Joachim Coens (CD&V): ‘Paul Magnette had eigenlijk premier moeten worden’

Tijdens het vorige CD&V-congres kreeg de voorzitter een herformulering van de statuten niet goedgekeurd. Slaagt Joachim Coens dit weekend wel in zijn opzet, en geeft hij de CD&V een scherper profiel? ‘Het was in onze partij een traditie om alles te amenderen tot er niets meer van overblijft. Zaterdag kunnen de leden alleen ‘ja’ of ‘nee’ stemmen.’

We spraken Joachim Coens – online, wegens een risicocontact – voor dit interview vorige vrijdag, terwijl het derde Overlegcomité op rij bezig was. De CD&V is daar met ministers Annelies Verlinden, Hilde Crevits en Vincent Van Peteghem goed vertegenwoordigd, en Coens kon in de WhatsAppgroep met alle CD&V-ministers live volgen waarover de discussies gingen.

‘Iedereen is ongelukkig’, zegt Coens als we hem achteraf vragen naar een reactie op de beslissingen. ‘Voor de acute problemen in de zorg zijn ook acute ingrepen nodig. De scholen sluiten over twee weken is géén acute ingreep. Maar blijkbaar wilden andere partijen alleen punctuele maatregelen nemen zoals in de evenementensector. Ik hoop dat er geen nieuw Overlegcomité nodig is.’

Dit was ook al het derde Overlegcomité in twee weken en half. Het is voor veel mensen moeilijk om de politici die daar elke keer aanschuiven te blijven vertrouwen.

Joachim Coens: Wij pleiten daarom al langer voor een aantal grote beslissingen. Wouter Beke is een van de eerste politici die een boosterprik voor iedereen wilde, ook toen de experts daar nog over twijfelden. Wij zijn ook voor de verplichte vaccinatie. En we vinden al heel lang dat er een coronabarometer moet komen.

De meeste partijen zijn voor die verplichte vaccinatie, maar de beslissing is uitgesteld naar volgend jaar. Waarom duwt niemand dat door?

Coens: Alexander De Croo (Open VLD) wil het niet. De premier beweerde in het parlement dat alleen landen als Micronesië daarmee beginnen, terwijl Indonesië met 270 miljoen inwoners dat toch ook al doet. Hij was nog niet uitgesproken of het werd in Oostenrijk beslist, en ook Duitsland denkt erover na. Het meest gehoorde argument tegen verplichting is dat het onduidelijk is hoe de overheid dat precies kan afdwingen. Nochtans zijn daar verschillende mogelijkheden voor – het poliovaccin is toch ook verplicht. Ik denk zelfs niet dat het zover hoeft te komen. Alleen al door de verplichting zullen veel mensen zich aanmelden.

U bent ook niet de enige voorstander van een coronabarometer, die op voorhand aangeeft welke crisismaatregelen wanneer worden genomen. Maar is het geen illusie om te denken dat dit land zich laat besturen door zo’n instrument? Politici durven alleen de moeilijkste beslissingen te nemen als de druk heel hoog is.

Coens: Het zou goed zijn om een en ander te objectiveren. Ook wat de experts ons adviseren, want dat wil al weleens verschillen. Zuid-Afrika, Nieuw-Zeeland en Singapore werken met zo’n barometer. Momenteel hebben mensen – terecht – de indruk dat er wordt geïmproviseerd. Daar moeten we vanaf raken.

U zou komende zaterdag een inhoudelijk congres houden als slotstuk van uw vernieuwingsoperatie. Dat gaat voorlopig alleen digitaal door, terwijl in de media al werd gesproken over het congres van de laatste kans voor u. Steekt dat?

Coens: Ik heb gemerkt dat journalisten graag zulke zaken schrijven. Ik ben als voorzitter nochtans verkozen voor drie jaar, dus ik heb nog minstens een jaar te gaan. Het congres had een boostermoment moeten worden, dat klopt wel. We zouden eindelijk weer eens face to face met elkaar kunnen doorpraten. We hopen dat nu in maart te organiseren, als corona het ons toelaat. Zaterdag leggen we 142 stellingen aan onze leden voor, en het resultaat daarvan zal de richting aangeven waarin de partij evolueert.

‘Losse flodders’, noemde een anonieme partijgenoot die stellingen al in Gazet van Antwerpen.

Coens: Er staan nochtans heel veel leuke dingen tussen. We zetten ook echt de grote lijnen uit. Centraal staat voor mij het belang van nabijheid, tegenover het gigantisme waarrond onze economie en onze samenleving vandaag zijn georganiseerd. De CD&V komt op voor de levenskwaliteit van mensen, niet voor het winstbejag van multinationals. Alles moest lange tijd altijd maar groter en sneller en efficiënter worden, wij zijn daar ook veel te lang in meegegaan. We zijn de menselijke maat helemaal uit het oog verloren. Vroeger werd gezegd dat het communisme volledig het leven bepaalde van de mensen die eraan werden onderworpen. Maar ik heb het idee dat vandaag hetzelfde geldt voor het kapitalisme. Mensen zijn producten geworden, data.

Gaan Joachim Coens en de CD&V het gigantisme klein krijgen?

Coens: Als je zelf die ambitie niet hebt, zal het zeker niet lukken. Vincent Van Peteghem werkt als minister van Financiën in de regering-De Croo aan een fiscale hervorming. Een eerlijke fiscaliteit is een heel belangrijk onderdeel van die strijd. Wij willen dat bedrijven als Google, Facebook en Netflix op een ernstige manier belast worden op de winsten die zij in ons land maken.

Ik begrijp ook niet waarom mensen die een twee, derde, vierde of soms zelfs vijfde huis kopen nog gesteund moeten worden door de overheid. Ook dat moeten we afschaffen. De registratierechten voor de aankoop van een eerste woning kunnen voor ons naar nul procent. En we moeten de gewone mensen ook verdedigen. Terwijl de prijzen almaar stijgen, hoor ik pleidooien om de index af te schaffen. Het is de logica zelve dat we net nu aan de index vasthouden.

Die nadruk op nabijheid, ook al in uw kerstmanifest, leverde u de kritiek van parochialisme en provincialisme op. Ook uw voorstellenlijst ademt die sfeer wat uit.

Coens: Ik begrijp die kritiek niet. Wij ontkennen de globalisering niet en kijken niet weg van technologische vernieuwingen en de klimaatverandering. Wij zijn juist op zoek naar oplossingen om die nieuwe wereld leefbaar te maken voor de mensen. Dat is ook een stedelijk verhaal. Of denkt u dat de mensen die in de stad wonen niet geïnteresseerd zijn in leefbaarheid? Ook zij willen in een veilige buurt wonen, waar de buurman Nederlands spreekt en de politie aanspreekbaar is.

Tijdens het statutaire congres van uw partij in juni kreeg u een herformulering van die statuten niet goedgekeurd. Bent u zenuwachtig over de slaagkansen van alle voorstellen?

Coens: We zijn over die beginseltekst in dialoog gegaan, en vandaag hebben we een voorstel waar iedereen zich in zal kunnen vinden. Die voorstellen zijn trouwens het resultaat van een proces waarbij iedereen in de partij betrokken is. Niet alle voorstellen zullen waarschijnlijk de benodigde 60 procent van de stemmen behalen. Maar dat zullen we zaterdag wel zien.

Nestor Eric Van Rompuy kondigde in Het Nieuwsblad aan dat hij op de barricades zal staan tegen uw voorstel voor een staatshervorming naar Zwitsers model.

Coens: Ik heb daar met Eric over gepraat, en sindsdien hebben we de tekst lichtjes herschreven. Zwitserland blijft een te volgen voorbeeld, want daar wordt van onderuit op een positieve manier samengewerkt. Dat is dus opgehelderd. Hoewel ik natuurlijk niet weet hoe Eric uiteindelijk zal stemmen.

De belangrijkste beslissing die u als voorzitter nam, was uw partij in de Vivaldi-regering loodsen. Hebt u daar al spijt van?

Coens: Nee. Wij waren voor een regering met de N-VA en de PS, maar die pogingen zijn mislukt. We waren toen veertien maanden na de verkiezingen, en zaten midden in een pandemie. Het was belangrijk dat er een regering met volheid van bevoegdheden kwam, ook al ontbrak die sense of urgency lange tijd bij heel wat andere partijen. De constellatie van de regering-De Croo is met zeven partijen wat raar, maar het is wat het is.

Wist u toen al dat u er met Paul Magnette (PS) een te duchten schaduwpremier bij kreeg?

Coens: De PS is de grootste partij. Paul Magnette had eigenlijk premier moeten worden, dat heb ik ook tijdens de onderhandelingen gezegd. De ploeg werkt onder Alexander De Croo goed samen, ook al zijn er aan Franstalige kant vaak schermutselingen. Ik heb het idee dat de Vlaamse regeringspartijen hun conclusies hebben getrokken uit het Zweedse experiment. Ze beseffen dat mensen het geruzie onder coalitiepartners beu waren. In Franstalig België maakt men blijkbaar een andere analyse, en denkt men nog altijd dat het zinvol is om het debat uitgebreid in de media te voeren. We zullen zien wat dat geeft.

De hervormingen van de regering-De Croo zijn gestrand. Alles zit geblokkeerd.

Coens: Er liggen straks na corona nog heel wat dossiers op tafel, ja. Zelfs de pensioenhervorming moet opnieuw opgepikt worden, want dat is echt een cruciaal thema voor deze regering. We moeten mensen weer zekerheid geven, en het vertrouwen dat ze een goed pensioen zullen krijgen. Daar staat genoeg over in het regeerakkoord dat nog moet worden uitgevoerd.

Uw collega-voorzitter van de MR Georges-Louis Bouchez werkt zich al een jaar lang in de aandacht met zijn verzet tegen de kernuitstap, waarover nochtans ook principieel werd beslist in het regeerakkoord. Denkt u er soms over na om ook zo’n thema te zoeken en daarover eindeloos trammelant te maken?

Coens: Bouchez komt op veel mensen over als een aandachtszoeker, dat is niet het beeld dat ik van mezelf heb. Uiteraard mag een voorzitter altijd zijn mening geven, maar hij moet ook wel de geschiedenis van de dossiers kennen. In de vorige regering was MR’ster Marie-Christine Marghem bevoegd voor energie. Zij ging akkoord met de kernuitstap, maar heeft nagelaten dat goed voor te bereiden. De bevoorradingszekerheid blijft ook voor ons een essentiële voorwaarde voor de kernuitstap. Het feit dat de gascentrale van Engie in Vilvoorde geen vergunning heeft gekregen, is een heel belangrijk element daarin. Dat moet worden opgelost voor we een definitieve beslissing kunnen nemen. Het is aan Engie om nu met alternatieven te komen.

Sammy Mahdi moest als staatssecretaris voor Asiel en Migratie orde op zaken stellen na de doortocht van Theo Francken (N-VA). Maar hij slaagt er zelfs niet in om voor elke asielzoeker onderdak te vinden. Vorige week moest aan het aanmeldcentrum van het Klein Kasteeltje een man in de rij onderkoeld worden afgevoerd door een ambulance.

Coens: Niemand – zeker Sammy niet – wil dat mensen op straat moeten overwinteren. Hij is naarstig op zoek naar opvangcentra, maar kan dat niet alleen. Hij heeft medewerking van lokale besturen nodig, en van defensie. Het kost Sammy tijd om die mensen te overtuigen van de ernst van de situatie.

Lukt het hem niet, of wil hij het niet echt? Groen pleitte ervoor om hotelkamers als noodopvang te voorzien, maar Mahdi weigerde. Hij vond dat zulke opvangplaatsen voor een aanzuigeffect zorgen.

Coens: Asielzoekers in een hotelkamer is inderdaad niet het beeld dat we willen creëren van het Belgische asielbeleid.

Komt een beeld van een asielzoeker die naar het ziekenhuis wordt afgevoerd ons dan beter uit?

Coens: We hebben geen hotels nodig om voldoende opvangplaatsen te vinden. Vorige week kon Sammy een doorbraak aankondigen in het parlement voor een opvangplaats in de kazerne van Glons, er zullen er nog volgen.

Misschien heeft Mahdi niet genoeg tijd voor het managen van zijn departement, omdat hij wat te druk bezig is met de poten onder uw stoel weg te zagen? Hij promoot momenteel Van hol naar vol, een boek waarin hij zijn visie op de partij neerschreef.

Coens: Ik heb helemaal niet dat gevoel. Ik heb een zeer goed contact met Sammy. Ons vernieuwingsproces ligt in lijn met wat hij bepleit. Hij wil de partij een scherper profiel geven, en dat is ook een van de redenen waarom leden de stellingen op het congres niet kunnen amenderen. Het is in onze partij soms een traditie geweest om alles te amenderen tot er niets meer van overblijft. Zaterdag kunnen de leden alleen ‘ja’ of ‘nee’ stemmen.

Mahdi zei in interviews dat hij soms moest ’terugspoelen’ om te begrijpen wat zijn partij bedoelt. Ik heb dat, zeker in het begin van uw voorzitterschap, ook weleens willen doen wanneer u in Ter zake of De Afspraak zat.

Coens: Blij te horen dat het beter gaat. (lacht) Om helder te kunnen communiceren moeten onze standpunten eerst wel helder zijn. Daar werken we nu aan, en daarna moeten we inderdaad minder als een bestuurderspartij debatteren. Een voorbeeld is statiegeld op plastic flessen. Wij zijn daar voor, maar het staat helaas niet in het Vlaamse regeerakkoord. Dat moet voor ons juist een reden zijn om erop te blijven hameren in plaats van erover te zwijgen.

Dus toch wat zoals Georges-Louis Bouchez?

Coens: Het is goed, ik zal wat vaker doordrammen over statiegeld. (lacht)

Als voorzitter slaagde u er nog niet in de CD&V een nieuwe adem te bezorgen, en dat leverde u in de media al veel kritiek op. Bent u misschien een miscast in de politiek?

Coens:(blaast) Ach, jongens toch. Er waren zeven kandidaten tijdens onze voorzittersverkiezingen. Ik heb gewonnen, en ik doe sindsdien gewoon mijn best. Er wordt wel heel veel gefocust op onze partij in de media. Dat betekent dat mensen veel van ons verwachten, en dat is terecht ook. Maar de uitdagingen van vandaag belangen alle partijen aan. Hoe winnen we opnieuw het vertrouwen van mensen in het politiek bestel? Ik denk dat we daar een verbindend verhaal voor nodig hebben dat mensen weer samenbrengt. Dat staat misschien wat haaks op de tijdgeest, maar ik ben ervan overtuigd dat mensen de ruwheid van vandaag beu zullen raken.

Bent u soms bang dat de CD&V eenvoudigweg niet meer past in het partijlandschap van vandaag? Oud-voorzitter Stefaan De Clerck pleitte vorige week nog voor een nieuwe samenwerking tussen de CD&V en de N-VA.

Coens: We hebben dat al geprobeerd. Dat kartel is gestrand, en sindsdien zijn zowel de N-VA als wij verder geëvolueerd. Hun economisch verhaal is niet het onze, en zij lopen ter rechterzijde een partij achterna waarmee wij niets te maken willen hebben. Ik zie zo’n kartel niet opnieuw gebeuren.

Tot slot, de alarmbellen gingen in uw partij pas echt af toen u in juni maar 10 procent behaalde in een peiling van Het Laatste Nieuws. Houdt u uw hart vast voor de nieuwe peiling binnenkort?

Coens: Zulke peilingen hebben vooral impact op het zelfvertrouwen van onze leden. Dat is jammer, want ik heb de voorbije twee jaar zo veel fantastische mensen ontmoet in onze partij. Ze hebben alle reden om vertrouwen te hebben in de toekomst.