‘Het zijn niet de wapens die vooruitgang brengen, maar de bouwwerken. Geschiedenis leert ons dat beschavingen sterker en weerbaarder werden door muren, dijken, bruggen en havens, niet door kanonnen of drones’, schrijft Caroline Deiteren van Embuild Vlaanderen. ‘Vandaag, in een tijd van geopolitieke dreiging, klimaatstress en economische onzekerheid, moeten we opnieuw dezelfde les trekken: wie in Vlaanderen toekomst wil, moet bouwen. Niet uitstellen, maar uitvoeren. Niet enkel plannen, maar doen.’
De aanwezigheid van vreemde drones in onze buurlanden, cyberaanvallen, oorlogsdreigingen, handelsconflicten en klimaatextremen beheersen vandaag het nieuws. We zitten op een kantelpunt. Oude zekerheden brokkelen af, nieuwe dreigingen rijzen op. Voor Vlaanderen, gezinnen en bedrijven, is dit geen ver-van-ons-bed show. Als de economie slabakt, vallen bedrijven om en gaan jobs verloren. Als de rente hoog blijft, stokken investeringen in betaalbare huisvesting. Als de energieprijzen pieken, durven mensen hun verwarming niet opzetten. Als een klimaatbom op Vlaanderen zou vallen, worden tienduizenden woningen bedreigd.
We zijn vandaag niet klaar om dit allemaal de baas te kunnen en dat is niet allemaal de schuld van Trump of Poetin. Vlaanderen worstelt ook met haar eigen uitdagingen, zoals een vergunningenknoop die ondernemerschap afremt, een wooncrisis die om de hoek loert en de achteruitgang in ons onderwijs.
Toch is er hoop. We zijn niet de eerste generatie die geconfronteerd wordt met oorlogsdreiging, extreme omstandigheden of maatschappelijke ontwrichting. Doorheen de eeuwen herhaalt zich hetzelfde patroon. Na groei kwam stilstand en daarna onrust en chaos. Het goede nieuws is: de crisis is nooit het eindpunt. Ze vormt telkens de voedingsbodem voor vernieuwing.
Doorheen die geschiedenis hebben wapens er telkens toe gediend om te vernietigen. Bouwwerken en infrastructuur hebben daarentegen mensen en steden beschermd en bijgedragen aan het succesverhaal van de nieuwe tijd. Denk aan de stadsomwallingen die de burgers in de Middeleeuwen fysieke veiligheid boden; aan de dijken, kanalen en sluizen die de lage landen in staat stelden om terrein te winnen op de zee; aan de uitbreiding van de haven- en weginfrastructuur die Vlaanderen heeft gekend na de tweede wereldoorlog en die de basis heeft gelegd voor decennia van voorspoed.
Daarom moet weerbaarheid vandaag vooral gebouwd en geïnstalleerd worden. We blijven bijvoorbeeld kwetsbaar van buitenlandse regimes zolang we afhankelijk zijn van grillige energieprijzen. Dat – en niet enkel de klimaatdoelstellingen – is de reden waarom we massaal moeten renoveren, isoleren en elektrificeren. In het noodpakket van elke woning, organisatie of stad zouden naast pillampen en water ook zonnenpannelen en batterijen moeten zitten.
Ook grondstoffen zijn een zwakke plek. Waarom is bouwen zo duur? Omdat materialen steeds schaarser worden en de prijzen schommelen. Als we materialen slim hergebruiken, als we gebouwen modulair en demonteerbaar maken, dan zijn we minder afhankelijk van anderen en maken we onze eigen economie sterker.
En we hebben infrastructuur nodig die tegen een stootje kan. Wegen en bruggen die zwaar en massaal transport aankunnen. Netwerken die bestand zijn tegen cyberaanvallen. Gebouwen die blijven functioneren, ook in moeilijke tijden.
Laten we daarbij vooral de klimaatverandering niet vergeten. Geen onderhandeling of vredesakkoord kan voorkomen dat er bij klimaatstress water in onze kelders staat, dat de velden droog staan of dat onze steden geteisterd worden door hittegolven. We moeten bouwen aan dijken, buffers en klimaatdaken aanleggen. We moeten vergroenen, ontharden, water vasthouden. Zo maken we Vlaanderen leefbaar, ook in een veranderend klimaat.
Al deze dringende werkzaamheden stokken vandaag echter. Het aantal vergunningen zit op een dieptepunt sinds 1998 en blijft maar dalen. Er is dringend nood aan een omslag waardoor we niet alleen maar wachten en plannen maken, maar ze ook uitvoeren. Vlaanderen moet zich heruitvinden als de innovatieve, intelligente en welvarende regio die het kan zijn. Dat vraagt een gedurfd beleid.
Vergunningen moeten sneller en eenvoudiger. Duidelijke keuzes moeten worden gemaakt. Ambities moeten van het papier en naar de werf. Daarnaast zoeken we investeerders en burgers die mee hun schouders zetten onder dat verhaal. Die investeren in weerbaarheid, in kwaliteit en in duurzaamheid. Want zonder die keuzes komt er geen verandering. Zij zullen kunnen rekenen op een bouwsector die oplevert. Een sector die innoveert, die digitaliseert, die circulair bouwt. Een sector die zichzelf vernieuwt, zodat ze niet alleen huizen en wegen bouwt, maar ook bijdraagt aan weerbaarheid en samenhang.
Doorheen de geschiedenis waren het nooit de wapens die vooruitgang brachten. Het waren de bouwwerken, de bruggen, de havens, de dijken, de gebouwen die generaties beschermden en een samenleving hielpen groeien. Ook vandaag ligt daar onze weg: bouwen aan een weerbaar Vlaanderen.
Caroline Deiteren is directeur-generaal van Embuild Vlaanderen.