Jan Jambon blikt terug op politiek spektakeljaar: ‘Het klimaat moet geen religie worden’

In de Wetstraat was 2019 een jaar van personeelswissels. In Vlaanderen schoof het politieke landschap een aardig stuk naar rechts op. Knack zat samen met minister-president Jan Jambon om het jaar in de politiek te overlopen. ‘Laat kunstenaars maar maatschappijkritisch zijn, ik heb daar geen enkel probleem mee.’

‘Dit was het eerste jaar waarin de N-VA echt verkiezingen heeft verloren’, antwoordt Jan Jambon als we hem vragen wat hij zelf memorabel vond. ‘Maar wij zijn wel de enige partij die daardoor niet in een leiderschapscrisis is terechtgekomen’, voegt hij eraan toe. Jambon kon ondanks dat verlies zelfs promotie maken en werd Vlaams minister-president. Hij wil er de komende vijf jaar voor zorgen dat Vlaanderen eindelijk een volwaardig bestuursniveau wordt en, in de hoofden van zijn inwoners, misschien zelfs een echte natie.

De Europese, federale en regionale verkiezingen van 26 mei maakten van 2019 een spektakeljaar. In Vlaanderen hebben ze al aan zeker twee partijvoorzitters hun baan gekost. Op het federale niveau was twaalf maanden lang – onvoorstelbaar in de meeste andere landen – een regering zonder volwaardige bevoegdheden aan zet: op acht december 2018 verliet de N-VA tijdens de Marrakeshcrisis de regering-Michel.

Wij zullen een plan op tafel leggen om de twee jongste kerncentrales langer open te houden. Ik begrijp het fanatisme daartegen echt niet.

Hebt u daar dit jaar ooit spijt van gehad?

Jan Jambon: Nee. Grote analisten zeggen nu dat we daardoor kiezers hebben verloren aan het Vlaams Belang, maar ik geloof dat niet. Wij zagen al veel eerder dat die beweging bezig was. Niemand weet wat er was gebeurd als we in de regering waren blijven zitten en het VN-migratiepact mee hadden goedgekeurd. Dat strookt niet met de grote lijnen van ons programma, dus daarna hadden we de confrontatie met de kiezer nog moeilijker aan kunnen gaan. Ik vind het alleen jammer dat de eerlijke poging van Charles Michel om tot een onthouding te komen in New York is mislukt. De CD&V en de Open VLD stonden daar niet voor open.

Op 15 januari brengt het VRT-programma Pano het nieuws uit over Melikan Kucam: hij vroeg geld voor humanitaire visa die hij regelde via het kabinet van partijgenoot Theo Francken. Zou Francken de affaire hebben overleefd als hij toen nog staatssecretaris voor Asiel en Migratie was geweest?

Jambon: Ik denk van wel, aangezien noch Theo noch iemand van zijn kabinet medeplichtig was. Hij is wel gerold door een van onze eigen militanten, dat maakte het bijzonder, bijzonder pijnlijk. Maar de partij was waarschijnlijk achter Theo blijven staan.

Francken had zich wel politiek verantwoordelijk kunnen voelen.

Jambon: Zelfs zonder de bemiddeling van Kucam hadden we die mensen waarschijnlijk naar België overgebracht. Ze hadden als Syrische christenen recht op zo’n visum. In die zin is daar eigenlijk geen fout gemaakt. Alleen had Kucam zich er niet voor mogen laten betalen. Maar was dat een gezellige periode? Absoluut niet, het is vreselijk dat iemand uit de eigen rangen je zoiets lapt.

Op 24 januari lopen er 35.000 klimaatspijbelaars door de straten van Brussel. Wekenlang bleven jongeren protesteren. Was u daardoor verrast?

Jambon: Niet echt, nee. Er hebben toch al vaker 35.000 mensen betoogd in Brussel? Het thema klimaat was ook alom aanwezig, en ik begrijp de bezorgdheden van die jongeren. Het wordt alleen wat te fatalistisch voorgesteld. Ik heb anekdotes gehoord van kinderen die ’s nachts wakker liggen omdat ze denken dat hun straat onder water gaat lopen.

Biedt het Vlaamse regeerakkoord een antwoord op die bezorgdheden?

Jambon: Er staan heel wat concrete maatregelen in, en we nemen de doelstellingen over die internationaal van ons worden verwacht. In die zin doen we ons deel. Het blijft wel een permanente bekommernis van mij om stappen vooruit te zetten voor het klimaat zonder dat we onze economie kapotmaken. We zetten in op onderzoek en ontwikkeling, maar voeren geen platte belastingverhogingen door. We willen de Vlaming ook geen nodeloze schuldgevoelens opsolferen. Het klimaat moet geen religie worden.

‘Vlaanderen is de facto uit het klimaatakkoord van Parijs gestapt’, zei expert milieu- en klimaatbeleid Pieter Leroy in De Standaard.

Jambon: Dat is zever, die klimaatdoelstellingen staan letterlijk in ons regeerakkoord. En of we genoeg maatregelen nemen? Door het klimaatplan dat we op 9 december hebben afgeklopt daalt de uitstoot tegen 2030 met bijna 33 procent. Dat had eigenlijk 35 procent moeten zijn – en dat zúllen we ook proberen te halen. Wetende dat de technologie de komende tien jaar nog fel zal verbeteren, ben ik er gerust op dat het wel in orde komt.

In de verkiezingscampagne en ook daarna benadrukten N-VA’ers het belang van kernenergie, terwijl experts twijfelen aan de toekomst daarvan. Zullen jullie tijdens de federale regeringsonderhandelingen met een concreet plan voor kernenergie komen?

Jambon: De grote klimaatgoeroe Jean-Pascal van Ypersele zei onlangs nog dat het voor België heel moeilijk wordt om onze klimaatdoelstellingen te halen zonder de kerncentrales langer open te houden. Wij zullen inderdaad een plan op tafel leggen om de twee jongste centrales langer open te houden. Ik begrijp het fanatisme daartegen echt niet. Er is momenteel wel geen sluitende businesscase voor nieuwe centrales, dat klopt. Maar ik wil niet dat daardoor ook al het wetenschappelijke onderzoek stilvalt naar de technologie voor kernenergie.

Begin dit jaar stierven Etienne Vermeersch en Godfried Danneels, jarenlang twee heel belangrijke stemmen in het maatschappelijk debat in Vlaanderen. Met wiens denken hebt u de meeste affiniteit?

Jambon: Ik was het niet altijd eens met Vermeersch, maar ik had wel bijzonder veel respect voor de vrijdenker die hij was. Hij durfde tegen heilige huisjes aan te schoppen, en ook de dogma’s van zijn politieke familie ter discussie te stellen. Danneels is de katholieke kerk altijd blijven verdedigen. Ook dat verdient, in een Vlaanderen dat minder en minder christelijk werd, lof.

De ethische thema’s keerden dit najaar ook even terug naar het centrum van de politiek. In de Kamer werd een uitbreiding van de abortuswet besproken en Open VLD-voorzitster Gwendolyn Rutten probeerde de discussie over euthanasie bij voltooid leven te openen. Uw partij laat haar parlementsleden vrij in zulke debatten. Wat is uw persoonlijke standpunt?

Jambon: Er is in de partij weinig discussie geweest over de uitbreiding van abortus tot 18 weken. Bijna iedereen vindt dat overdreven. Er is ook veel misnoegdheid over de manier waarop is geprobeerd om dat wetsvoorstel met de karwats door het parlement te krijgen, zonder ernstige hoorzittingen. Maar inhoudelijk vind ik ook dat die wetswijziging veel te ver gaat.

Vandaag gaan vrouwen naar Nederland voor zo’n late abortus.

Jambon: Het is niet omdat mensen ergens in de wereld legaal aan drugs kunnen raken dat wij die ook moeten legaliseren. We moeten in meer begeleiding en preventie voorzien, dat is waar. Maar hoe dichter een abortus opschuift naar het moment dat een foetus levensvatbaar is, hoe verschrikkelijker dat wordt. Met het leven en de dood moeten we heel voorzichtig omspringen. Ik ben daarin tamelijk conservatief.

Bent u een tegenstander van abortus tout court?

Jambon: De abortuswet is goedgekeurd, ik heb geen zin om daarover te jeremiëren. Als ik die al zou willen wijzigen, is daar absoluut geen draagvlak voor in de samenleving.

Euthanasie is iets anders. Als een patiënt echt als een plant moet voortleven, terwijl hij van tevoren heeft gezegd dat hij in zulke omstandigheden niet in leven wil blijven, dan begrijp ik dat men ingrijpt als geen enkele arts enige kans op beterschap geeft. Maar euthanasie wegens voltooid leven? Misschien zijn mensen die dat gevoel hebben een half jaar later weer gelukkig met de komst van een kleinkind of achterkleinkind. Veel mensen kennen periodes in het leven dat het licht even uitgaat. Ik wil het zeker niet allemaal op één hoop gooien, maar het is wel heel drastisch om dan uit het leven te stappen.

Het Vlaams Belang heeft de luxe om eeuwig oppositie te kunnen blijven voeren en kiezers te verleiden met onzinnige voorstellen.

De verkiezingscampagne ligt meer dan een half jaar achter ons, dus u kunt nu wel eerlijk antwoorden op de vraag: bent u ooit écht kandidaat-premier geweest?

Jambon: Ja, natuurlijk. We hebben enkel de analyse gemaakt dat de partijvoorzitter de regeringsonderhandelingen moet leiden. Bart De Wever was oorspronkelijk onze kandidaat om minister-president te worden, maar dat viel niet te combineren met die onderhandelingen én het burgemeesterschap van Antwerpen. Bart kan veel, dat bewijst hij elke dag, maar dat was wat overdreven. We hebben dan van rol gewisseld. Dat was niet elegant, maar een voetbalploeg heeft ook niet het hele seizoen dezelfde spelers op dezelfde plaats op het veld staan.

U had geen zin om u als kandidaat-premier van de grootste partij van het land ’te smijten’ en een regeringsinitiatief te nemen?

Jambon: Ik zou mij ook in een wespennest kunnen smijten en dan vol bulten weer overeind kruipen. Ik ben niet echt het type dat roept ‘ik ga mij eens smijten’ en dan iedereen uit de weg duwt.

U kende de grootouders van Julie Van Espen goed, die in mei vermoord werd toen ze ’s avonds langs het Albertkanaal fietste. Hoe hebt u haar dood en de enorme impact op de samenleving beleefd in het midden van de campagne?

Jambon: Dat was verschrikkelijk. Ik ken Karel en Vera heel goed, wij zijn al van in de jaren tachtig lid van dezelfde Marnixring (Vlaamsgezinde serviceclub, nvdr). Karel is nu in de tachtig, en je merkt aan alles dat hij daar vreselijk van afziet. Op zo’n leeftijd krijg je zoiets niet meer verwerkt, denk ik. Die betrokkenheid maakte het persoonlijk voor mij, maar de hele maatschappij leefde mee.

De moord, en het feit dat de dader ondanks veroordelingen voor verkrachting opnieuw vrij rondliep, werden politici zwaar aangerekend. Vond u dat terecht?

Jambon: Ik begrijp dat gevoel, ja. Het publiek maakt soms geen onderscheid tussen de verschillende machten. Wij kunnen als politici wetten aannemen, maar het zijn uiteindelijk rechters die beslissen, en daar zijn wij het soms ook mee oneens. De consequenties komen meestal toch bij de politiek terecht, rechters hoeven zich zelden te verdedigen.

Op 26 mei volgden de verkiezingen. Hebt u al een verklaring gevonden voor het verlies van uw partij, als het niet door de Marrakeshcrisis kwam?

Jambon: Een hele reeks kiezers van het Vlaams Belang die wij in 2014 hadden kunnen overtuigen is teruggekeerd naar de oude stal, ook al hebben we ondertussen ook wat stemmen van CD&V en Open VLD gewonnen. Die kiezers van het Vlaams Belang hadden waarschijnlijk irrealistische verwachtingen van ons. Ze dachten dat het eindelijk eens gedaan ging zijn met al die vreemdelingen hier, terwijl wij het inclusieve nationalisme verdedigen. De asielcrisis zorgde er ook voor dat er nieuwe mensen bij bleven komen.

Hoe wint u kiezers met irrealistische verwachtingen de volgende keer terug?

Jambon: Zeker niet door irrealistische beloftes te maken. Dat kunnen wij niet als beleidspartij, we zouden meteen door de mand vallen. Het Vlaams Belang heeft de luxe om eeuwig oppositie te kunnen blijven voeren en kiezers te verleiden met onzinnige voorstellen.

De Vlaams Parlementsleden hebben twee werkdagen moeten wachten op de begroting. Is dat nu echt een aanval op de democratie?

Het Vlaams Belang was de grote overwinnaar. Is Dries Van Langenhove een aanwinst voor de politiek?

Jambon: U wilt met mij toch niet alle nieuwkomers in het parlement overlopen? Ik vind niet dat hij al veel potten gebroken heeft in de Kamer, eerlijk gezegd.

Op Twitter zorgt hij geregeld voor schokgolven.

Jambon: Ik volg dat niet. Ik heb gelukkig mensen die voor mij de sociale media beheren. Ik heb zelf echt geen tijd om dat allemaal te lezen.

Ik vraag u naar Van Langenhove omdat u zelfs in oktober nog, tijdens het openingscollege bij politoloog Carl Devos aan de UGent, gezegd wilde hebben dat u graag met zijn partij een regeerakkoord had proberen te sluiten. Is dat omdat u een affiniteit voelt met het Vlaams Belang, of omdat u graag wilt bewijzen dat de partij niet kan besturen, zoals CD&V in 2014 met jullie heeft geprobeerd?

Jambon: Een aantal programmapunten zouden eenvoudiger uit te voeren zijn met hen, ja. Maar in wezen is het me erom te doen dat we het die populisten wel heel makkelijk maken vandaag. Ze kunnen hun electoraat voorspiegelen wat ze willen, hun voorstellen hoeven nooit de toets met de werkelijkheid te doorstaan. Ik begrijp echt niet dat andere partijen hen zo makkelijk laten wegkomen. Nu, misschien was het Vlaams Belang helemaal niet in staat om een compromis te sluiten. Dat is vandaag een groot vraagteken.

Tijdens de campagne deed het gerucht opnieuw de ronde dat u betrokken was bij de oprichting van de afdeling van het Vlaams Blok in Brasschaat. Dat klopt niet. Maar hebt u ooit op die partij gestemd?

Jambon: Ik antwoord niet op zulke vragen. Ik heb al op de Volksunie en de N-VA gestemd, en ook nog wel op andere partijen. Maar ik ga u niet zeggen welke.

Bent u blij dat u dit keer eens niet mee hoeft te onderhandelen voor de federale regering?

Jambon: Ik doe die onderhandelingen eigenlijk wel graag. Ik heb in 2007 en 2010 meegedaan en ik vond dat proces heel leerrijk. Het is alleen spijtig dat het nooit tot een resultaat heeft geleid.

In januari hoopte u op de onbestuurbaarheid van het land. ‘Als dat de trigger is voor confederalisme, is dat een goede zaak’, zei u in De Tijd.

Jambon: Ik heb nooit opgeroepen tot onbestuurbaarheid. Eigenlijk was dat een voorspelling van wat er uiteindelijk ook is gebeurd. Al meer dan tien jaar wordt het elke keer lastiger om een regering te vormen en wij zijn de enige partij die daar een oplossing voor heeft: het confederalisme. De federale regeringsonderhandelingen zijn telkens opnieuw een horrorstory, het begint te lijken op het verzoenen van water en vuur. Wij zeggen: kijk wat we nog samen kunnen doen, en laat iedereen vrij om alle andere domeinen zelf te besturen. Iedereen betaalt dan ook wel zijn eigen rekening.

Geen enkele andere partij wil over het confederalisme praten, en een federale regering die met de PS wordt gevormd zal in elk geval linkser zijn dan de regering-Michel. Is het niet de logica zelve dat jullie voor de oppositie kiezen?

Jambon: Als u het resultaat van de onderhandelingen kent, kunt u dat misschien eens melden aan alle partijen? Wij willen regeren met de PS als het confederalisme deel uitmaakt van dat akkoord. Dat is een duurzame oplossing. Misschien kan voortschrijdend inzicht ervoor zorgen dat de anderen dat ook beginnen te beseffen.

Als we allemaal alleen maar naar Netflix of buitenlandse reeksen zouden kijken, zou de Vlaamse identiteit verschralen.

Meer dan zes maanden na de verkiezingen is er weinig te merken van voortschrijdend inzicht in eender welke richting.

Jambon: Daar hebt u gelijk in.

Het enige wat nog deprimerender was dan de federale regeringsonderhandelingen was de brexit. Hebt u een verklaring voor die aanslepende tragedie?

Jambon: Ik heb mij ook al afgevraagd hoe het kan dat een land dat ooit zo’n imperium was als het Verenigd Koninkrijk zo ontzettend slecht voorbereid was op de brexit, ja. Wat wilde dat parlement eigenlijk? Niets was goed genoeg voor hen.

Ze wilden uit de EU stappen én de voordelen van de eengemaakte markt behouden.

Jambon: Ik hoop dat Engeland uiteindelijk in een vergelijkbare situatie terechtkomt als Noorwegen, met een douane-unie en in de vrijhandelszone. Als die brexit er dan toch moet komen – voor mij nog altijd liever niet – is dat de beste uitweg. Als ik nog eens even mag spreken als minister van Binnenlandse Zaken: ik hoop ook vanuit veiligheidsperspectief dat alles voor en na de brexit hetzelfde blijft. We kunnen ons niet permitteren dat we de uitwisseling van informatie met MI5 en MI6 verliezen.

Hebt u een sms’je gestuurd voor Pia, de baby die lijdt aan spinale musculaire atrofie, zodat haar ouders het levensreddende medicijn konden kopen voor haar?

Jambon: Jazeker.

Zullen ouders steeds vaker de medicijnen voor hun kinderen moeten crowdfunden?

Jambon: De geneeskunde zal tot veel meer in staat zijn dan wat wij kunnen betalen. Ik heb een vriend die gestorven is aan de ziekte van Huntington, en een vriend die door MSA om het leven is gekomen. Dat zijn twee weesziekten, waar weinig fundamenteel onderzoek naar gebeurt omdat te weinig mensen die ziekte hebben. Ethisch is dat verschrikkelijk, echt verschrikkelijk. Maar politici zullen altijd zulke keuzes moeten maken. En telkens wanneer er een grens wordt getrokken, is er iemand die er net buiten valt.

De middelen zijn zeker beperkt, dat bleek eens te meer uit uw regeerakkoord. Begint u stilaan het gevoel te krijgen dat er zelfs niet genoeg middelen zijn om in alle basisdiensten te voorzien?

Jambon: U mag mij één basisdienst noemen waar dat het geval is.

ik dacht aan het openbaar vervoer en de sociale huisvesting.

Jambon: Er gaat al redelijk wat geld naar De Lijn, en men wil altijd maar meer geld voor sociale huisvesting. Het managen van de schaarste is een van de grootste opdrachten voor politici, dat is altijd zo geweest. Ik denk dat we de besparingen eerlijk verdeeld hebben. Iedereen is een beetje ontevreden, dus dat is een goede spreiding.

De eerste week van december werden er acties tegen uw besparingen gevoerd, de zogenaamde VuurWerkweek. Een reden om uw plannen opnieuw te bekijken?

Jambon: Nee, dat maakt nul verschil. Ik had organisaties als de VRT ook graag meer geld gegeven, maar dat is er vandaag gewoon niet.

We kunnen ons niet permitteren dat we de uitwisseling van informatie met MI5 en MI6 verliezen.

U bent ook van plan om verenigingen die de segregatie in de hand zouden werken hun subsidies af te nemen. Maar zijn organisaties als Het Koerdisch Instituut of de Federatie van Marokkaanse Verenigingen echt slecht voor de integratie?

Jambon: Dat weet ik niet. Het is niet omdat de organisaties die u noemt – u had ook nog de Unie van Turkse Verenigingen kunnen noemen – mensen met dezelfde etnische afkomst samenbrengen dat zij de integratie van die mennen per se verhinderen. Zoiets moet blijken uit evaluaties van hun werking, de raden van bestuur en de financiering, en daarvoor is het wachten op de oordelen van de visitatiecommissie. Zij kunnen hun werking daarna ook verbeteren, en dan zullen we hen geen geld afpakken. Maar niemand kan deze Vlaamse regering vragen om geld te steken in organisaties die zich weigeren aan te passen aan onze samenleving. Pas op, mensen met zo’n ingesteldheid mogen zich nog altijd verenigingen. Ik vind dat niet gezond, maar dat moet kunnen, alleen niet op onze kosten.

Uw regering ging niet zonder tumult van start. U schoffeerde de oppositie door bij een Doorbraak-diner te beweren dat u de begrotingscijfers al in uw schuif had liggen maar ze nog niet aan hen wilde geven. Was dat een grap, vermoeidheid of de arrogantie van de macht?

Jambon: Geen van de drie. Die tabellen waren al klaar, maar de administratie was ze nog aan het onderbouwen. Als je de rauwe cijfertabellen zomaar aan het parlement voorlegt, gaan die cijfers een eigen leven leiden. Dat krijg je nooit meer onder controle. Daarom hebben de parlementsleden twee werkdagen moeten wachten op de begroting. Is dat nu echt een aanval op de democratie? Het gevolg was wel dat dit de eerste Vlaamse regering is die unaniem de steun van het Vlaams Parlement heeft gekregen. (grinnikt)

Hebt u in het parlement nog spelletjes gespeeld op uw smartphone?

Jambon: Nee, niet meer in het parlement. (gespeeld plechtig) Ik zal dat ook nooit meer doen.

Op 21 oktober kondigt de VRT aan dat er acht nieuwe afleveringen komen van FC De Kampioenen. Denkt u dat ze dat doen om de Vlaamse identiteit te versterken?

Jambon: Ik denk niet dat die acht afleveringen veel zullen uitmaken, maar het is belangrijk dat zulke Vlaamse producties worden gemaakt. Als we allemaal alleen naar Netflix of buitenlandse reeksen zouden kijken, zou de Vlaamse identiteit verschralen.

In oktober oordeelt de deontologische commissie van het Vlaams Parlement dat ex-parlementsvoorzitter Kris Van Dijck (N-VA) geen fouten had gemaakt. Hij hielp een vrouw die ook als escorte werkte met haar aanvraag voor een uitkering.

Jambon: Er zijn geen deontologische fouten gemaakt. Ik krijg ook vaak zulke verzoeken, van verschillende mensen. Het is een dunne lijn, en we moeten daar heel goed mee oppassen, maar er is niets verkeerd met het aanbevelen van een dossier. Er was ook sprake van dat er sociale fraude was gepleegd, maar ook daar bleek achteraf niets van aan. Met wat meneer Van Dijck verder in zijn privéleven doet, hebben wij allemaal eigenlijk geen zaken.

Is het de schuld van de media dat Van Dijck ontslag moest nemen?

Jambon: Kris is een goede vriend van mij, ik ga zijn proces hier niet opnieuw maken. Uiteindelijk was het zijn eigen beslissing, hij vond dat hij niet meer kon functioneren. Maar ik merk wel vaker dat publieke personen soms in twaalf uur tijd in de media beschuldigd, veroordeeld en geëxecuteerd worden. Als achteraf dan blijkt dat er veel minder aan de hand was, is de schade voor die persoon onherstelbaar.

In de nacht van elf november wordt in Bilzen brand gesticht in een asielcentrum. In het debat in het Vlaams Parlement vergelijkt viceminister-president Bart Somers de Vlaams Belangers met de nazi’s in de Reichstag. Bent u het ermee eens dat hen schuld treft?

Jambon: De enige schuldigen zijn degenen die de brand hebben aangestoken. Het Vlaams Belang heeft die brand trouwens snel veroordeeld, welke redelijke mens zou dat niet doen? Het is een afschuwelijke daad.

Niemand kan deze Vlaamse regering vragen om geld te steken in organisaties die zich weigeren aan te passen aan onze samenleving.

Ook een politicus als uw partijgenoot Theo Francken wordt verweten mensen tegen elkaar op te zetten.

Jambon: Theo gebruikt juist heel pacifistische taal. Hij verdedigt ons partijprogramma gewoon, hij is geen outlaw.

In oktober twittert Francken een vergelijking per gemeente van het percentage inwoners met niet-Europese origine tussen 1990 en 2019. Dat was in een aantal gemeenten stevig gestegen, waaruit hij concludeert dat strengere migratiewetgeving ‘broodnodig’ is. Wat heeft dat nog met inclusief nationalisme te maken?

Jambon: Die cijfers zijn gewoon de feiten. Mogen die niet worden vermeld? Moeten politici hun kop in het zand steken?

Maar zijn die feiten ook problemen? Zou u graag zien dat die percentages weer dalen?

Jambon: Ja, ik zou dat graag zien. Mijn partij staat een strengere aanpak van migratie voor, wat ertoe moet leiden dat er minder migranten naar Vlaanderen komen. Niet géén migranten, dat zegt geen enkele N-VA’er. Maar de controle moet wel strikter worden.

Francken ging deze maand voor Forum voor Democratie speechen. Zou u dat ook doen als Thierry Baudet u uitnodigde?

Jambon:(windt zich op) Alstublieft, zeg, we gaan niet samen de hele agenda van Theo Francken overlopen. Ik wil het hebben over mijn agenda als minister-president, het is niet mijn roeping om commentator te worden van de dagindeling van Theo.

In november joeg u de cultuursector tegen u in het harnas: projectsubsidies voor jonge, beginnende of zelfstandige kunstenaars worden met zestig procent verminderd. U kondigde ondertussen aan op zoek te gaan naar vers geld, maar waarom kort u uitgerekend op die projectsubsidies, en minder op grote instellingen? Hebben zij niet net meer overhead waarop bespaard kan worden?

Jambon: Bij grote instellingen vertalen besparingen zich direct in ontslagen. Dat wilden we vermijden. Door projectsubsidies te schrappen worden geen bestaande projecten stopgezet, maar zijn er alleen nieuwe initiatieven die niet doorgaan. We zullen dus selectiever moeten zijn.

De achterliggende beweegreden is niet – zoals N-VA’er Peter De Roover in De Afspraak op Vrijdag zei – dat kunstenaars vandaag te weinig met schoonheid bezig zijn?

Jambon: Peter is een compagnon de route van mij, maar dat betekent niet dat we het over alles eens zijn. Ik geloof niet dat iedereen de schilderijen van Picasso schoon vond in de tijd dat hij ze maakte. Het is ook niet aan politici om te bepalen wat mooi is en wat niet. We hebben de projectsubsidies ook niet aangepakt omdat we van daaruit de meeste kritiek zouden krijgen. Laat kunstenaars maar maatschappijkritisch zijn, ik heb daar geen enkel probleem mee. Maar de cultuursector moest wel besparen, net zoals iedereen. Dat was geen ideologische keuze.

Een van de redenen waarom mensen daar nog altijd een ideologische keuze achter zien, is dat u de notoir conservatieve Joachim Pohlmann als kabinetschef hebt aangetrokken. Leest u zijn columns in De Morgen graag?

Jambon: Ja, maar die columns zijn geen voorafname van het beleid. Columns dienen om tegen de schenen te schoppen.

Dus hij gaat de gramsciaanse guerrilla over de ideeën die onze cultuur vormgeven niet vanuit uw kabinet voeren? Die kondigde hij vroeger al wel eens aan in De Morgen.

Jambon: Wij zijn ook gebonden aan het regeerakkoord, en ik heb daarin niets gelezen over een gramsciaanse guerrilla.

Hebt u dit jaar veel tijd gehad voor cultuur?

Jambon: Veel te weinig. Mijn abonnement op de opera is heilig, daar ben ik dus wel geweest. En boeken lezen tijdens de vakantie is ook heilig, maar ik heb dit jaar helaas geen vakantie gehad.

Liggen er al boeken klaar voor de kerstvakantie?

Jambon:De Bourgondiërs van Bart Van Loo en Grand Hotel Europa van Ilja Leonard Pfeijffer. Ik hoop toch één week het licht op mijn kabinet te kunnen uitdoen, en thuis een leeslampje aan te steken.