Kris Van Dijck (N-VA) aan de vooravond van 11 juli: ‘Crisissen zijn soms opportuniteiten. Zowel op maatschappelijk, als op persoonlijk vlak’

Na tien jaar Jan Peumans verzorgt zijn (tijdelijke) opvolger Kris Van Dijck de traditionele 11 julitoespraak op het Brusselse stadhuis. De Kempenaar, die zijn start als voorzitter compleet miste door een dronken verkeersongeval, wil meer panache in het parlement brengen. En ook internationaal moet Vlaanderen er staan. ‘Wij zijn geen kaakslagflaminganten meer.’

‘Keer naar uw dorp!’ Een foto van een persoon die een protestbord met dat opschrift omhooghoudt, kleurt het kantoor van nieuwbakken Vlaams Parlementsvoorzitter Kris Van Dijck (N-VA).

Het beeld is genomen door een dorpsgenoot van de Desselaar. De demonstrant op de foto is een tegenbetoger tijdens een van de Vlaamsgezinde Marsen op Brussel in de jaren ’60. ‘Het houdt me met de voeten op de grond’, zegt Van Dijck, die als Dessels burgemeester vorig jaar nog 51,5 procent van de stemmen verzilverde.

Het was in datzelfde dorp dat een dronken Van Dijck vorige week een auto-ongeval veroorzaakte. Zijn rijbewijs werd daarop tijdelijk ingetrokken en leidde (opnieuw) tot een debat over de drinkcultuur in Vlaanderen en over de voorbeeldfunctie van politici.

De N-VA’er wil vandaag niet meer op de zaak terugkomen. ‘Alles wat ik daarover te zeggen heb, heb ik al gezegd.’ Dat hij zich diep schaamt, dat hij een revalidatiecentrum voor slachtoffers van verkeersongevallen zal bezoeken, dat hij geld zal doneren aan een goed doel.

Van Dijck wil zich nu focussen op donderdag, de dag waarop de opvolger van Jan Peumans (N-VA) de traditionele 11-juli-speech op het Brusselse stadhuis zal verzorgen.

Waarom de keuze van N-VA op hem viel om het Vlaamse halfrond (tijdelijk) voor te zitten, weet hij niet echt. ‘Het zal in ieder geval te maken hebben met het feit dat ik de grootste anciënniteit heb, met 24 jaar op de teller.’

U roept blijkbaar ook geen grote weerstand op bij de andere fracties, die uw kandidatuur hebben aanvaard.

Van Dijck: In al die jaren heb ik veel kameraadschappen gesloten. Als bruggenbouwer heb ik nooit echt de controverse opgezocht. Van extreemrechts tot extreemlinks kon men zich vinden in de persoon van Kris Van Dijck.

Hoopt u het te blijven?

Van Dijck: Een mens hoopt altijd een mooie positie te behouden. Maar de realiteit leert me dat – buiten de voorbije vijf jaar – de voorzitter én minister-president niet uit dezelfde fractie komen. We zien wel. Zolang ik hier zit neem ik mijn verantwoordelijkheid. We zijn bijna in reces, maar het instituut blijft draaien.

Minister-president Liesbeth Homans (N-VA) wees er ook al op: de ontslagnemende Vlaamse regering is de enige die nog over een meerderheid beschikt. Hoe dan ook drukte informateur Bart De Wever (N-VA) op de pauzeknop wegens de federale patstelling.

Van Dijck: Vlaams is het inderdaad makkelijker om een regering te maken, maar N-VA wil er als grootste partij op letten dat er een Belgische regering komt die het beleid voert dat de Vlaamse kiezer verwacht. Vergeet ook niet dat wij nooit vragende partij zijn geweest voor samenvallende verkiezingen. Het is dus logisch dat de regeringsvormingen zijn gekoppeld.

Politicoloog Bart Maddens (KU Leuven) noemt die koppeling ‘een gênante knieval’ van de N-VA.

Van Dijck: Ik spreek hem volledig tegen. Ik hoor ook enkele CD&V-tenoren gelijkaardige redeneringen maken. Maar zij vergeten dat we nog niet in het confederalisme zitten. Vlaanderen heeft veel autonomie, maar er zijn nog vele bevoegdheden op federaal niveau die belangrijk zijn voor onze welvaart, economie en welzijn. In het confederale België was er al lang een Vlaamse regering geweest.

Wij kunnen gewoon niet toelaten dat er extreemlinks beleid wordt gevoerd. Wie gaat dat betalen? Dat willen we de Vlaamse ondernemingen niet aandoen.

Het VBO vraagt dan weer dat overal snel regeringen komen. Daar zitten ook Vlaamse ondernemingen bij.

Van Dijck: Ik denk niet dat veel Vlaamse ondernemingen staan te wachten op beleid waarin de pensioenleeftijd daalt en mensen vier dagen kunnen werken met loonbehoud. Laat staan de extra belastingen die PTB, PS en Ecolo vragen.

Uw partijgenote Valerie Van Peel wilde als kandidaat-voorzitter van de Kamer heel wat vernieuwingen doorvoeren. Welke agenda brengt u naar het Vlaams Parlement?

Van Dijck: De fracties en diensten mogen voorstellen indienen. Volgende week vergaderen we om te trachten verfijningen aan te brengen in de parlementaire werking.

Ik ben fier op dit parlement, maar we willen meer spankracht. We horen wel vaker dat we nogal ‘ambtelijk’ zijn, in tegenstelling tot de Kamer, waar het soms roepen en tieren is. Tussen haakjes: geef mij dan maar het ambtelijke. Maar we willen er wel meer panache in krijgen.

Leg eens uit?

Van Dijck: Neem de begrotingsgesprekken. We zouden het grote politieke debat in de plenaire vergadering kunnen houden en de inhoudelijke discussies voor de afzonderlijke commissies. Zo wordt die politieke discussie interessanter.

Onder uw voorzitterschap maken maar liefst vier PVDA’ers hun intrede. Zullen zij voor wat panache kunnen zorgen?

Van Dijck: Dat denk ik wel. Ook het Vlaams Belang is gegroeid en krijgt er jonge leeuwen bij. De andere fracties onderschat ik ook niet. Ik zie mensen die veel jaren op de teller hebben, als nieuwelingen die wat in hun mars hebben.

Zijn er eigenlijk niet te veel Vlaamse parlementsleden?

Van Dijck: Ik vind 124 leden verdedigbaar. Er komen ook telkens meer bevoegdheden naar Vlaanderen. Laat ons maar eerst de Senaat afschaffen.

Moet het Vlaams Parlement ook prominenter aanwezig zijn op het internationale toneel?

Van Dijck: Zeker. Mijn voorganger Jan Peumans heeft daar al bakens verzet door politici als Jean-Claude Juncker hier te laten speechen. Het Vlaams Parlement mag geen ‘veredelde gemeenteraad’ worden, zoals sommigen plegen te zeggen.

Die uitspraak komt nochtans van Jean-Marie Dedecker, die als onafhankelijke op een N-VA-lijst stond.

Van Dijck: (oprecht verbaasd) Is dat echt? Dat beeld is dus niet correct.

Zou een regering-De Wever sowieso niet meer schwung geven aan het Vlaamse niveau?

Van Dijck: Ik wil de zaak van minister-president Geert Bourgeois niet minimaliseren. Elke vogel zingt zoals die gebekt is. Geert heeft staatsmanschap uitgedragen en wordt daarvoor gewaardeerd binnen en buiten de partij.

Het was toch pijnlijk hoe hij verschoven werd naar het Europese niveau?

Van Dijck: Goh, verschoven… De stijl van mijn partij kennende, ben ik ervan overtuigd dat wij niemand aan de kant schuiven. Bij ons geen nacht van de lange messen, dat staat ver van ons DNA.

Natuurlijk zijn er altijd meerdere kandidaten voor één post. Ook voor die van het voorzitterschap van het Vlaams Parlement. Ik heb zelfs even getwijfeld om het te doen. Maar een goede vriend zei me: ‘Kris, in de politiek komt een trein soms maar één keer voorbij.’

Uw voorganger Peumans had een heel eigen stijl en kon scherp zijn voor de partij. Gaat u die stijl overnemen?

Van Dijck: Iemand zei me dat ik nu ook moet leren brommen (lacht). Jan Peumans is een dierbare vriend, maar ik ben Jan niet.

Het is toch een feit dat fin-de-carrière-politici meer vrijuit kunnen spreken?

Van Dijck: Dat zou altijd moeten kunnen en Peumans hééft dat ook gedaan. Het heeft hem ook geen windeieren gelegd.

Misschien is Peumans niet veranderd, maar de partij wel. Hij zei dat ook zelf in zijn biografie.

Van Dijck: Indien mijn partij echt een ruk naar rechts heeft genomen, dan hadden ze Kris Van Dijck niet als voorzitter gevraagd. In ons DNA zijn wij volksnationalisten gebleven, die staan voor een inclusief nationalisme.

Mijn voorbeeld is altijd Catalunya. Daar lopen jongeren fier met hun vlag rond. De Vlaams vlag is besmeurd door andere verhalen. In Barcelona kom ik medeburgers met een donkere huidskleur tegen met de Catalaanse vlag. Ze worden met open armen ontvangen. Dat moet hier ook kunnen.

Let wel: we leven niet meer in het Vlaanderen van 1995. De verkleuring is geen probleem, maar zou het wel kunnen zijn. We moeten iedereen insluiten in onze gemeenschap en duiden wat hun rechten en plichten zijn. De slogan ‘buitenlanders buiten‘ lost niets op.

Duwen mensen als Theo Francken de partij dan niet richting een veel rechtser discours?

Van Dijck: Francken heeft de zwaarste naoorlogse migratiecrisis heel goed aangepakt. Hij krijgt kritiek van extreemrechts omdat hij te soft is en van links omdat hij te streng is. Wij zijn niet veranderd, maar de samenleving wel. Migratie is nu veel hotter dan in de jaren tachtig.

U kan toch niet ontkennen dat de zachtere kant van de partij, die van een Bourgeois en een Wilfried Vandaele, in de verdrukking zit?

Van Dijck: Dat klopt niet. In een partij is er wel wat bandbreedte mogelijk. Maar wie zich zelfs daarbinnen niet goed voelt, kan beter opstappen, zoals Hendrik Vuye.

Terug naar Catalonië. U kijkt op naar de politieke strijd daar, maar tegelijk zit de N-VA met het anti-catalanistische Vox in de Europese ECR-fractie. Dat moet toch pijn doen?

Van Dijck: Het is een diepgaand debat geweest binnen de partij. Ik kan me vinden in onze keuze. Fractievorming in Europa is anders dan in Vlaanderen. Ofwel zit je in een fractie en heb je roeispanen, ofwel zit je alleen en moet je met je handen roeien. Zo is Johan Van Overtveldt via de fractie voorzitter van de begrotingscommissie kunnen worden.

Geert Bourgeois en onze mensen hebben verschillende pistes willen bewandelen, maar dat is niet gelukt. Wij zijn lid van de EVA-koepel, maar die zit in het Parlement met Groen in de fractie. Wij zijn daar niet gewenst.

Wij zaten al in de ECR. Die gasten van Vox zijn er achteraf bijgekomen. Maar zij hebben evenveel problemen met ons als wij met hen. Laat het duidelijk zijn: wij werken niet met hen samen. Voor een nobel doel, moet je soms kwalijke instrumenten gebruiken.

Een fijn staaltje realpolitik dus.

Van Dijck: Klopt. Voor sommigen lag dit emotioneel heel zwaar. Voor mij tellen die roeispanen. No way dat ik met die Vox’ers op de koffie ga.

Op een bepaald moment heeft Spanje zelfs de diplomatieke status van een Vlaamse diplomaat afgenomen na enkele uitspraken van Peumans.

Van Dijck: (snel) Als ze weten wie hier nu zit, gaan ze die status niet snel reactiveren.

Terug naar eigen land. U verzorgt op 11 juli de traditionele speech op het Brusselse stadhuis. Voelt u zich thuis in de hoofdstad van Vlaanderen?

Van Dijck: Ja en nee. In multicultureel aspect is Brussel de Kempen niet. Maar wat positief stemt is dat de Vlaamse gemeenschap zich heeft herpakt. Als ik zie hoe Franstaligen naar ons Nederlandstalig onderwijs kijken, dan is dat een grote verdienste voor onze mensen. Ik waardeer het bovendien dat Brusselse burgemeester Philippe Close (PS) opnieuw een toespraak verzorgt op 11 juli.

Kan u hier vlot een koffie bestellen in het Nederlands? Volgens CD&V’er Hendrik Bogaert is dat niet altijd even gemakkelijk.

Van Dijck: Hij heeft gelijk. Ik probeer in elk geval altijd mijn ding te doen in het Nederlands. Laat wel duidelijk zijn: wij zijn geen kaakslagflaminganten meer. Maar in sommige ziekenhuizen is het niet altijd evident dat ze je helpen in het Nederlands. Dat blijft een smet op deze mooie stad.

Wat betekent 11 juli voor u?

Van Dijck: Als jongeling en romanticus was dat vooral het feit dat we die Fransen in 1302 eens goed op hunne tetter hebben gegeven. Nu is 11 juli een moment waarop we vieren dat we een gemeenschap zijn en samen sterk staan. Dat blijkt ook uit alle buurtfeesten.

Natuurlijk is het historische belang nog altijd groot. Van Hendrik Conscience tot de Marsen op Brussel (wijst naar de foto’s in zijn bureau).

Staat u nog altijd achter de ‘Brusselkeuze’, de manier waarop Brusselaars volgens het confederalisme van N-VA moeten kiezen bij welke van de twee gemeenschappen ze zich aansluiten?

Van Dijck: Uiteraard. Je krijgt ook geen ster opgeprikt van zodra je voor een gemeenschap kiest, hé. Sommigen zeggen dat het veel te complex is. Maar neem nu de pensioenen, waar er ook er ook verschillende stelsels bestaan. Als je twee senioren op een bank ziet zitten, dan weet je ook niet onder welk stelsel ze vallen.

Het was dan ook pensioenspecialist Frank Vandenbroucke die zich onlangs als een groot criticaster van het confederalisme uitte.

Van Dijck: (knipoogt) Soms weet ik wel waarom ik een bepaald voorbeeld geef.

Ten slotte: moet Vlaanderen onafhankelijk worden op lange termijn?

Van Dijck: ‘De’ onafhankelijkheid volgens het 19^e-eeuwse begrip bestaat niet meer. Wij wensen onafhankelijkheid als een lidstaat in Europa met goed nabuurschap met Wallonië. Een sterk confederalisme is al een mooi element van onafhankelijkheid in de 21^ste eeuw.

Maar komt de staat Vlaanderen er dan ooit?

Van Dijck: Daar geloof ik in. Al zal het geleidelijk gaan en zullen heel wat federale zaken verdampen.

Roepen N-VA en Vlaams Belang in 2024 de onafhankelijkheid uit vanuit dit halfrond indien zij een meerderheid hebben?

Van Dijck: Het eerste wat nu op punt moet staan, is een goed beleid voor alle 6,5 miljoen Vlamingen.

Maakt u de onafhankelijkheid nog in uw leven mee?

Van Dijck: (lacht) Zie ik er zo slecht uit? Ik was zeven jaar toen België nog een unitaire staat was. Op vijftig jaar is er enorm veel gebeurd, onder meer dankzij de Volksunie. Ik ben dan ook fier dat ik een spruit ben uit die partij.

Volgens socioloog Luc Huyse kan het Belgisch eindspel wel eens sneller beginnen dan we denken, zo schreef hij maandag in De Standaard.

Van Dijck: Dat zou kunnen. De kaarten liggen heel complex. Crisissen zijn soms opportuniteiten. Zowel op maatschappelijk, als op persoonlijk vlak.