‘Is het niet vreemd dat net de N-VA betreurt dat kinderbijslag geen federale materie meer is?’

‘Het wetsvoorstel van Sarah Smeyers voor de aanpassing van het systeem van de kinderbijslag voor nieuwkomers ging gepaard met een nauwelijks verholen minachting voor een bevoegdheid die bij de deelstaten ligt’, schrijft Laurens De Vos.

In de discussie over een getrapte kinderbijslag voor nieuwkomers kwam N-VA-kamerlid Sarah Smeyers, die door de partij vooruit was gestuurd om het standpunt toe te lichten, na een dikke week toch met cijfers om haar verhaal te onderstutten. En dat is niets te vroeg.

Het was er in de tussentijd even bijstaan met de broek op de spreekwoordelijke enkels, natuurlijk. Je kan schermen met het argument dat als we onze sociale zekerheid recht willen houden, nieuwkomers niet langer vanaf dag één op de volle kinderbijslag kunnen rekenen. Het systeem kan dat niet aan. Maar als je dan niet even van tevoren het rekensommetje hebt gemaakt, zou je moeten weten dat je als de eerste de beste koorknaap het bos wordt in gestuurd.

Wat ook gebeurde. De debatfiches en pancartes waar de N-VA zo berucht om geworden is, hadden blijkbaar niet de mailbox van Smeyers bereikt. Vorige week dook er dan toch een cijfer op. 90 miljoen zou nu bespaard kunnen worden volgens het nieuwe voorstel. Het besparingsdiscours waarin deze discussie gevoerd wordt, zet echter een aantal andere markante elementen in de schaduw.

Niet in het minst is dat het beleidsniveau. Het wetsvoorstel is ingediend op federaal niveau, terwijl kinderbijslag een bevoegdheid van de gewesten geworden is. De N-VA verdedigt deze keuze doordat het dossier zo expliciet aan de vluchtelingenproblematiek gekoppeld is. Dat gaat weliswaar in tegen de nogal ongeloofwaardige argumentatie dat het wetsvoorstel niets met de vluchtelingen te maken heeft, maar zich op alle nieuwkomers richt. Maar dit terzijde.

Belangrijker is dat dit gepaard ging met een nauwelijks verholen minachting voor een bevoegdheid die bij de deelstaten ligt. Volgens Smeyers heeft haar partij nooit voor de zesde staatshervorming gekozen en was de overheveling van de kinderbijslag een gruwelijke fout. Nu kun je veel zeggen over die staatshervorming van Di Rupo – dat het te weinig om het lijf had (iemand nog een borrelnootje?), of te weinig consistent, of te duur voor de deelstaten.

Dat is allemaal waar, maar dat een Vlaams-nationalistische partij het betreurt dat kinderbijslag geen federale materie meer is, dat is toch du jamais vu. Temeer daar, in een nog niet zo heel ver verleden, de overheveling van de kinderbijslag een absoluut breekijzer voor de N-VA was om met het kartel met CD&V in een federale regering te stappen. Het kartel is er op vastgelopen. The times they are a-changin’.

Politieke vluchtelingen en migranten worden bijna synoniemen

Benieuwd hoe de Vlaamse regering op de demarche van Smeyers zal reageren. Net zoals de N-VA in de vorige legislatuur Kris Peeters voor het blok gezet heeft om een krachtig signaal uit te sturen naar Joëlle Milquet, die zich als minister van Werk meende te moeten bemoeien met het Vlaamse doelgroepenbeleid, kunnen we alleen maar hopen dat Geert Bourgeois ook dit keer een belangenconflict zal inroepen. Wishful thinking, zeker?

Wat, daarnaast, in het ganse maatschappelijke debat omtrent de vluchtelingenstroom ontbreekt is een langetermijnvisie. Al te vaak worden politieke vluchtelingen en migranten bijna als synoniemen gebruikt. Frontex is in 2004 opgericht om de Europese buitengrenzen te bewaken, zodat de lidstaten niet overspoeld zouden worden door economische vluchtelingen die hier een nieuw leven willen opbouwen. Zij hebben meestal niet de intentie ooit nog terug te keren naar het land van herkomst.

Vandaag worden we echter geconfronteerd met politieke vluchtelingen op de loop voor oorlog en geweld. Die zijn we verplicht op te vangen, niet zozeer omdat de Conventie van Genève ons dat oplegt, maar omdat die vorm van solidariteit tot onze normen en waarden behoort. We kunnen gemakshalve met de vinger wijzen naar de landen in het Midden-Oosten die geen enkele Syriër of Irakees opvangen, maar betekent dit dat wij dat voorbeeld moeten volgen?

Hier opent zich een kans onze Westerse waarden van menselijkheid die in landen als Saudi-Arabië met voeten getreden worden hoog in het vaandel te voeren, én toe te passen. Natuurlijk zal het wel zo zijn dat tussen die vluchtelingenstroom ook zogenaamde gelukzoekers zitten. Stricto sensu is het zelfs inderdaad zo dat elke Syriër die pakweg in Turkije aankomt zijn leven in veiligheid heeft gebracht. Maar als je die redenering doortrekt hoef je natuurlijk, met uitzondering van de enkeling die met het vliegtuig komt, niemand politiek asiel meer te verlenen, zolang er geen oorlogen in Duitsland of Nederland losbarsten. Bovendien gaat ze voorbij aan de basale psychologie van de vluchteling. Als je echt op de vlucht moet, denk je wel twee keer na waar je heen wil alvorens je Adidassen aan te trekken.

Nonchalance

De vraag is natuurlijk of die vluchtelingen mettertijd immigranten zullen worden, of toch zullen terug moeten. De lont lijkt nog niet onmiddellijk uit het kruitvat in het Midden-Oosten, en aan welke criteria zal een vluchteling moeten voldoen om, in dat eerste scenario, een definitieve verblijfsvergunning te kunnen krijgen? Het is beter dat we daar nu al over nadenken en een aantal afspraken over maken, kwestie van het aantal netelige dossiers over individuen in de toekomst tot een minimum beperkt te houden.

Bovendien zal het integratietraject voor de vluchtelingen afgestemd moeten worden op die finaliteit. Anders dreigen we in dezelfde nonchalance te verzinken als ten tijde van de migratiestromen uit de jaren ’60.

Vodje papier

Dat brengt me terug bij het voorstel van de getrapte kinderbijslag. Daar valt natuurlijk wel wat voor te zeggen. Alleen is het jammer (niet in het minst voor het voorstel zelf) dat het enkel gekaderd wordt als een besparingsoperatie. Want veel belangrijker is de burgerschapslegitimiteit die eraan ten grondslag kan liggen.

Als een vluchteling gaandeweg een immigrant wordt, heeft hij zich daarom nog niet noodzakelijkerwijs tot burger ontpopt. Burgerschap is net zomin als de grondwet een vodje papier, en dus mag de verwerving ervan best wel in stappen gaan, net zoals het recht op een sociale woning gekoppeld wordt aan een integratiecursus. Ik zie niet in wat daar mis mee zou zijn.

(Laurens De Vos is professor theaterwetenschap aan de Universiteit van Amsterdam)