In de zedenzaak tegen de voormalige voetbalanalist Eddy Snelders betaalde de beklaagde al voor het proces schadevergoedingen uit aan zijn slachtoffers. Hoe (on)gebruikelijk is dat?
In de aanloop naar zijn proces rond voyeurisme betaalde ex-voetbalanalist Eddy Snelders al schadevergoedingen aan een dertigtal slachtoffers. Dat gebeurt in de praktijk slechts in een zeer kleine minderheid van de gevallen, zegt Raf Verstraeten, gewoon hoogleraar strafrecht aan de KU Leuven. ‘Maar een beklaagde kan dat inderdaad doen, vooral als hij vermoedt dat een veroordeling onvermijdelijk is. Dan kan hij anticiperen op die uitspraak door slachtoffers op voorhand te vergoeden’, aldus Verstraeten.
‘Strafrechtelijk beken je geen schuld. Maar het is uiteraard een signaal dat er toch wel iets aan de hand is.’
Geen verplichting, wel impact
De wet verplicht niemand om vóór het proces al een schadevergoeding te betalen, maar zo’n gebaar kan wel invloed hebben op de uiteindelijke strafmaat. ‘Rechters hebben in België een ruime beoordelingsvrijheid tussen minimum- en maximumstraffen. Ze mogen dan ook rekening houden met een vrijwillige vergoeding van slachtoffers. Het kan dus een verzachtende omstandigheid zijn’, zegt Verstraeten.
Maar dat betekent niet dat zo’n betaling automatisch een schuldbekentenis is. ‘Je kunt in een overeenkomst expliciet vastleggen dat je een slachtoffer vergoedt zonder dat je strafrechtelijk schuld bekent’, legt Verstraeten uit. ‘Maar het is uiteraard een signaal dat er toch wel iets aan de hand is.’
Uitzonderlijk in de praktijk
Ook slachtofferhulporganisaties hebben weinig ervaring met een schadevergoeding voor het proces. ‘Het blijft iets uitzonderlijks, zeker bij vermogens- of geweldsdelicten’, zegt Natalie Ver Poorten van Slachtofferhulp van het Centrum Algemeen Welzijnswerk (CAW). ‘
Niet alleen de financiële draagkracht van de dader speelt een rol, maar ook de aard van het misdrijf, denkt ze. ‘Het komt iets vaker voor bij financiële of fiscale misdrijven, maar die zien wij bij het CAW minder vaak. In de dossiers die wij begeleiden is er meestal geen vermogen om schade te vergoeden, vaak gaat het om mensen die al in financiële moeilijkheden verkeerden vóór de feiten.’
‘Sommige zaken kun je gewoon niet in geld uitdrukken.’
Dubbel gevoel
Als een schadevergoeding dan toch wordt betaald, is de impact op slachtoffers complex. ‘Slachtoffers vinden het belangrijk dat de dader verantwoordelijkheid neemt, ook financieel. Maar tegelijk voelen ze: welk bedrag ik ook krijg, dat maakt niet ongedaan wat er gebeurd is. Sommige zaken kun je gewoon niet in geld uitdrukken’, benadrukt Ver Poorten.
Een vergoeding helpt ook niet altijd bij de verwerking, zeker niet als die buiten het slachtoffer om tot stand kwam. ‘Zo’n schadevergoeding voor het proces wordt vaak geregeld tussen advocaten. Terwijl slachtoffers net vaak aangeven dat ze erkenning en betrokkenheid belangrijk vinden’, vertelt Ver Poorten.
Ethisch of strategisch
De motieven achter zulke betalingen zijn vaak gemengd, weet professor Verstraeten. ‘Sommigen doen het uit oprecht schuldbesef, anderen hopen op een gunstig effect voor de bestraffing. In beide gevallen weegt de rechter die keuze mee. Het is dus een individuele beslissing, met mogelijk strategische gevolgen.’
Maar Ver Poorten ziet ook bredere implicaties. ‘Sommige slachtoffers of omstanders krijgen het gevoel dat een dader zich kan “vrijkopen”. Zeker als het gaat om financieel machtige of bekende personen, leeft er soms een beeld van klassenjustitie. Alsof rijke daders meer ruimte hebben om hun lot te beïnvloeden.’
Zedenfeiten
Het proces tegen Eddy Snelders is vandaag van start gegaan in de Antwerpse rechtbank. Snelders wordt aangeklaagd voor een reeks ernstige feiten, waaronder voyeurisme, exhibitionisme, openbare zedenschennis, bezit van beelden van kindermisbruik en de aanranding van drie vrouwen.
Eddy Snelders ook verwezen voor aanranding en bezit beelden seksueel kindermisbruik