Op TikTok zien jongeren vaak filmpjes die met AI bewerkt zijn. Door massale sensibilisering rond desinformatie wantrouwen ze zelfs betrouwbare berichten van gevestigde nieuwsmerken op de app. Dreigt hun kritische blik te verschuiven naar achterdocht?
Jongeren herkennen fake news uitstekend, maar vier op de tien wantrouwen ook betrouwbare nieuwsberichten op sociale media.
Een opvallende trend, stelt onderzoeker Jan Boesman. Hij leidt de Nieuwsbarometer, een tweejaarlijks onderzoek van de Arteveldehogeschool naar het nieuwsgebruik en de nieuwswijsheid van Vlaamse jongeren tussen 12 en 26 jaar. ‘In vorige edities zeiden we nog dat jongeren niet kritisch genoeg waren. Nu lijkt het tegenovergestelde waar: ze zijn erg kritisch geworden.’
AI en TikTok voeden het wantrouwen
Boesman ziet twee verklaringen: ‘Jongeren zijn steeds vaker actief op sociale media, waar ze overspoeld worden met AI-bewerkte filmpjes. Vaak zijn die onschuldig, maar ze zorgen ervoor dat jongeren ook aan echte beelden beginnen twijfelen.’ Daarnaast is er het maatschappelijke debat over fake news, zeker op TikTok. ‘Jongeren pikken dat op. Ze nemen die morele paniek over.’
‘Jongeren willen wijzer worden door nieuws, geef hen dus inhoud op een heldere manier.’
Die kritische blik blijft niet beperkt tot obscure accounts. Ook gevestigde nieuwsmerken voelen het effect. Vier op de tien jongeren twijfelen zelfs aan berichten van betrouwbare media wanneer die op sociale media verschijnen.
Boesman nuanceert dat cijfer: ‘Meer dan 70 procent heeft vertrouwen in de klassieke media, met uitschieters tot 85 procent in bijvoorbeeld VRT NWS. Maar zodra die op sociale media posten, zeker op TikTok, worden ze wantrouwig. Jongeren weten dat logo’s en beelden gemanipuleerd kunnen worden. Nieuwsmedia hebben daar weinig controle over, maar ze moeten zich wel afvragen of ze op zo’n platform actief willen zijn.’
Ontspanning op TikTok, nieuws op Instagram
Een op de vijf jongeren heeft moeite om betrouwbare informatie op TikTok te herkennen. Volgens Boesman moeten media beseffen dat jongeren TikTok en Instagram niet op dezelfde manier gebruiken. ‘Ze consumeren nieuws op Instagram. Daar kunnen media een hoger journalistiek profiel behouden. Op TikTok zoeken ze vooral ontspannende filmpjes.’
‘Jongeren consumeren nieuws op Instagram. Op TikTok zoeken ze vooral ontspannende filmpjes.’
De afgelopen jaren ging veel aandacht naar het herkennen van desinformatie. ‘Die strijd is belangrijk’, zegt Boesman. ‘Maar nog belangrijker is de strijd voor betrouwbare informatie. Mensen geloven pas een factcheck als ze het medium erachter vertrouwen.’
Nieuws moet niet leuk zijn
Boesman waarschuwt tot slot nieuwsmedia die inzetten op entertainment en ‘dagelijkse content’: ‘Jongeren zijn duidelijk: ze willen wijzer worden door nieuws, niet alleen geamuseerd. Geef hen dus inhoud op een heldere manier. Daar zijn ze naar op zoek.’