‘Laat de oorlog tussen gerecht en politiek stoppen’

‘Deze situatie is werkelijk ongezien’, schrijft jurist Hugo Lamon over de aanhoudende confrontatie tussen de actievoerende magistraten en de politiek. Hij roept op tot een Staten-Generaal van Justitie. ‘Het is nog niet te laat om duidelijke afspraken te maken over hoe de drie machten elkaar terug in evenwicht gaan houden.’

Wat is er toch aan de hand  met de anders zo bezadigde magistraten? De regering overweegt een pensioenhervorming die iedereen pijn zal doen, maar die magistraten disproportioneel harder zou treffen. Het gaat echter om meer dan dat.

De pensioendiscussie leek al snel een druppel te veel, in een overvolle emmer van frustraties.

Ongezien was de open brief van 444 (!) jonge magistraten die hun job als een missie zien, maar klagen over de structurele onderfinanciering van justitie en de gebrekkige middelen waarover ze beschikken. Intussen hebben zowat alle magistratenvertegenwoordigers en verenigingen zich al in het debat geroerd. Er is grote onrust, zoveel is duidelijk.

Merkwaardig bij dit alles is wel dat nu ook naar het stakingswapen wordt gegrepen. Het gaat om meer dan een symbolische samenkomst in toga voor het justitiepaleis. Die nieuwe wending is verontrustend.

Het begon met de nogal merkwaardige ‘stiptheidsactie’ van de parketmagistraten en hun dreiging om 4.000 veroordeelden op te roepen om hun straf te gaan uitzitten in de mensonwaardig overbevolkte gevangenissen, gevolgd door de mededeling dat de parketten in Brussel en Luik enkel nog selectief gaan vervolgen (met grote prioriteit voor corruptie bij hoge ambtenaren en politici). Een politierechter uit Gent kreeg  de  aandacht van de media omdat hij uit protest zaken weigerde te behandelen. Hij wilde daarmee “een signaal” geven. Overleg eerder deze week heeft niets opgeleverd, in sommige media wordt al gewag gemaakt van een ’tikkende tijdbom’.

Bovenstaande voorbeelden zijn duidelijke uitschuivers.

Moesten andere cruciale beroepen dit doen dan zouden de magistraten de eersten zijn om, wanneer zij daartoe worden verzocht in een vonnis, dergelijke acties te verbieden. Die zijn immers buitenproportioneel en  allicht zouden de rechters daarom ook dwangsommen opleggen.

Intussen is het aantal mededelingen, opiniestukken en interviews van en over magistraten niet meer bij te houden.

Het is alvast duidelijk dat zelfs heel bekwame magistraten niet schitteren in beklijvende en wervende communicatie. Ze klagen over de chronische onderfinanciering, de vaak lamentabele toestand van de gerechtsgebouwen, maar vooral over het gevoel dat ze genegeerd worden door de politiek en – ook dat geven ze dan schoorvoetend toe- dat de door de regering geplande pensioenhervorming hen te hard treft.

Wat bijzonder hard aankomt is dat blijkbaar de regering de effecten van die maatregel niet had becijferd en er  geen rekening had gehouden met de specificiteit van de rechterlijke macht.

Professor Ive Marx stelde in een scherp opiniestuk in De Standaard dat je “geen gigantische ongelijkheid nodig hebt om een land draaiende te houden, maar er zijn natuurlijk grenzen aan hoe weinig je hardwerkende, competente mensen kan betalen, hoe hoog je ze kan belasten en hoeveel pensioen je ze kan afpakken”. Het is volgens hem geen goede zet om magistraten te zien als “dikke kalkoenen die je à volonté kan pluimen”.

De samenleving lijkt echter weinig empathie te vertonen, en populisten allerhande scoren met hun aanvallen op de magistraten als wereldvreemde geldwolven.

Die toxische sfeer moet stoppen. De magistraten bereiken met hun acties in de eerste plaats dat het vertrouwen in justitie dag na dag nog verder afneemt en zo knagen ze zelf aan hun geloofwaardigheid.  Maar ook de politiek treft schuld. 

De regering heeft – in het beste geval- ondoordacht gehandeld, maar sommigen zien er ook een sluipmoord in op de goede werking van de rechterlijke macht. De sfeer tussen de machten wordt alsmaar grimmiger, en dat is nefast.

Als bezorgd burger en als advocaat kan ik niet zomaar stilzwijgend aan de kant blijven staan. Het zou schuldig verzuim zijn.

De Hoge Raad voor de justitie suggereerde al dat de verantwoordelijken aan tafel zouden gaan zitten.

Vandaar deze oproep aan de verantwoordelijken van de drie staatsmachten: ga in de luwte en buiten het bereik van de camera’s aan tafel zitten , luister naar elkaar en zoek een nieuwe consensus.  Aan al wel wie titels en hoedanigheden heeft, deze oproep: doe er nu iets mee. U dus,  voorzitter van het federaal parlement. U, voorzitter van de kamercommissie justitie. U, voorzitter van de Hoge Raad voor de Justitie. U, voorzitter van de adviesraad van de magistratuur. U, voorzitter van het college van de hoven en rechtbanken. U, voorzitter van het college van de procureurs. U, voorzitter van de Orde van Vlaamse Balies en de Ordre des Barreaux Francophones et Germanophone.  U , minister van  Justitie. U, minister van pensioenen.

Waarop wachten jullie voor een Staten-Generaal van Justitie? Het is nog niet te laat om duidelijke afspraken te maken over hoe de drie machten mekaar terug in evenwicht gaan houden om ervoor te zorgen dat de burger krijgt waar hij recht op heeft: een efficiënte overheid met een goed werkende onafhankelijke magistratuur.

Hugo Lamon is advocaat en lawfluencer. Hij blogt regelmatig op Jubel.be, waar ook deze bijdrage eerder op verscheen.