Het West-Vlaamse bedrijf Clarebout Potatoes ligt al dagen stil. De werknemers willen een flinke premie nu het bedrijf verkocht wordt. Hebben de stakers een punt?
Als de wind verkeerd zit, ruikt het er naar verse frieten, maar niet alle omwonenden vinden dat even erg. Clarebout Potatoes is al jaren een uiterst winstgevend aardappelbedrijf in het West-Vlaamse Nieuwkerke, aan de Franse grens. De eigenaar, Jan Clarebout, is geliefd in de gemeente. Hij betaalt al eens mee als de lokale voetbalkantine vernieuwd moet worden. Maar vorige week legden de werknemers plots het werk neer. Ze voelen zich onheus behandeld na de lucratieve overname van het bedrijf. Hebben ze een punt?
Drie tot vier miljard
De onvrede bij minstens een deel van de meer dan 3000 werknemers heeft een duidelijke reden. Clarebout is ’s werelds derde grootste frietfabrikant, maar wordt nu, zo raakte onlangs bekend, overgenomen door de Amerikaanse gigant J.R. Simplot. De overnameprijs is niet bekend, maar zou drie tot vier miljard bedragen, al wordt dat bedrag ontkend door de directie. De arbeiders van Clarebout Potatoes, veelal Fransen, willen een deel van de koek. De vakbonden, zowel het ACV als het ABVV, hebben het over een ‘uitzonderlijke premie’. Ook het woord ‘patattenbijdrage’ viel. Met de voorgestelde bonus van 500 euro per persoon zijn ze niet tevreden.
Clarebout zelf heeft goede redenen om de overnamevoorwaarden niet bekend te maken. Niet alleen stelt een overnemer dat doorgaans niet op prijs, maar succesvolle ondernemers weten maar al te goed dat de grote sommen mensen de ogen uitsteken. Denk aan de verhitte discussie over de meerwaarde van 1,45 miljard euro voor Marc Coucke bij de verkoop van zijn aandelen in Omega Pharma.
Waarom zou een ondernemer die een flinke winst realiseert een cadeautje moeten geven aan zijn werknemers?
Borinage
Bovendien blijft Jan Clarebout, een man voor wie zijn frietbedrijf naar verluidt zijn enige hobby is, al jaren uit de schijnwerpers. Zelfs bij de opening van de nieuwe fabriek in Komen-Waasten, in de Borinage, liet hij een externe adviseur de nochtans vrolijke aankondiging van honderden nieuwe jobs doen.
Op het eerste gezicht is het een vreemde vraag. Waarom zou een ondernemer die een flinke winst realiseert bij een overname een cadeautje moeten geven aan zijn werknemers? Zo’n collectieve premie is in België, en bij uitbreiding in het grootste deel van Europa, hoogst ongebruikelijk. Het is Jan Clarebout zelf die zijn bedrijf samen met zijn vader uit de grond heeft gestampt, en dus de risico’s heeft genomen. Alle werknemers hebben duidelijke afspraken gemaakt over verloning en arbeidsvoorwaarden. Niets aan de hand.
Maar de vraag van de vakbonden is een symptoom van een veel groter ongenoegen. Het conflict in het West-Vlaamse Heuvelland – en in de Clarebout-vestigingen in Moeskroen, Komen-Waasten en Duinkerke – is een nieuwe stap in een explosief debat: hoe wordt de rijkdom vandaag verdeeld? En krijgen de werknemers genoeg terug voor het werk dat ze doen?
Sociale toplaag
De werknemers eisen een premie van meer dan 500 euro omdat ze ‘het bedrijf mee hebben opgebouwd’, aldus een staker. Dat is een krasse wending in de discussie. Het is niets minder dan een heronderhandeling van het sociale contract tussen ondernemer en werknemer. En dat heeft alles te maken met de stijgende levensduurte en het woekerende gevoel dat de sociale toplaag onvoldoende wil delen.
Achter de schermen woedt er al langer tussen vakbonden en werkgevers een debat over het slinkende loonaandeel. Dat loonaandeel is het deel van het bbp dat naar de lonen gaat, en volgens een recent rapport van de Nationale Bank daalt dat aandeel al sinds 2013. Volgens de vakbonden bewijzen die cijfers dat de bedrijven met de winsten gaan lopen, onder meer dankzij de verlaging van de sociale bijdragen van de werkgever en de fiscaal voordelige managementvennootschappen. De werkgevers wijzen dan weer op de hoge loonkosten en de zwakke concurrentiepositie van ons land.
Arm en rijk
Het is onduidelijk hoe het zal aflopen voor de arbeiders van Clarebout Potatoes. Dat er vooral Fransen aan het werk zijn in een Belgisch bedrijf, maakt de kwestie niet eenvoudiger. Bovendien weet Jan Clarebout dat zijn bedrijf binnen een paar weken in handen van iemand anders is.
De succesvolle ondernemer is noch wettelijk, noch moreel verplicht om een premie uit te betalen. Maar alle inspanningen om de polarisatie tussen arm en rijk een beetje in te dijken, zijn vandaag meegenomen.
Geef het personeel van Clarebout Potatoes dus meer dan 500 euro extra. Als het niet uit solidariteit is, dan toch uit welbegrepen eigenbelang. Wie gelooft dat het vanzelf wel goed komt, komt vroeg of laat bedrogen uit.
