‘Programma’s als “Blind gekocht” en “Huis gemaakt” laten kansen liggen om dieper in te gaan op de oorzaken van de wooncrisis’

‘De woontelevisie van morgen kan méér worden dan alleen een spiegel van onze dromen – ze kan ook een kompas worden naar een toekomstgericht en zorgzaam samenleven’, schrijft architect Alexis Versele (KU Leuven).

Wonen is een fundamentele menselijke behoefte die vandaag onder enorme druk staat. Die realiteit verklaart deels waarom televisieprogramma’s rond bouwen en verbouwen zo’n grote populariteit genieten. Toch missen deze programma’s vaak een bredere maatschappelijke meerwaarde en laten kansen liggen om dieper in te gaan op de oorzaken van de wooncrisis.

Nochtans is het perfect mogelijk om vanuit meer geïntegreerde kaders ook een educatieve en maatschappelijke meerwaarde te geven aan dergelijke formats, zonder het fungehalte en het kijkplezier te verliezen. Kaders als de Sustainable Development Goals (SDG’s), de Donut Economie van Kate Raworth en de encycliek Laudato Si’ van paus Franciscus bieden rijk materiaal voor een televisieaanpak die bouwt aan bewustzijn én betrokkenheid.

Titels als Huis Gemaakt, Blind Gekocht, Ons huis/nieuw huis en Huizenjagers zijn uitgegroeid tot vaste waarden in het Vlaamse tv-landschap. Ze combineren verbouwen met menselijke drama en bieden een visueel en emotioneel aantrekkelijk format dat inspeelt op herkenbare woonwensen en levensdromen. Ze zijn sterke spiegels van onze dromen, keuzes, onzekerheden en zoektocht naar verbondenheid.

De huidige formats tonen keuzestress en de woningdroom als kernconflict, geven inzicht in persoonlijke smaken en verwachtingen, en brengen verhalen die emotioneel sterk resoneren. De deskundigen die optreden als gidsen of juryleden geven de kijker het gevoel van begeleiding en vertrouwen. Wonen wordt hierbij niet enkel praktisch benaderd, maar ook als een uitdrukking van identiteit, sociale status en levensvisie. De educatieve waarde is wel aanwezig, maar blijft vaak subtiel vermomd als entertainment.

De SDG’s kunnen spelenderwijs en toegankelijk vertaald worden naar de context van bouwen en wonen. De meeste mensen kennen de SDG’s niet, laat staan dat ze beseffen hoezeer die doelstellingen een geïntegreerde aanpak vergen. Duurzaam bouwen gaat niet alleen over energieverbruik of isolatie, maar ook over watergebruik, materiaalkeuze, gezondheid, ruimtegebruik, mobiliteit, nabijheid van werk, cultuur en sociale contacten, en bovenal betaalbaarheid. Een televisieserie die deze thema’s verbindt aan reële woonverhalen zou de brug kunnen slaan tussen abstracte doelen en concrete levenskeuzes.

Ook de Donut Economie biedt een heldere en visueel sterke bril om anders naar bouwen en wonen te kijken. Het model combineert sociale rechtvaardigheid met ecologische grenzen: mensen mogen niet onder een sociaal minimum zakken (wat betreft gezondheid, huisvesting, werk), maar ook niet over de planetaire grenzen gaan (zoals CO₂-uitstoot, uitputting van grondstoffen, vervuiling).

Dit spanningsveld is bijzonder relevant voor wie bouwt of verbouwt. Een spel- of realityformule gebaseerd op dit model zou perfect kunnen werken binnen een hedendaagse tv-context.

Tenslotte biedt Laudato Si’ een krachtige ethische en spirituele onderbouw voor een nieuw televisieconcept over duurzaam wonen. Deze encycliek roept op tot integrale ecologie, waarbij mens, natuur en samenleving onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. Ze pleit voor zorg voor de kwetsbaren, levensstijlverandering, gemeenschapsdenken in plaats van individualisme, en voor respect voor schoonheid en eenvoud.

Deze waarden sluiten verrassend goed aan bij de verlangens die al zichtbaar zijn in huidige tv-formats, maar kunnen een diepere laag toevoegen die verder gaat dan louter het huis of de inrichting.

Kortom, het is mogelijk – en zelfs wenselijk – om televisie over bouwen en wonen te verrijken met inhoudelijke diepgang zonder het publiek te verliezen. Door entertainment te koppelen aan duurzaamheid, ethiek en verbondenheid ontstaat een televisieformule die zowel aanspreekt als inspireert. Zo kan de woontelevisie van morgen méér worden dan alleen een spiegel van onze dromen – ze kan ook een kompas worden naar een toekomstgericht en zorgzaam samenleven.

Alexis Versele, is lid van de onderzoeksgroep Bouwfysica en Duurzaam Bouwen aan de  KU Leuven.