(Belga) Vrijheid en veiligheid in onze samenleving zijn onlosmakelijk verbonden met elkaar. In een nieuw rapport wijst de Liga voor Mensenrechten erop dat de afbouw van vrijheid niet kan resulteren in meer veiligheid. De twee waarden vormen, aldus de Liga, geen of-of-verhaal. In een democratische rechtstaat worden de vrijheid en veiligheid van burgers verzekerd door de mensenrechten te respecteren, zowel bij het uitvaardigen van nieuwe wetgeving als bij het maken van beleidskeuzes, luidt het.
De Liga stelt vast dat “in naam van veiligheid steeds meer maatregelen worden genomen die onze vrijheid en mensenrechten beperken”. Het strikte veiligheidsdiscours, waarbij mensenrechten tijdens crisissen soms als een struikelblok voor de veiligheid worden beschouwd, heeft ook in België ingang gevonden. Dit leidt tot een aantal zorgwekkende evoluties. Zo wordt er steeds vaker getornd aan het principe van de scheiding der machten, waarbij de uitvoerende macht meer bevoegdheden naar zich toe trekt ten nadele van de rechterlijke macht, aldus de Liga. Daarnaast hebben antiterreurmaatregelen vaak niet alleen een disproportionele, maar ook een discriminerende impact. Concreet illustreert het rapport deze vaststellingen aan de hand van vier thema’s: etnische profilering, administratieve detentie van vreemdelingen, privacy en terugkerende Syriëgangers. In het kader van de terreurdreiging en de migratieproblematiek is het legitiem om meer identiteitscontroles door de politie in te voeren. Die moeten wel objectief, rechtvaardig en proportioneel gebeuren. Als de politie burgers controleert op basis van etnisch of religieuze kenmerken zonder objectieve redenen, dan is sprake van etnisch profileren. De Liga stelt vast dat dit een courante praktijk is, ook al is ze discriminerend. Dit versterkt een publiek angstgevoel ten aanzien van bepaalde etnische groepen in de samenleving. Voorts is die praktijk niet enkel discriminerend, maar, aldus het rapport, ook inefficiënt. Vrijheidsbeperkende maatregelen zijn in sommige gevallen verantwoord, bijvoorbeeld na een strafrechtelijke veroordeling of wanneer een verdachte een gevaar voor de samenleving vormt. Onze fundamentele rechten bepalen dat enkel een onafhankelijke rechter kan beslissen over de vraag of iemand van zijn of haar vrijheid moet worden beroofd. De Liga stelt vast dat dit fundamentele recht niet wordt toegekend aan vreemdelingen. In het kader van migratie wordt administratieve detentie van vreemdelingen automatisch beslist door de Dienst Vreemdelingenzaken. Nochtans mag detentie slechts als allerlaatste optie overwogen worden, benadrukt de Liga. Detentie wordt hier gezien als het standaardbeleid, waardoor we op grote schaal mensen opsluiten die geen enkel strafbaar feit hebben gepleegd. Ons recht op privacy staat onder druk in de strijd tegen terreur, vermeldt het rapport nog. Onze communicatiegegevens worden op grote schaal bijgehouden, we kunnen ons niet meer in de openbare ruimte begeven zonder gefilmd te worden en ook onze vingerafdruk zal binnenkort worden geregistreerd. Hier overheerst opnieuw de tendens om onze privacy op te geven voor een gevoel van veiligheid. Disproportionele gegevensverzameling en inefficiënt gegevensbeheer resulteren in een inbreuk op het privéleven van iedereen, opnieuw zonder een effectieve toename van de veiligheid. Wat de problematiek van de terugkerende Syriëgangers betreft, meent de Liga dat de Belgische staat de verantwoordelijkheid heeft om deze Belgen actief en gecontroleerd te repatriëren. Zeker wat betreft de kinderen heeft de overheid de plicht om het belang van het kind voorop te stellen. Individuen die strafbare feiten pleegden, moeten voor een rechtbank ter verantwoording geroepen worden om straffeloosheid te vermijden. Hierbij kan een vrijheidsberoving geoorloofd zijn. De nadruk moet evenwel liggen op psychosociale begeleiding en herintegratie. Op het moment dat de samenleving voor grote uitdagingen staat, moeten in het formuleren van antwoorden mensenrechten aan de basis liggen van verantwoorde en doordachte beslissingen. Enkel met zo’n mensenrechtentoets garanderen we het evenwicht tussen vrijheid en veiligheid, besluit het rapport. Het volledige rapport is te vinden op https://rapport.mensenrechten.be. (Belga)