelijk mijn verlangen of roeping voor het huwelijk naar boven. Dat hebben we in het daaropvolgende jaar gedaan. Een jaar na ons huwelijk volgde ik opnieuw een stilteretraite en ontdekte mijn diepe verlangen naar moederschap, maar dit verliep niet zonder slag of stoot.
Rationeel gezien was de tijd niet rijp om dan al aan kinderen te beginnen: ons appartement was te klein, we hadden plannen om naar Amerika te gaan voor ons onderzoek, etc. Die nacht kon ik niet slapen en piekerde ik verder, maar uiteindelijk werden al deze obstakels die ik in mezelf had ingebouwd één voor één weggehaald.
Sinds ik die kracht heb ontdekt, liet het mij niet meer los. Een week volledige stilte in de zomer in de abdij werd sindsdien een constante in mijn leven. Intussen heb ik dat al meer dan twintig keer gedaan. Het langdurig stilvallen maakt deze reis naar binnen mogelijk en verscherpt mijn aandacht en zintuigen. Het vergt mij telkens drie dagen stilte om die reis van ocharme 30 centimeter te kunnen maken van het hoofd naar het hart.
Maar dan opent zich een nieuwe wereld van inzichten, en groeit er verbinding met mijn medemensen en de natuur om mij heen. Ik proefde er de vreugde van onze kinderen als een geschenk voor velen, maar evengoed vond ik er de weg tot verwerking van het verlies van ons zoontje op tweejarige leeftijd. Ik ontdekte er de passie van mijn loopbaan als academicus en wetenschapper, maar evenzeer het onderscheidingsvermogen dat ik mijn loopbaan best voortijdig afsloot om nieuwe wegen te bewandelen.
Vijf minuten helder inzicht waren voldoende voor mijn besluit om te stoppen met mijn carrière en ik heb er nooit spijt van gehad. Op deze stilteretraite die ik deed, drie weken voor het huwelijk van mijn dochter, besefte ik hoe gevangen ik zat in mijn beroepsleven en tegelijk merkte ik een verlangen naar intensere familiecontacten. Ik wilde graag meer tijd samen doorbrengen met mijn moeder die al een hoge leeftijd heeft. Ik wilde beschikbaar zijn voor toekomstige kleinkinderen en mijn kinderen helpen met de opvang. Die stilteretraites zijn als het ware mijn innerlijk kompas in het maken van levenskeuzes.
Ik ben steeds meer geëngageerd voor ons klimaat. Ook dit proces van ego naar eco groeide in mij via een innerlijke herbronning. Twee keer een week stilteretraite in de oude abdij van Drongen met zijn prachtige tuin gaf me de kans om mijn wereldbeeld en verbinding met de natuur te verruimen, dankzij de woorden van de Zwitserse arts Albert Schweitzer: “Ik ben leven dat leven wil, te midden van leven dat leven wil”.
Als mens staan we niet boven de natuur, maar we zijn er onlosmakelijk mee verbonden als in een symbiose. Alle leven op aarde, zowel op micro- als op macroniveau, is gelijkwaardig, heeft een eigen bestemming in het grote complex van ecosystemen, en verdient daarom hetzelfde respect. Hier stopt het proces niet: mijn eco-bewustzijn stuwde mij tot actie.
Zo nam ik bijvoorbeeld deel aan vormingssessies van Klimaatcontact in Leuven om klimaatgesprekken te kunnen voeren, ook met tegenstanders. Ik werd bestuurslid van de Leuvense Natuur- en Biodiversiteitsraad en de vzw Leuven 2030 die Leuven klimaatneutraal wil maken tegen 2030. Ook in deze kringen hoor ik hoe belangrijk stilteplekken zijn en dit ongeacht de leeftijd, religie, …
Want stilte verbindt mens en natuur. Het heeft iets dat ons overstijgt, iets transcendent, en opent voor sommigen zelfs een weg naar spiritualiteit.
Stilte om de aandacht te vragen
Dat stilte raakt, en zijn plaats vindt in klimaatbewegingen, kon ik ook ontdekken in het netwerk van stiltecirkels. Dat is een manier van publieke aandacht op te wekken, zoals bij een betoging bijvoorbeeld, maar dan helemaal in stilte. Burgerteams organiseren maandelijks stiltezittingen op openbare drukbezochte plaatsen, zoals een station, plein of erfgoed. Ze vragen aandacht van toevallige passanten voor de klimaattransitie in stilte. Dit bestaat al in Brugge, Gent en Antwerpen. Waerbeke vzw, die de integratie van stilte bevordert en ondersteunt in alle domeinen van de samenleving, kondigt deze acties aan.
Stilte raakt, doet een mens reflecteren over eigen gedrag en omgang met mens en natuur, op een niet-dwingende maar wel indringende manier. Intussen zette ik de eerste stappen om dit initiatief ook in Leuven op te starten en het te verbinden met de klimaatwakes. Zo groeit en netwerkt een burgerbeweging: laagdrempelig, lokaal en over grenzen heen. Zij moet uit de luwte treden, zich organiseren en politici de hand reiken. Zo toont stilte haar kracht, ook in de klimaatbeweging.
Sabine Van Huffel is emerita professor faculteit ingenieurswetenschappen KU Leuven, bestuurslid Natuur- en Biodiversiteitsraad Leuven.