‘Een toekomstgericht industriebeleid zal ook oog moeten hebben voor de dienstensector’, schrijven Valère Piérard en Dorian Feron van de Vrijdaggroep.
De wereld schuift op in een richting die weinig geruststelt. Geopolitieke schokken volgen elkaar op, toeleveringsketens blijken broos. België en Europa hebben geen keuze: wie zijn strategische sectoren wil veiligstellen en zijn autonomie wil herwinnen, moet opnieuw voluit inzetten op industrie. Maar we moeten ook realistisch blijven: herindustrialisering zal geen wondermiddel zijn voor de werkgelegenheid. De echte banenmotor blijft de dienstensector.
De kater na de globaliseringsroes
Decennialang hielden we vast aan de utopie van een “gelukkige globalisering”. We koesterden het idee dat we ongestraft konden de-industrialiseren. Het was een vergissing. De economische ruggengraat verzwakte, regionale ongelijkheden groeiden, en bovenal: onze strategische autonomie brokkelde af.
Juist daarom moeten we nu herindustrialiseren. Zonder sterke maakindustrie geen onafhankelijkheid. Dat levert hoogwaardige, duurzame banen op – maar niet genoeg om de arbeidsmarkt structureel te hervormen. Alleen al in 2024 verdwenen in de Belgische industrie bijna 10.000 jobs.
Neem het voorbeeld van Safran. Op 3 juni opende de Belgische dochter in Marchin een gloednieuwe fabriek, goed voor een investering van 108 miljoen euro. Een centrum van uitmuntendheid, dat jaarlijks 2.000 compressorbladen voor vliegtuigmotoren produceert. Een opsteker, zeker. Maar het toont ook de realiteit: die 108 miljoen euro levert amper honderd banen op. Dat komt dus neer aan één miljoen aan investeringen per gecreëerde job.
Wie de maakindustrie als dé oplossing ziet voor inactiviteit, verlies aan zingeving of regionale breuklijnen, vergist zich. Herindustrialisering is cruciaal, maar de jobmotor zit elders.
Waarom de maakindustrie krimpt
Kijk naar de cijfers. In de VS groeide de toegevoegde waarde van de industrie sinds 1980 bijna even snel als de rest van de economie. Toch verdwenen er zes miljoen industriële banen. Duitsland, Zuid-Korea, zelfs China – ze zagen het aandeel van industrie in de totale werkgelegenheid dalen. Zelfs in China ‘de fabriek van de wereld’ gingen tussen 2013 en 2023 zestien miljoen industriële jobs verloren.
De reden is simpel: productiviteitswinsten. Sinds 1950 verviervoudigde de arbeidsproductiviteit in de Amerikaanse economie, maar in de industrie verzesvoudigde ze. Automatisering en technologie maken dat we met minder mensen meer produceren.
Het Taiwanese chipbedrijf TSMC investeert 65 miljard dollar in nieuwe fabrieken in Arizona. Goed voor 6.000 banen – één per tien miljoen dollar. Een investering in strategische autonomie, niet in werkgelegenheid.
Ook in België zullen reshoringprojecten de werkgelegenheidsgraad niet plots opkrikken tot 80%. Zoals Harvard-econoom Dani Rodrik stelt: de diensten, inclusief zorg, blijven de echte banenmachine. Een beleid dat louter op herindustrialisering inzet, zou kortzichtig zijn.
Industriebeleid als deel van het grotere plaatje
Betekent dit dat initiatieven als de Net Zero Industry Act of de Chips Act misplaatst zijn? Integendeel. Strategische autonomie vergt controle over cruciale toeleveringsketens. Nieuwe industriële sites dragen bij aan onze welvaart en helpen de omslag naar koolstofarme productie te versnellen.
Maar een toekomstgericht industriebeleid kijkt verder. Het versterkt óók de sectoren waar de meeste banen te winnen zijn: diensten. Daar zijn werkzekerheid en arbeidsvoorwaarden de afgelopen decennia vaak uitgehold. Productiviteitsgroei in diensten stimuleren is minstens zo’n grote maatschappelijke opgave als fabrieken terughalen.
De les is helder: een modern industriebeleid combineert strategische autonomie in de maakindustrie met kwaliteitsvolle werkgelegenheid in de diensten. Zonder taboes. Zonder illusies.
Valère Piérard, Teaching Fellow en student aan de Harvard Kennedy School.
Dorian Feron, Investment Manager bij de Federale Participatie- en Investeringsmaatschappij (FPIM).