‘Het dalende geboortecijfer is geen reden tot paniek, wel een duidelijk signaal voor actie’, schrijft Ivo Mechels, voorzitter van de Gezinsbond.
België telt steeds minder geboortes. In 2024 werden er volgens het Belgische statistiekbureau Statbel 108.150 baby’s geboren, 1,9% minder dan het jaar ervoor. Daarmee zakt het geboortecijfer naar het laagste niveau sinds 1942. Enkel tijdens de wereldoorlogen lag het aantal geboortes nog lager. Iedereen kiest zelf of en hoeveel kinderen ze krijgen, toch? Dat klopt helemaal. Maar dan moeten we als samenleving wie wil kiezen voor kinderen voldoende ondersteunen zodat die keuze niet onhaalbaar is.
De kinderwens is er, maar de omstandigheden ontbreken
Niemand heeft zich te bemoeien met de persoonlijke keuze om al dan niet kinderen te krijgen, daar zijn we het als Gezinsbond helemaal mee eens. De keuze voor een kind is zo ingrijpend, dat het heel logisch is dat jonge mensen goed nadenken over al of niet vader of moeder worden en over het aantal kinderen dat ze krijgen. En onze bevolking zelf stijgt ook nog steeds, vooral door migratie. Veel emotie lijkt het nieuws over het dalend aantal geboortes dan ook niet op te roepen.
Toch is het belangrijk dat we er ons wél vragen bij stellen. De meeste jonge mensen willen immers wel kinderen, en vaak meer kinderen dan ze uiteindelijk krijgen. Dat is een teken aan de wand. Blijkbaar is onze samenleving toch niet zo kind- en gezinsvriendelijk als we zouden willen. Ook de leeftijd waarop moeders en vaders hun eerste kind krijgen, stijgt. Vrouwen zijn gemiddeld 31,4 jaar als ze moeder worden, vaders of co-ouders s 34,3 jaar. Die twee zaken hangen samen: hoe later gezinnen aan kinderen beginnen, hoe minder ze er krijgen.
De kanarie in de koolmijn
Voor de Gezinsbond is het dalende geboortecijfer een signaal dat niet genegeerd mag worden. Het is de kanarie in de koolmijn: een vroege waarschuwing dat er iets fundamenteel misloopt in onze samenleving. Wanneer jonge mensen hun kinderwens uitstellen of opgeven, is dat niet altijd een vrijblijvende keuze. Het is vaak het gevolg van een gebrek aan ondersteuning en stabiliteit. De coronacrisis, de energiecrisis, de stijgende woonkosten, inflatie en oorlogen hebben het vertrouwen in de toekomst aangetast. Ieder gezin heeft zijn eigen verhaal, maar het is wel duidelijk dat gezinnen hun keuze voor kinderen ook laten bepalen door economische en maatschappelijke redenen.
In gesprekken met jonge gezinnen horen we vaker dezelfde bezorgdheden: ‘We willen kinderen, maar hoe kunnen we dat financieel bolwerken? Hoe combineren we een gezin met werk?’. Zonder antwoorden op die vragen, lijkt ouderschap een hele uitdaging, zowel financieel als praktisch. Als de basiselementen niet gegarandeerd zijn, dan zullen gezinnen hun kinderwens terugschroeven.
Over de grens
De situatie in België staat niet op zichzelf. Ook in andere Europese landen zien we de dalende trend in de geboortecijfers. Al zijn er ook grote verschillen. Landen waar er goede gezinsondersteuning is door bijvoorbeeld betaalbare kinderopvang en gezinsvriendelijke werkregelingen, hebben hogere geboortecijfers. Enkele voorbeelden zijn Luxemburg, Zweden en Frankrijk. In Zuid-Europese landen, waar economische onzekerheid en beperkte gezinsondersteuning vaker voorkomen, liggen de geboortecijfers dan weer lager dan bij ons.
België bevindt zich ergens tussenin: we hebben een redelijk sociaal vangnet, maar dat blijkt onvoldoende om gezinnen het vertrouwen te geven dat ze nodig hebben. Dat blijkt ook uit het Gezinskabinet, een grote participatieoefening van de Gezinsbond in 2024 waarbij we gezinnen bevroegen naar de steun die ze wensen en nodig hebben en de zaken waar ze tegenaan lopen. Betaalbare huisvesting en de combinatie van gezin, zorg en werk kwamen als twee belangrijke elementen naar voren.
Investeren in gezinnen is investeren in de toekomst
Als Gezinsbond roepen we beleidsmakers op om deze signalen ernstig te nemen. Een samenleving die gezinnen ondersteunt, investeert in haar eigen toekomst. Als gezinnen hun kinderwens kunnen realiseren, zijn ze gelukkiger. En een stabiele bevolking (evenveel geboortes als overlijdens) biedt voor de hele samenleving voordelen: er zijn dan voldoende jonge mensen om de jobs van de ouderen over te nemen, bijdragen te betalen voor sociale zekerheid en pensioenen. Een jonge samenleving is ook een toekomstgerichte, innovatieve samenleving. De kinderen van vandaag zijn de toekomst van morgen.
Wat hebben gezinnen nodig? Toegankelijke, betaalbare en kwaliteitsvolle kinderopvang, betaalbare huisvesting, gezinsvriendelijke werkregelingen, en een fiscaliteit die gezinnen niet bestraft maar ondersteunt. Ook voldoende koopkracht is cruciaal. Het zijn echt geen luxe-eisen, maar basisvoorwaarden voor een samenleving waarin gezinnen kunnen bloeien. Het dalende geboortecijfer is geen reden tot paniek, wel een duidelijk signaal voor actie. De kinderen van vandaag zorgen later voor ons allemaal. Daarom verdienen gezinnen steun bij de opvoeding van deze toekomstige volwassenen.