Vluchten doe je niet omdat je ergens anders misschien recht hebt op een bed maar omdat je niet kunt blijven waar je bed staat.
Nu rechtse politici ronduit moorddadige taal uitkramen over mensen op de vlucht, nemen hun collega’s in het centrum het discours over waarmee rechts jaren geleden het debat domineerde. Het zogenaamde aanzuigeffect is een van die populaire ideeën die dienen om repressie in de migratiepolitiek goed te praten. De theorie is dat je zeker niet te tof mag doen tegen mensen op de vlucht omdat anders ‘iedereen naar hier zal willen komen’.
Eerst en vooral blijkt dat aanzuigeffect volgens experts en hun studies niet echt te bestaan. Mensen ontvluchten hun thuisland heus niet omdat ze hier een medische kaart krijgen, en ze blijven ook niet weg als je hier de omstandigheden voor hen ellendig maakt. Migreren doe je niet omdat je ergens anders misschien recht hebt op een bed maar omdat je niet kun blijven waar je bed staat.
Bovendien is het een redenering die werkt als een race naar de bodem. Wanneer de Denen beslissen om families waar onvoldoende Deens wordt gesproken uit elkaar te halen, en de Grieken kampen bouwen waarin moderne slavernij mogelijk wordt en de Italianen mensen in een soort Guantanamo Bay laten wegkwijnen: gaan wij dan proberen om het nóg slechter te doen omdat we anders als gastland te ‘aantrekkelijk’ zouden zijn? Lijkt het ons echt verstandig beleid om een wedstrijdje te houden in mensenrechten verzaken? Wie het meest investeert in repressie, solidariteit nog meer bemoeilijkt dan in de buurlanden en de samenleving zo uitholt dat het leven van een groep mensen structureel onmogelijk wordt, wint.
Je kunt die retoriek van het aanzuigeffect ook makkelijk omdraaien. Als de ‘druk’ van migratie op jouw schouders komt te liggen omdat de menselijkheid in andere delen van de wereld verwaarloosd wordt, kun je maar beter internationaal afdwingen dat die verwaarlozing niet plaatsvindt. Dat zou ook een voorwaarde kunnen zijn voor handelsakkoorden en samenwerking. Landen kunnen elkaar opleggen om mensen op de vlucht met waardigheid te behandelen, in plaats van strategisch miserie te creëren.
Wat een hypocrisie om hier alle Palestijnen die eerst in Griekenland zijn toegekomen een negatief advies te geven, terwijl je de banden met Israel onderhoudt en niets onderneemt om de condities in Griekenland minder gruwelijk te maken. Wat een morele corruptie om te pleiten voor ‘opvang in de regio’ terwijl je handjes schudt en samenwerkt met leiders van landen waar mensen op de vlucht gemarteld en uitgebuit worden.
Misschien is het tijd om onze focus op een vermeend aanzuigeffect te keren naar een gesprek over het ‘uitdrijfeffect’. Als we ons comfort hier niet willen delen, moeten we het misschien ook niet bouwen op de uitbuiting van het Globale Zuiden. Als we echt zo bang zijn voor migratie omdat het leven hier ‘beter’ is, moeten we misschien ophouden met investeren in ecologische destructie en oorlogszuchtige regimes elders in de wereld.
