De zaak-Marco Borsato: ‘Waarom heeft hij dan niet wat meer afstand bewaard als het echt zo’n sekshuis was?’

Hij heeft het meisje dat hem van onzedelijk gedrag beticht niet anders behandeld dan zijn eigen dochter, zo verklaarde de Nederlandse zanger Marco Borsato. ‘Maar wie noemt zijn dochter nou een lekker wijf?’ Op 4 december volgt de uitspraak van de rechtbank.

Eind oktober stond de Nederlandse zanger Marco Borsato (58) terecht voor ontucht met een minderjarig meisje. Het verhaal van de gevallen superster houdt Nederland al jaren in de ban. De reguliere zittingszaal van de rechtbank in Utrecht was veel te klein voor het legertje journalisten, onder wie ook een stevige vertegenwoordiging uit Vlaanderen, dat verslag kwam doen van ‘het showbizz-proces van de eeuw’.

Sinds de aangifte wegens onzedelijk gedrag van een jonge vrouw in 2021 had Borsato gezwegen. Interviews gaf hij niet, zijn carrière lag helemaal stil, hij leefde bijna ondergedoken. In de rechtszaal zou de zanger eindelijk zijn relaas brengen en daar keek iedereen vol verwachting naar uit.

Dochter van de fanclubvoorzitter

Eerst de feiten. Het Openbaar Ministerie (OM) verdenkt Marco Borsato ervan dat hij tussen 2014 en 2015 met grote regelmaat de billen, borsten en vagina van het slachtoffer heeft betast, ‘zowel boven als onder haar kleding’. Het meisje, de dochter van de toenmalige voorzitster van zijn fanclub, was toen vijftien jaar oud en volgens het strafrecht nog een kind. Ze kon dus nooit toestemming geven voor seksuele handelingen.

Het slachtoffer had een hechte band met Borsato. Ze zag hem als een vaderfiguur – ze noemde hem haar ‘peetje-alles’ – na de suïcide van haar eigen vader. Nog volgens het OM was Borsato de grens tussen goed en kwaad ‘volledig kwijt’. Toen het meisje zich tijdens haar pubertijd ontwikkelde tot een jonge vrouw maar eigenlijk nog een kind was, zou hij misbruik hebben gemaakt van zijn vertrouwenspositie en haar kwetsbaarheid. Het OM eist vijf maanden onvoorwaardelijke gevangenisstraf. Borsato ontkent de beschuldigingen met klem en heeft op zijn beurt tegenaangifte gedaan wegens smaad, laster en het doen van een valse aangifte.

Het misbruik kwam aan het licht toen de moeder in 2019 het dagboek van haar dochter las. Het toen zestienjarige meisje beschrijft daarin hoe ‘die smeerlap’ haar maandenlang heeft betast. Dat dagboek mag worden gebruikt als bewijsmateriaal in de zaak. Na anderhalf jaar grondig onderzoek is het door justitie authentiek bevonden. Dat betekent dat er niet mee gesjoemeld werd, maar het is nog geen oordeel over het waarheidsgehalte van het dagboek.

Verder is er uiteraard de verklaring van de jonge vrouw, die het OM betrouwbaar noemt. Er zijn ook geluidsopnames, die zonder medeweten van Borsato gemaakt werden, waarin moeder en dochter Borsato met de beschuldigingen confronteren. Het OM zag daarin op zijn minst een gedeeltelijke bekentenis – al betwist de verdediging van Borsato dat stellig. En er zijn ook gênante appjes van Borsato naar het slachtoffer, waarin hij haar ‘mooie billen’ complimenteert en haar een ‘lekker wijf’ noemt.

Af en toe ook minnares

Dat de rechtszaak een ongezien mediacircus zou worden, was te verwachten. De verdachte was decennialang zowat de meeste geliefde artiest van Nederland. Hij verkocht miljoenen cd’s, gaf uitverkochte stadionconcerten en had 14 nummer 1-hits, zoals Dromen zijn bedrog en Rood, nummers die ook de meeste Vlamingen kunnen meezingen.

Bovendien had Borsato het imago van een sympathieke allemansvriend, een zanger voor jong en oud, een echte familieman. Hij was ambassadeur van War Child, een ngo die zich inzet voor kinderen in conflictgebieden, maar moest terugtreden na de aangifte die tegen hem werd gedaan. De laatste jaren had zijn reputatie van ideale schoonzoon wat barsten opgelopen. Er waren financiële problemen, verhalen in de roddelpers over overspel en de scheiding van zijn grote liefde Leontien, de moeder van zijn kinderen. Ook waren er in 2021 geruchten over seksueel grensoverschrijdend gedrag, ook met minderjarige meisjes, bij The Voice of Holland en The Voice Kids, programma’s waar Borsato jurylid was. Wegens onvoldoende bewijs kwam het toen niet tot een vervolging.

Aan de andere kant is er het inmiddels 26-jarige slachtoffer. Ze was zelf niet aanwezig in de rechtszaal en kwam alleen via haar advocaat aan het woord. Haar moeder werkte in de periode van het misbruik voor Borsato en was jarenlang de voorzitter van diens officiële fanclub, maar ook zijn persoonlijke assistent, zijn vertrouwenspersoon, en af en toe zijn minnares. Borsato kende het meisje sinds haar geboorte en kwam vaak bij het gezin over de vloer.

Voor zijn verdediging nam Borsato het bekende advocatenechtpaar Geert-Jan en Carry Knoops in de arm. ‘De beste en duurste advocaten van Nederland’, zegt Victor Schildkamp, misdaadverslaggever bij de krant Algemeen Dagblad (AD), die de zaak-Borsato op de voet volgt en er een podcastreeks over maakte. ‘Het echtpaar Knoops staat erom bekend dat ze geen steen op de andere laten.’

Blote borsten

De strategie van de verdediging in de rechtszaal bestond erin, zoals vaak in zedenzaken zonder ooggetuigen, de geloofwaardigheid van de aangeefster te ondergraven. Daarin kreeg vooral de moeder een grote rol toebedeeld, als aanstichtster en kwade genius achter de aangifte van haar dochter. Over het motief van de moeder – was het een wraakoefening omdat er in 2019 al grote frictie bestond met haar werkgever Borsato? – kon de verdediging zelf ook alleen maar speculeren. Maar voor ‘de Knoopsen’ staat het wel vast dat de goedbedoelende Borsato in de val is gelokt: hij wilde als familievriend voor het dysfunctionele gezin zorgen.

‘Het echtpaar Knoops deed wat het moest doen: twijfel zaaien. De advocaten gingen heel lang en stevig in op de losse seksuele moraal van de moeder, waarmee ze ook haar dochter zou hebben opgevoed’, vertelt Schildkamp. ‘Alles in het huis draaide om seks. Als moeder en dochter gingen behangen, deden ze dat naakt. Als Marco bij het gezin vertrok, stonden meiden van de fanclub in het huis hem met blote borsten uit te zwaaien. De moeder, aldus de Knoopsen, stalde als het ware haar dochter uit als seksuele koopwaar door naaktfoto’s van haar dochter naar Marco te sturen. Dat is althans het beeld dat de Knoopsen schetsten.’

‘Lekker wijf’

Ook de dochter zelf etaleerde graag haar lichaam, aldus het kamp-Borsato. Ze poseerde in de lingerie die haar moeder en Borsato samen voor haar hadden gekocht, stuurde Borsato een foto met zijn sjaal om haar borsten en kroop bij hem op schoot. Borsato’s advocaten schetsten een beeld van een gestoord gezin en dat moest verklaren waarom Borsato een vijftienjarig meisje in berichten dus een ‘lekker wijf’ noemde en haar aanmoedigde om zichzelf te bevredigen. Lees: Borsato werd tegen wil en dank meegesleept in die oversekste omgeving.

‘Eerst ga je mee in het beeld dat in geuren en kleuren wordt geschetst. Want het kan natuurlijk wel relevant zijn voor die appjes van Marco’, vertelt Schildkamp, die de zitting bijwoonde. ‘Maar gaandeweg zit je toch met groeiende verbijstering te luisteren. Waarom heeft Borsato niet meer afstand bewaard als het daar echt zo’n sekshuis was? Of waarom geef je als volwassen man van 45 niet aan dat je het ongemakkelijk vindt als een meisje van vijftien bij je op schoot kruipt of je een geparfumeerde teddybeer stuurt? Borsato beweert dat hij met haar omging als met zijn eigen dochter. Maar wie noemt zijn dochter nou een lekker wijf? Ik vel geen oordeel over zijn schuld of onschuld. Maar het zegt toch iets over hoe hij naar haar keek.’

Borsato benadrukte dat in de Italiaanse cultuur waarin hij is opgegroeid knuffelen en elkaar aanraken heel gewoon is, maar dat hij er nooit iets seksueels mee heeft bedoeld. De zanger geeft toe dat hij het meisje vaak over haar rug en benen wreef, en biedt zijn excuses aan als dat ongepast overkwam.

Viespeuk

In een column in de Volkskrant hekelde schrijfster en journaliste Emma Curvers de ‘hardnekkige Lolita-mythe’ in de zaak-Borsato, die volgens haar het zicht op de feiten vertroebelt. Met sommige uitspraken in de rechtszaal probeerden Borsato en zijn advocaten de schuld niet alleen bij de moeder, maar ook bij het toen minderjarige meisje te leggen. Zij liep volgens Borsato ‘te koop met haar grote borsten’. Daarmee haakt Borsato in op een kwalijk en wijdverbreid stereotype over seksueel misbruik, aldus Curvers, waarbij een kind dat nog in ontwikkeling is alvast als vrouw wordt gezien en als een jonge verleidster wordt neergezet.

‘Zo zei Borsato: als de dochter vindt dat ik anders naar haar moest kijken, waarom stuurde ze me dan een foto met mijn sjaal om haar borsten?’ vertelt Curvers aan de telefoon. ‘Maar dat houdt geen steek. Het gaat om mogelijke ontucht met een minderjarig meisje. Wat zij zelf deed doet er dan volgens de wet helemaal niet toe. Ze kan niet ja of nee zeggen, de verantwoordelijkheid voor seksuele handelingen met een vijftienjarige ligt altijd helemaal bij de volwassene. Maar dat narratief van het rare gezin en het perspectief van Borsato zijn heel veel overgenomen in de media. De opvoeding van die moeder zou niet deugen, ze seksualiseerde dat meisje. Dat kun je zeker allemaal zot vinden, maar het is een morele en geen juridische kwestie.’

Peter Plasman, advocaat van het vermeende slachtoffer, sprak na afloop in het praatprogramma Pauw & De Wit over ‘victimblaming op hogeschoolniveau’. Maar in de publieke opinie heeft de verdediging van Borsato wel gewerkt, zegt Victor Schildkamp. ’Inmiddels vindt nog maar half Nederland Borsato een viespeuk. De andere helft vindt die knettergekke moeder eigenlijk fout. Wat dat betreft heeft Borsato bij het publiek zijn hachje een beetje gered. Maar of dat ook zo is voor de rechter, moet nog blijken.’

Charisma

Als je het mediacircus rondom de zaak-Borsato wegdenkt, zijn de feiten op zich niet zo bijzonder, zegt de Antwerpse advocate Sanne De Clerck, gespecialiseerd in zedenzaken. ‘We zien in dit soort zaken vaak dat verdachte en slachtoffer elkaar kennen en zelfs dat er genegenheid bestaat tussen beiden. Het is ook niet vreemd dat zo’n slachtoffer dan pas jaren later aangifte doet. Sommige mensen vinden dat verdacht, maar dat is het niet en het doet ook niets af aan de geloofwaardigheid van zo’n verklaring. Vergeet ook niet: het gaat om een meisje dat net haar vader was verloren en dat bang was om de steun en liefde van Marco Borsato te verliezen.’

Borsato oogde in de rechtszaal als een gebroken man, hij schreeuwde zijn onschuld uit. Wie de nu eens boze, dan weer wanhopige en verdrietige Borsato aanhoorde, zou al snel geneigd zijn hem te geloven. Maar – ‘zonder een uitspraak te doen over de schuldvraag, dat komt gelukkig de rechter toe’ – ook dát is gebruikelijk in zedenzaken en heeft niet zoveel te betekenen, aldus De Clerck. ‘Ik ben altijd voorzichtig om daaruit iets af te leiden. Sommige plegers van seksueel misbruik verkeren in zo’n staat van ontkenning dat ze op den duur oprecht geloven dat ze niets verkeerd hebben gedaan. Ik heb ook cliënten die door stress in de rechtszaal dichtklappen en heel slecht overkomen, terwijl ze misschien onschuldig zijn. Borsato daarentegen is media-aandacht gewend en heeft charisma. Ik vraag me of de rechter daardoor wordt beïnvloed. Dat moet toch enig effect hebben.’

Wel opvallend in de rechtszaak-Borsato vindt De Clerck de rol van het slachtoffer. ‘Die is in de Nederlandse strafprocedure veel beperkter dan in België. Haar advocaat heeft haar verklaring voorgelezen en dat was het. Het slachtoffer zelf kon tijdens het proces geen weerwerk bieden in de discussies die boven haar hoofd werden gevoerd. In België ben je, zeker in een betwiste zedenzaak, als slachtoffer een volwaardige partij en mag je echt de rechter proberen te overtuigen.’

Nog een verschil met België is de bewijsvoering. In zedenzaken, waar het vaak woord tegen woord is, kan een Belgische rechter zijn innerlijke overtuiging volgen. ‘Als de rechter het woord van het slachtoffer overtuigender vindt, kun je veroordeeld worden.’

In het Nederlandse recht geldt dat één getuige geen getuige is. Maar bij zedendelicten is er vaak maar één directe getuige, het slachtoffer. Daarom moet er ook zogenaamd steunbewijs zijn. Het dagboek van het meisje zal mogelijk als aanvullend bewijsmateriaal dienen. Maar de verdediging voert aan dat dit niet afkomstig is van een nieuwe bron, en dus als hetzelfde bewijs moet worden behandeld.

Met podiumpensioen

Op donderdag 4 december doet de rechtbank uitspraak in de strafzaak tegen Marco Borsato. AD-misdaadverslaggever Victor Schildkamp waagt zich niet aan voorspellingen. ‘In de meeste zaken sla ik er acht op de tien keer een slag naar en dan zit ik zeven keer goed. Hier zou ik het niet weten. Laten we zeggen dat ik een vrijspraak minder waarschijnlijk acht dan de kans dat de rechtbank oordeelt dat het onderzoek moet worden heropend.’ Er zijn immers nog 500 uur aan getapte telefoongesprekken op het laatste moment toegevoegd aan het dossier, die de advocaten van de zanger niet allemaal konden beluisteren. De verdediging vraagt dan ook de rechtszaak te heropenen als er geen vrijspraak komt.

En Marco Borsato zelf? Die zou volgens intimi in de gespecialiseerde pers als alles achter de rug is zijn definitieve ‘podiumpensioen’ willen aankondigen en dan verdwijnen uit Nederland, richting Italië of de Antillen.