‘Als we deze aanval op de rede niet ernstig nemen, verliezen we meer dan de waarheid’  

Waar feiten optioneel worden, verliest de waarheid haar moreel gezag.

Er is een stille oorlog aan de gang. Geen kogels. Geen drones. Maar een systematische afbraak van de fundamenten waarop een open samenleving berust: rede, wetenschap, recht en waarheid. De pilaren die ons beschermen tegen barbarij worden langzaam ondergraven.

Donald Trump heeft die strijd niet uitgevonden. Maar hij heeft hem tot strategie verheven, met de flair van een cynicus die zijn publiek door en door begrijpt. Hij viseert universiteiten, rechters, media en intellectuelen. Want hij begrijpt wat Antonio Gramsci een eeuw geleden al doorzag: wie de macht wil, moet de culturele hegemonie breken. En dus wordt de ‘mars door de instellingen’ – ooit bedacht door linkse denkers om sociale vooruitgang te boeken – nu uitgevoerd door radicaal-rechts om emancipatie terug te schroeven.

In deze strategie is kennis de vijand. Wetenschap wordt verdacht gemaakt, universiteiten worden neergezet als broeinesten van haat en moreel verval. Harvard kreeg dit recent nog te verduren. Het weigerde te buigen voor de druk van Trump en verloor miljarden aan subsidies. Columbia University zwichtte wél deels, onder aanhoudende politieke dreiging.

Maar dat is precies het doel: de universiteit ontdoen van haar kritische autonomie. Haar reduceren tot een ideologisch slagveld, waar geen gedeelde waarheid meer bestaat, alleen nog kampen, slogans en identitaire strijd. Kennis wordt herleid tot opinie, feiten tot gevoelens.

Filosofen als Hannah Arendt en Karl Popper waarschuwden daar al voor. Waar feiten optioneel worden, verliest de waarheid haar moreel gezag. Waar twijfel systematisch als wapen wordt gebruikt, wint de leugen. Het is niet langer ‘ik denk, dus ik ben’, maar ‘ik voel, dus ik heb gelijk.’

En Trump gaat verder. De rechterlijke macht wordt een obstakel. Journalisten worden ‘vijanden van het volk.’ Iedereen die complexe antwoorden biedt, wordt verdacht gemaakt. In plaats van intellectuele verdieping en debat, kiest men voor het comfort van simplisme en collectief wantrouwen.

Maar de schuld ligt niet alleen bij hem. Ook bij ons. Bij wie zwijgt. Bij wie denkt dat het allemaal wel meevalt.

Dat doet het niet.

Als we deze aanval op de rede niet ernstig nemen, verliezen we meer dan de waarheid. We verliezen het fundament waarop democratie rust: het onderscheid tussen feit en fictie, tussen recht en willekeur.

Daarom moeten we blijven denken. Blijven onderwijzen. Blijven spreken. Niet omdat de rede altijd zal winnen. Maar omdat we zonder haar niets meer overhouden.