Jaak Raes (topman Staatsveiligheid): ‘Wij zijn geen politiedienst’

Jaak Raes © Belga

Geen dienst zo geheimzinnig als de Staatsveiligheid. Communiceren doen ze zelden.

Geen dienst zo geheimzinnig als de Staatsveiligheid. Communiceren doen ze zelden. Voor De Zondag maakt grote baas Jaak Raes voor één keer een uitzondering. En dat naar aanleiding van de nieuwe fictiereeks ‘De Bunker’.

Je mag het historisch noemen, de Staatsveiligheid die centraal staat in een fictiereeks. Onze inlichtingendienst is de tweede oudste ter wereld, na die van het Vaticaan, ze is zelfs net iets ouder dan ons land. En toch weten we bitter weinig over haar. “Dat is meteen de belangrijkste reden waarom we meegewerkt hebben aan de reeks”, vertelt Jaak Raes (54), topman van de Staatsveiligheid. “Die brengt op een geromantiseerde manier ons werk in de huiskamer. Dat mag eens. Ik heb vastgesteld dat de zaak in Verviers (verijdelde aanslag begin dit jaar, red.) vragen heeft doen oproepen. Wie waakt over onze veiligheid? Wie doet wat? Het is niet slecht dat de mensen een inkijk krijgen.”

Strookt de fictie met de realiteit?

Jaak Raes:” ‘De Bunker’ is geen documentaire. De bedenkers hebben wel uitvoerig contact gehad met ons. De acteurs zijn ook ingewijd in de job. Ik heb er zelfs een kandidatuur aan overgehouden. Van wie? Dat zeg ik niet (lacht). De kijker zal gedramatiseerde voorvallen te zien krijgen, die weliswaar gebaseerd zijn op onze wettelijke opdracht. Zoals de persoonsprotectie van belangrijke figuren die voet op Belgische bodem zetten.”

U haalt net het voorbeeld aan waar u vanaf wil.

Jaak Raes:“Dat klopt. Persoonsprotectie is eigenlijk geen echte inlichtingenopdracht. Vanaf 1 januari 2016 zou dat ook overgeheveld worden naar de federale politie. Maar de afleveringen handelen vooral over het verzamelen en analyseren van inlichtingen op domeinen zoals radicalisme en terrorisme waar vandaag onze nadruk op ligt. Dát is volgens mij onze kernopdracht. Wij moeten vermijden dat de Belgische staat en haar ingezetenen risico’s lopen. Als iemand uit Syrië terugkeert met mogelijk een aanslagplan, dan willen wij dat weten. Als Belgische producten uitgevoerd worden naar onstabiele regimes die er mogelijk massavernietigingswapens mee maken, dan interesseert ons dat. Wij kunnen daarvoor in welbepaalde gevallen gebruik maken van bijzondere inlichtingenmethoden zoals een telefoontap, die ons toelaten in iemands privacy binnen te dringen. Als we een misdrijf vermoeden, dan signaleren we dat aan het federaal parket. Wij zijn geen politiedienst. Wij doen geen aanhoudingen.”

Deze week raakte bekend dat de Staatsveiligheid op 1 september een grondige reorganisatie doorvoert om moslimradicalisme en terrorisme beter te bestrijden. Hoe ziet dat eruit?

Jaak Raes:“Ik wil eerst wat rechtzetten. Die reorganisatie is al in april beslist en heeft niets te maken met recente gebeurtenissen. Maar goed, wij willen inderdaad meer inzetten op contraterrorisme. De prioriteiten worden herschikt. Terrorisme en radicalisme, spionage en cybersecurity staan helemaal bovenaan. Onze dienst wordt ook versterkt met 103 mensen, waarvan 79 nieuwe. De 24 andere komen van de persoonsprotectie. We krijgen ook meer budget toegekend. Hoeveel? Dat zeg ik niet.”

Veel mensen denken dat de Staatsveiligheid over elke Belg een dossier klaar heeft.

Jaak Raes:“Dat is een misvatting. Ik verhul niet dat wij als opdracht hebben inlichtingen te verzamelen. Men moet goed beseffen dat 9/11 de wereld veranderd heeft. Toen is men pijnlijk geconfronteerd met een gebrek aan informatie en een gebrekkig delen van informatie. Vandaag doen we dat doortastender dan toen. Een gevolg kan inderdaad zijn dat de privacy onder druk komt te staan. Maar wij screenen niet zomaar Jan met de Pet. Als we bijzondere inlichtingenmethoden willen aanwenden, dan moeten we eerst een commissie overtuigen dat de inbreuk op de privacy gerechtvaardigd is. En er is ook nog het Comité I dat ons controleert.”

Lars Bové schetst in zijn boek ‘De Geheimen van de Staatsveiligheid’ geen fraai beeld. Zo zouden jullie spionnen hebben bij telecombedrijven, bij de Dienst Inschrijving Voertuigen, enzovoort.

Jaak Raes:“Een inlichtingendienst moet inlichtingen kúnnen verzamelen. Dat is onze opdracht. Hoe goed zouden wij zijn als we geen bronnen hebben in die belangrijke sectoren van de samenleving? Dat is gewoon noodzakelijk voor onze werking.”

Hebt u mij gescreend voor dit interview?

Jaak Raes:“Ik heb open bronnen geïnformeerd naar wie u bent en wat uw professionele achtergrond is. Maar: is dat een screening? Ik denk dat dat de normale gang van zaken is voor een professioneel gesprek. Ik heb uw pc niet vanop afstand laten doorzoeken.”

Paul Cobbaert/De Zondag

‘De Bunker’ vanaf morgen elke maandag om 21.40 uur op VTM.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content