‘Internationaal recht is geen vrijblijvende theorie. Het verplicht staten – en hun vertegenwoordigers – om alles in het werk te stellen om genocide te voorkomen. Dat is geen vage morele oproep, maar een duidelijke juridische plicht’, schrijft Wouter Arrazola de Oñate. ‘Heeft België werkelijk alles gedaan wat binnen haar mogelijkheden ligt om een genocide te helpen voorkomen? Het antwoord is pijnlijk duidelijk: neen.’
De arrogantie om te denken dat men boven het recht staat, is een frequent fenomeen deze dagen. Steeds vaker zien we politici die handelen – of net niet handelen – vanuit de overtuiging dat zij onaantastbaar zijn. Dat het internationaal recht, de plicht tot bescherming van mensenlevens, voor hén niet geldt. Dat idee is niet alleen gevaarlijk, het is ook juridisch fout. En het wordt hoog tijd dat iemand dat luidop zegt.
Beste Bart, beste regeringsleden, parlementariërs: uw passiviteit tegenover de gruwel in Palestina, begaan door de regimes van Israël, getuigt van een hallucinante onderschatting van de ernst van de situatie, en van uw eigen verantwoordelijkheid daarin. U lijkt te denken dat niets doen geen gevolgen heeft. Verrassing: dat is niet zo.
Internationaal recht is geen vrijblijvende theorie. Het verplicht staten – en hun vertegenwoordigers – om alles in het werk te stellen om genocide te voorkomen. Dat is geen vage morele oproep, maar een duidelijke juridische plicht. Wanneer die plicht flagrant wordt genegeerd, zoals we het voorbije anderhalf jaar hebben gezien, dan is er sprake van medeplichtigheid. Geen grote woorden, maar droge juridische realiteit.
Wie denkt dat parlementaire of diplomatieke immuniteit bescherming biedt tegen vervolging voor medeplichtigheid aan genocide, heeft het grondig mis. Het Internationaal Strafhof en het Internationaal Gerechtshof hebben reeds duidelijk gemaakt dat dergelijke immuniteiten niet opwegen tegen de ernst van internationale misdaden. Regeringsverantwoordelijken, parlementariërs en ambtenaren kunnen en zullen individueel verantwoordelijk worden gehouden voor hun daden – en hun stilzwijgen.
Heeft België werkelijk alles gedaan wat binnen haar mogelijkheden ligt om een genocide te helpen voorkomen? Het antwoord is pijnlijk duidelijk: neen. Achter de schermen wordt vandaag al werk gemaakt van het documenteren van de nalatigheid van staten en instellingen die de waarschuwingen negeerden of minimaliseerden.
Zelf trokken we eerder al naar Den Haag voor overleg met de World Health Organisation in verband met het extreem overtreden van het internationaal gezondheidsrecht. Deze zwaar onderschatte tak binnen het recht, vormde toen mee de basis voor de uitspraken door het Internationaal Hof. Systematisch en langdurig iedere vorm van gezondheidszorg uitschakelen, tegelijkertijd ziekmakende levensomstandigheden creëren en hulp grotendeels weigeren, kan maar één doel hebben: zoveel mogelijk dood en verderf zaaien. Dat is genocide. Daar bestaat juridisch werkelijk geen enkele twijfel meer over.
Alle internationale mensenrechtenorganisaties, de speciale gezanten van de Verenigde Naties, het Lemkin Genocide Instituut, … zijn het hier allemaal over eens. Wie vandaag nog doet alsof dit allemaal grijze zones zijn, houdt zichzelf en de bevolking voor de gek.
Het is dan ook verbijsterend om te zien hoe sommige politici zich blijven gedragen alsof zij onaantastbaar zijn – alsof het internationaal recht voor hen niet geldt. Dat soort misplaatste superioriteit is niet alleen moreel verwerpelijk, het is ronduit gevaarlijk.
We moeten als samenleving deze inertie niet aanvaarden. Het is tijd voor diplomatieke actie. België moet zich actief inzetten voor het handhaven van het internationaal recht. Dat betekent: concrete sancties tegen oorlogsmisdadigers, een onmiddellijk einde aan samenwerking met medeplichtige regimes, en het actief steunen van internationale vervolging.
Wie zich vandaag afzijdig houdt, zal zich morgen niet kunnen verschuilen achter excuses van onwetendheid of machteloosheid. Het recht kijkt toe. En de geschiedenis ook.
Wouter Arrazola de Oñate, arts Public Health, samenwerkend met de World Health Organisation.