Op de NAVO-top in Den Haag zal het gaan over de toekomstige budgettaire normen inzake uitgaven voor defensie. In de toekomst zal 3,5 procent van het BBP moeten gaan naar militaire uitgaven en 1,5 procent naar infrastructuur. ‘Daar zijn we enkele vragen en bedenkingen bij te formuleren’, schrijft professor Herman Matthijs.
3,5 procent militaire uitgaven
De grote nieuwigheid op de NAVO-top in Den Haag zal zijn dat de pure militaire uitgaven van de huidige 2 procent op termijn naar 3,5 procent van het BBP zullen stijgen. Dit cijfer wordt al behaald of is bijna gehaald door Polen, de Verenigde Staten en de drie Baltische staten. Toch hebben veel Europese landen vraagtekens bij die 3,5 procent, maar de creatie van een eigen Europese strijdmacht zou zeker 3,5 procent vereisen.
Er moet ook verduidelijking komen over wat er gaat gebeuren met de huidige norm dat 20 procent van de militaire uitgaven moet gaan naar militaire aankopen. Is dit dan onderdeel van die 3,5 procent?
Momenteel worden alle militaire uitgaven meegeteld voor de lidstaten. Toch zijn er vijf NAVO-leden die gebieden hebben die niet onder het NAVO-artikel 6 vallen, zoals de Nederlandse Antilliaanse eilanden, Frans-Guyana, de Spaanse enclaves in Noord-Marokko, de Falklandeilanden of Hawaii. Vandaag worden de militaire uitgaven in deze gebieden, die niet vallen onder het NAVO-verdrag, wel meegerekend. Moet dit vraagstuk niet worden geactualiseerd?
1,5 procent infrastructuur
Het is in principe voor geen enkel land een probleem om 1,5 procent van het BBP te besteden aan infrastructuurinvesteringen, aangezien de optelsom van alle overheidsbegrotingen aan dat percentage moet voldoen.
Toch is het afwachten welke definitie wordt gehanteerd voor deze 1,5 procent norm. Zit daar bijvoorbeeld ook de opstart van nieuwe industriële militaire productielijnen in? Hierbij mag men niet vergeten dat vele grondstoffen, zoals wolfraam, gallium en andere voor militaire chips en bepantsering, voor een groot deel in handen zijn van China.
Het is wel merkwaardig dat het westelijke militaire bondgenootschap NAVO een budgettaire norm uitschrijft voor infrastructuur, iets wat de EEG/EU nooit heeft gedaan.
België
Ook voor België geldt dat de 1,5 procent aan investeringen in infrastructuur kunnen worden gehaald, en dat vooral dankzij de Gewesten. Maar de 3,5 procent van het BBP voor militaire doeleinden zorgt voor de nodige discussie.
Toch werd die 3,5 procent ook door België gehaald tijdens de Koude Oorlog. Vergelijkbare landen, zoals Nederland en Zweden, hebben er ook vandaag geen probleem mee. Uiteraard moet worden onderstreept dat die landen hun openbare financiën veel beter op orde hebben en efficiënter werken dan dit koninkrijk. Maar kan België dan nog steeds 3,5 procent besteden aan defensie, gezien het overheidsbeslag van 56 procent?
NAVO-normen gelden voor iedereen of voor niemand.
Na wat tegenstribbelen heeft Spanje zich uiteindelijk akkoord verklaard met de 5 procent-BBP norm. Litouwen vindt zelfs dat we met z’n allen naar 6 procent moeten gaan voor defensie. De Amerikaanse president Donald Trump vindt nu dat zijn land, als enige, niet moet voldoen aan de nieuwe normen. Dit is een rare redenering, want NAVO-normen gelden voor iedereen of voor niemand.
De EU
Het ‘EU rearm’-programma is nog steeds niet goedgekeurd door de EU-Raad. Hier wil de Commissie het Europees Parlement omzeilen vanwege de urgentie. Over het pakket van 150 miljard euro aan leningen voor de EU- en EFTA-landen plus Oekraïne is nog geen overeenstemming bereikt, omdat verschillende lidstaten dit plan ook willen openstellen voor het Verenigd Koninkrijk en Canada.
Budgettair staat hierin dat, gemeten vanaf 2021, de 1,5 procent BBP die erbij komt voor defensie niet wordt meegeteld voor de berekening van de Europese budgettaire parameters die in Maastricht zijn vastgelegd.
Concreet betekent dit voor België dat de militaire uitgaven tussen 1,01 procent en 2,51 procent van het BBP niet worden meegeteld voor de Maastricht-normen. Ook hier zitten landen zich al rijk te rekenen voordat er iets is goedgekeurd. Trouwens, die 1,5 procent BBP moet ook gezocht en betaald worden, zelfs als dit bedrag van Europa niet moet worden meegeteld.
De meeste landen in de eurozone hebben moeite om aan de oude Maastricht-budgettaire parameters van 3 procent overheidstekort en 60 procent overheidsschuld te voldoen. België heeft een overheidstekort van 5,3 procent en een overheidsschuld van 106 procent. Maar Europa heeft de voorziene sancties nooit toegepast.
Momenteel loopt er in ons land een traject om tegen het jaar 2032 aan de Maastricht-normen te voldoen, en dan zijn we al één verkiezing verder. In ieder geval zal er een interfederaal begrotingsakkoord moeten komen om dit te verwezenlijken. Ter herinnering: het laatste interfederaal begrotingsakkoord dateert uit 2013.
Conclusie
In ieder geval zullen de militaire uitgaven snel worden opgetrokken naar 2,5 procent van het BBP, en het halen van de 5 procent zal iets voor het volgende decennium zijn. Het zou een budgettaire aanrader zijn om die verhoging jaarlijks stapsgewijs door te voeren.
Naast de budgettaire discussie zal de aankomende NAVO-top ook gedomineerd worden door het Amerikaanse ingrijpen in Iran. Een Iran met kernwapens is immers een enorme bedreiging voor de wereldvrede.