In de zomerhit ‘Atlas’ van Pommelien Thijs hoort marketingspecialist Fons Van Dyck een hoopvolle boodschap van een generatie.
‘Atlas,’ de zomerhit 2025 van Pommelien Thijs, is meer dan een meezinger. Het nummer vat feilloos de zoektocht van een generatie samen die opgroeit in een wereld waar het kompas voortdurend op tilt slaat. Onderzoekers gewagen wereldwijd van ‘teenage angst’, met een dalend plichtsbesef, stijgend neuroticisme en een terugtrekkende beweging in zichzelf, klinkt in ‘Atlas’ de stem door van jongeren die zoeken naar een kompas dat houvast en richting biedt.
De achtergrondruis van de permacrisis
We leven in een tijd die geen adempauze gunt. Pandemie, oorlog, klimaatdreiging, economische onzekerheid, politieke polarisatie – de permacrisis is geen krantenkop meer, maar de achtergrondruis van een hele samenleving. Jongvolwassenen groeien op in een wereld waar het kompas voortdurend op tilt slaat.
Dat laat sporen na, niet alleen in hun humeur of ambities, maar tot diep in hun persoonlijkheid. “Jongeren zijn vooral op zoek naar een doel(en) in hun leven”, merkte Hassan Al Hilou, social entrepreneur en bezieler van vzw Capital in Brussel, deze week zeer terecht op in een blogpost. Hij staat elke dag middenin deze leefwereld van jongeren in een grootstad.
Drie zorgwekkende trends
En hij staat niet alleen met zijn waarneming. Uit zeer recent Amerikaans onderzoek van de University of Southern California, gebaseerd op de Understanding America Study (USC Dornsife Center for Economic and Social Research), komen drie opvallende trends naar voren voor de periode 2015–2025.
Eén: een scherpe daling van ‘conscientiousness’ – in het Nederlands: gewetensvolheid, zorgvuldigheid, plichtsbesef.
Twee: een stijging van neuroticisme, oftewel emotionele kwetsbaarheid en stressgevoeligheid.
Drie: een daling van extraversie, wat betekent dat mensen minder geneigd zijn tot sociaal contact, vaker in zichzelf keren, en zich sneller terugtrekken in een cocon van eigen routines en schermen.
Deze verschuivingen worden in alle leeftijdsgroepen waargenomen, maar zijn het meest uitgesproken bij twintigers en dertigers. Over de periode 2015–2025 zijn deze veranderingen scherp en consistent. In een wereld van permanente crisis ondermijnt dat het vermogen om te bouwen aan een stabiele toekomst.
Deze tendens wordt recent bevestigd door The Economist dat erop wijst dat jongeren en jongvolwassenen zich vandaag slechter in hun vel voelen dan ouderen. Het blad gewaagt zelfs van een vroege ‘mid-life crisis’, iets wat vroeger zich vooral voordeed bij veertigers en vijftigers.
Wat betekent ‘conscientiousness’?
Conscientiousness is meer dan netjes je to-do-lijst afvinken. Het is het vermogen om plannen te maken en vol te houden, georganiseerd te zijn, hard te werken, om verantwoordelijkheid te nemen en afspraken na te komen. Psychologen weten al lang dat deze persoonlijkheidstrek nauw samenhangt met succes in werk, gezondheid en relaties. Het is de motor achter vooruitgang – persoonlijk én maatschappelijk. Het voorspelt alles, van meer professioneel succes tot een kleinere kans om te scheiden.
En ‘neuroticisme’?
Neuroticisme slaat op emotionle instabiliteit. Het is de neiging om sneller stress, angst of somberheid te ervaren. Wie hoog scoort, beleeft emoties intenser, ziet sneller gevaar in gewone situaties, en herstelt trager van tegenslagen. Dat kan verlammend werken, zeker als ook het plichtsgevoel en de zelfdiscipline afbrokkelen.
De daling van extraversie
Minder extravert betekent minder behoefte aan interactie met anderen. Waar extraversie vaak gepaard gaat met netwerken, samenwerken en collectieve energie, leidt een daling naar meer afzondering. Cocooning, egocentrisme en het filteren van de buitenwereld via algoritmes versterken dat proces. Het sociale weefsel wordt dunner – en met minder gewetensvolheid en meer neuroticisme komt ook de bereidheid om bruggen te slaan onder druk te staan.
Op zoek naar verklaringen
Vaak wordt verwezen naar de impact op jongeren van de Covid-19 pandemie. Maar de tendensen in deze studie dienden zich al voordien aan, zo blijkt. Volgens FT data-analist John Burn-Murdoch (8 augustus 2025) ondermijnen sociale media, smartphones en de permanente digitale verleiding concentratie en bevorderen ‘instant gratification’, de behoefte om snel voldoening te zoeken.
Tegelijkertijd neemt de mentale druk toe. De permacrisis fungeert als permanente achtergrondstress: er is altijd wel een crisis in de maak. Burn-Murdoch ziet ook een rol voor kunstmatige intelligentie. Voor wie gewetensvol is, is AI een hefboom om sneller te leren en productiever te werken. Maar wie minder discipline heeft, gebruikt dezelfde technologie om lastige taken te ontwijken – met als gevolg dat leer- en groeikansen juist afnemen. Technologie is zoals vaak een tweesnijdend zwaard.
Een generatie die nu minder gewetensvol, minder sociaal ingesteld en emotioneel instabieler is, kan daar decennialang de gevolgen van ondervinden – in carrières, relaties en maatschappelijke betrokkenheid.
Wat kunnen we doen?
Het goede nieuws: er kan gewerkt worden aan gewetensvolheid én sociale verbondenheid. Kleine, concrete stappen – van vaste routines tot microdoelen, van offline ontmoetingen tot sociale rituelen – helpen om zelfdiscipline, verantwoordelijkheid en extraversie te versterken. Mentale weerbaarheid kan groeien door bewust te werken aan herstel, sociale steun en betekenisvolle activiteiten. En daarom zijn zeer lokaal ingeplante initiatieven, zoals Capital in Brussel, zo belangrijk voor jongeren vandaag. Ook technologie kan de juiste kant op werken. Tools die structuur bieden, progressie zichtbaar maken en sociale verantwoordelijkheid creëren, kunnen bijdragen aan een zekere toekomst.
Een samenleving op kruispunt
De trends in deze studie zijn geen rimpelingen aan de oppervlakte, maar een verschuiving in de fundamenten van ons collectieve karakter over een periode van tien jaar. Willen we uit de greep van de permacrisis komen, dan moeten we investeren in precies die eigenschappen die nu onder druk staan: zorgvuldigheid, plichtsbesef, sociale openheid en emotionele stabiliteit. Want zonder gewetensvolheid wordt geen brug gebouwd. Zonder extraversie vindt niemand de ander. En zonder innerlijke rust durft niemand erover te lopen.
‘Atlas’, een spiegel van een tijd, van een generatie
“Ik wist dat het zwaar was, niet dat het niet waar was. Je wereld op mijn schouders, nooit andersom”, zingt Pommelien Thijs.
‘Atlas’ staat zo symbool voor de zoektocht van een generatie naar een innerlijk kompas in een tijd van prestatiedruk, sociale media en keuzestress. Van een generatie die moet balanceren tussen eindeloze mogelijkheden en maatschappelijke verwachtingen. ‘Atlas’ is een ode aan het onderweg zijn naar een onbestemde toekomst en het vertrouwen dat richting uiteindelijk van binnenuit komt. Zo wordt een zomerhit meer dan een meezinger. Het is een spiegel van een generatie die onder druk staat, maar weigert te bezwijken. ‘Atlas’ toont: iedereen draagt zijn stukje van de wereld, maar niemand hoeft dat nog alleen te doen.
Als dat geen hoopvolle boodschap is van een generatie.
Fons Van Dyck is marketing- en communicatiespecialist. In oktober verschijnt zijn nieuwe boek: Marketing in tijden van Trump.