‘De Olympische waarden kunnen niet nog verder uitgerekt worden’, schrijven Yves Vanden Auweele en Willy Kabera naar aanleiding van het WK wielrennen dat dit jaar gehouden wordt in Rwanda.
We hebben een mooie sportzomer achter de rug met onder andere het EK basketbal en voetbal voor de vrouwen, Wimbledon, de Tour de France, enzovoort. We zagen heel wat atleten de Olympische waarden belichamen: fairplay, eerlijkheid, vriendschap, rechtvaardigheid, respect en excelleren. Deze waarden zijn opgenomen in een Olympische eed en in het Europese sportmodel. Ze vormen een moreel ankerpunt voor elke sporter.
Dubbele moraal
Gaat het tegenwoordig in de sport niet vooral om het gebruiken/misbruiken van de sport voor geld, macht, prestige, imago, invloed? Atleten en de juryleden moeten bij het begin van de spelen de Olympische eed zweren, terwijl bij zowel de lokale als internationale sportorganisaties en de sponsors de marktlogica, het recht van de sterkste, en de kapitaalkrachtigste geldt. Doping is verboden, maar belastingontwijking niet. Spelvervalsing is uit den boze, maar corruptie in het toewijzingsproces van gastladen/steden wordt met de mantel der liefde toegedekt. Atleten mogen geen verboden middelen gebruiken, maar wat als sponsorinkomsten afkomstig zijn van bedrijven die mensenrechten schenden?
Denk aan de kritiek op de organisatie van het WK-voetbal in Qatar in 2022. Daar werden de mensen- en arbeidsrechten bij de bouw van Stadiums zwaar geschonden. Bij monde van haar voorzitter Infantino reageerde FIFA met een “- pot verwijt ketel – argument”, verwijzend naar de kolonisatie en de slavenhandel. Hij schaarde zich hierbij duidelijk opportunistisch achter het Arabische anti-Europese sentiment van zijn lokale partner.
Die dubbele moraal wordt opgemerkt door de publieke opinie, maar ook door de grote sportorganisaties. Ze lossen het probleem op door het te verdoezelen, te minimaliseren of moraliteit zonder meer zaak van de individuele sporter en niet van de organisatie te noemen: Er is blijkbaar de wereld van de sporter en de wereld van de organisatoren en sponsors met elk hun eigen waarden, normen en procedures.
Het WK wielrennen in Rwanda
Er is vooreerst het gebrek aan consistentie in de moraliteit van het UCI: Terwijl Rusland na de invasie van Oekraïne werd uitgesloten van internationale sportevenementen, krijgt Rwanda het prestigieus WK-wielrennen toegewezen. Dit ondanks de betrokkenheid bij het gewapend conflict in Oost-Congo en de repressie, het gebrek aan vrije pers en onafhankelijke rechtspraak in het eigen land. President Paul Kagame gebruikt internationale sportevenementen — zoals het WK wielrennen, “Visit Rwanda”-sponsoring in Europese voetbalclubs en zelfs een geplande F1-race — om het imago van zijn regime op te poetsen.
De Belgische volksvertegenwoordigers keurden in februari 2025 ‘uitzonderlijk unaniem’ een resolutie goed, waarin een directe link werd gelegd met het WK wielrennen in Rwanda. In punt 3.20 staat letterlijk dat de federale regering verzoekt om “alle beschikbare middelen in te zetten om deelname aan elk evenement (sportief, cultureel enz…) op Rwandees grondgebied niet langer mogelijk te maken, daarover te overleggen met de bevoegde instanties en aan te sturen op een boycot”.
Er is een cynisch ontwijken van verantwoordelijkheid: dit blijkt uit de verklaring van Nathalie Clauwaert, de algemeen directeur van Belgian Cycling: “als organisatie kan en wil ze geen morele reactie op de Belgische deelname aan het WK in Rwanda geven”; ze verwijst naar de persoonlijke moraal van elke geselecteerde renner om te beslissen al dan niet deel te nemen.
Hoe cynisch is het om jongvolwassenen, die hun hele leven hebben toegewijd aan de sport en alles wat dit bijdraagt aan henzelf en de samenleving, te verplichten te kiezen: een nationale selectie en een mogelijke wereldtitel, of respect voor menselijk leven en het leed? Hoe cynisch is het om als nationale bond nog liever de eigen sporters te zien afhaken dan zelf “Neen!” te zeggen tegen de sportswashing van Visit Rwanda. Belgian Cycling zegt in feite tegen Evenepoel en co: “Vinden jullie het erg dat de organisator van het WK beschuldigd wordt van 10 miljoen doden, het land van Lukaku en Kompany invalt en bezet en dat jullie Rwandese leeftijdsgenoten nooit vrije meningsuiting hebben gekend? Dan moeten jullie thuisblijven. Anders verwachten wij jullie binnen twee weken fit en goedgemutst bij de president die hiervan beticht wordt.”
Gedeelde verantwoordelijkheid
De beslissing wordt bij de individuele, plichtsbewuste renner gelegd, terwijl Belgian Cycling hun deelname verantwoordt door te verwijzen naar het positieve reisadvies van Buitenlandse Zaken. Dat reisadvies is echter uitsluitend gericht op de veiligheid van Belgische reizigers en niet op ethiek en mensenrechten.
Integriteit is geen individuele kwestie van sporters alleen. Het is een gezamenlijke verantwoordelijkheid van alle partners in de sportwereld. De Olympische waarden kunnen niet nog verder uitgerekt worden. In een tijd waarin publieke opinie, media-aandacht en maatschappelijke verantwoordelijkheid zwaarder wegen dan ooit, kunnen de organiserende stakeholders ethiek niet langer negeren.
Gelukkig zijn er ook al positieve voorbeelden te vinden, zoals de voetbalploeg Bayern München, die de beslissing nam op initiatief van hun supporters om hun omstreden sponsordeal met Visit Rwanda, jawel, deze zomer te beëindigen. Ook al moesten ze hierdoor jaarlijks 5 miljoen elders zien te vinden, was de boodschap van de supporters begin dit jaar glashelder. Met een groot spandoek gericht aan het bestuur van Bayern Munchen, lieten de supporters blijken wat voor hen prioritair is. De spandoek luidde: “Visit Rwanda – Wie onverschillig toekijkt, verraadt de waarden van FC Bayern”. Deze keuze kan voorbeeld en inspiratie zijn ook voor ons land.
Prof. Dr. Em. Yves. Vanden Auweele, is Emeritus Sportpsychologie van de KUL, lid van de denktank Logia en lid van Panathlon International, een vereniging die als doel heeft “de waardengerichtheid en ethiek te promoten en te verdedigen.
Willy Kabera is zelfstandige business consultant, een job die hij combineert met maatschappelijke projecten in verband met multicultureel samenleven en strijd tegen racisme. Hij was acteur in Buitenspel, nam deel aan aan Taboe (2018); werkte mee als researcher aan ‘Het Leven in Kleur’ (2021). Hij is Mede-oprichter van de vzw ‘Blue Ocean’ die ijvert voor sociale mobiliteit door middel van onderwijs en arbeid.