‘In oktober 2025 zijn drie jonge vrouwen met een hoofddoek afgestudeerd aan de VUB. Niks speciaals, zou je denken, maar het zijn drie jonge vrouwen die nog voor ze afstudeerden al voor zichzelf hebben moeten pleiten en het ook gewonnen hebben’, schrijft Khatera Shamal over de recente eedaflegging van drie jonge advocates in Brussel.
Drie jonge vrouwen met een hoofddoek zijn enkele weken geleden afgestudeerd aan de VUB. Niks speciaals, zou je denken. Buiten het feit dat ik altijd onder de indruk ben van mensen die voor rechten kiezen — en oprecht blij ben voor de studentes die slagen — is er inderdaad niets bijzonders aan.
Voor mij niet, en waarschijnlijk ook niet voor vele anderen. Maar blijkbaar heb ik het mis. Want voor sommigen is een hoofddoek nog steeds iets heel speciaals. Zo speciaal dat deze drie jonge vrouwen het laatste deel van hun opleiding — de eedaflegging — moesten afleggen onder stress, vooroordelen en ongemak.
Blijkbaar zijn er nog steeds oudere advocaten die zich ongemakkelijk voelen bij het zien van een jonge vrouw met een hoofddoek. Alsof dat automatisch betekent dat ze, om welke absurde reden dan ook, niet genoeg kennis of kunde zouden hebben om hun stage of hun werk als advocaat voort te zetten. Of omdat ze vinden dat levensbeschouwelijke tekenen voor advocaten niet kunnen.
Er werd over deze jonge vrouwen gediscussieerd, en tegen hen werd gezegd: “Doe eerst je hoofddoek af, en dan pas mag je je eed afleggen.” Eén van hen had nog ‘geluk’ — als je dat woord hier al kan gebruiken — dat het grotendeels achter haar rug gebeurde. Ze hoefde hun – wat mij betreft – achterhaalde ideeën niet allemaal aan te horen.
De andere, van wie de eedaflegging in Brussel plaatsvond, moest alles vanop de eerste rij meemaken: mensen die over haar hoofd heen spraken, over haar rechten, over haar keuzes.
Voor wie Brussel niet kent: het is een superdiverse stad, goed voor zo’n 186 nationaliteiten. Diverser wordt het niet.
En toch moest een jonge, pas afgestudeerde vrouw in diezelfde wereldstad dus uitleggen waarom ze haar hoofddoek niet ging afzetten. Niet tijdens haar eedaflegging, en niet tijdens haar werk.
In diezelfde stad moest een jonge vrouw duidelijk maken dat ze ook niet in november zou langskomen om voor een lege zaal haar eed af te leggen — een “compromis” dat men haar aanbood, zodat ze haar hoofddoek kon ophouden zonder dat te veel mensen zouden zien dat er ook advocaten met een hoofddoek bestaan.
En voor wie nu denkt: “Maar een advocaat moet toch neutraal zijn?”. Ik stel u graag teleur.
Rechters en griffiers, die moeten neutraal zijn. Advocaten niet. De aard van hun werk en hun deontologie verplicht hen juist tot partijdigheid: ze moeten de belangen van hun cliënt verdedigen.
Tijdens de eedaflegging voor de balie zijn advocaat-stagiairs verplicht tot het dragen van een toga. Wat betreft religieuze symbolen, is het dragen ervan bij de eedaflegging niet verboden, aangezien het een formele gelegenheid is en niet een werkplek waar het neutraliteitsbeleid van toepassing zou zijn.
Hoewel de discussie evenzeer woedt in de ons omringende landen – die allemaal de liberale democratie genegen zijn – was ik toch uitermate verbaasd toen ik jonge vrouwen hoorde vertellen over deze negatieve ervaringen. Ervaringen waarvan ik eerlijk gezegd dacht dat ze anno 2025 niet meer konden voorkomen. In die andere democratie over het Kanaal is zo’n uiterlijk religieus symbool voor een advocate geen issue, net zo min als de tulband op het hoofddeksel van veel Londense bobby’s.
Misschien moet een advocaat – met of zonder hoofddoek – eens trachten uit te leggen waarom het bij ons wél een issue is. De anti-discriminatiewetgeving verbiedt alvast een ongelijke behandeling op grond van geloof of levensbeschouwing, tenzij het onderscheid gerechtvaardigd kan worden. Ik kijk uit naar die argumentatie.
Deze casus kwam mij toevallig ter ore, maar dan denk ik: hoeveel andere verhalen zijn er nog? Hoeveel ervaringen blijven onder de radar? En ik, en wij maar denken dat dit soort dingen ‘tegenwoordig toch niet meer gebeuren’?
In oktober 2025 zijn drie jonge vrouwen met een hoofddoek afgestudeerd aan de VUB. Niks speciaals, zou je denken, maar het zijn drie jonge vrouwen die nog voor ze afstudeerden al voor zichzelf hebben moeten pleiten en het ook gewonnen hebben. Dat maakt hen wat mij betreft tot drie heel speciale vrouwen.