Koen Geens heeft de handdoek in de ring gegooid, maar hoe moet het nu verder? Herman Matthijs, hoogleraar Openbare Financiën aan de UGent en VUB, wikt en weegt de verschillende scenario’s.
Vooreerst enige bemerkingen bij de gebeurtenissen van de laatste maanden:
De verkiezingsuitslag van 26 mei 2019: Vlaanderen stemt centrumrechts en de twee andere Gewesten links. Dat geeft al een quasi onmogelijke situatie.
De Franstalige partijen en media hebben van de uitslag van 26 mei 2019 in Vlaanderen niets begrepen. In feite is de enige Franstalige familie die er iets van begrepen heeft die van Saksen-Coburg.
Onder de regering-Michel is de economische situatie en de werkgelegenheid fors verbeterd. Maar die gunstige evolutie is enkel merkbaar in Vlaanderen.
De traditionele- en regeringspartijen hebben bij de verkiezingen verloren en dat komt omdat ze niet genoeg gedaan hebben voor hun electorale achterban.
Strategie
CD&V heeft na de stembusgang al tweemaal moeten meemaken dat ze door PS-leider Paul Magnette zijn gepakt. Eerst bij de paars-groene onderhandelingen en nu met een tackle op de koninklijke opdrachthouder Koen Geens. Het voordeel van deze tackle is wel dat de druk weg is bij CD&V om nog iets te leiden of door te drukken. De partij heeft nu een reden om echt boos te zijn op Magnette. Bovendien liggen de echte CD&V-dossiers eerder in de Vlaamse bevoegdheden. Nu kan het rustig afwachten op initiatieven van andere partijen. Met andere woorden, het einde van de opdracht van Geens verlost CD&V van alle verantwoordelijkheid. Zij zijn al tweemaal aan zet geweest.
De N-VA mag zich gelukkig prijzen dat haar partijvoorzitter Bart De Wever nog niet in het mijnenveld is gestuurd. Het openlijke veto van de PS tegen de N-VA is een electoraal godsgeschenk voor de grootste Vlaamse partij.
Bij Open VLD is er nog enige weken strijd over de voorzittersverkiezing, die al een maandenlange aanloop kent. Het is maar de vraag of de nieuwe voorzitter het in de eerste ronde haalt en met hoeveel procent de voorzitter in de tweede ronde zal verkozen worden. Een versnipperde uitslag brengt de nieuwe voorzitter van Open VLD in hetzelfde schuitje als de voorzitters van CD&V en Groen, die ook maar nipt wonnen. Dat weegt op de slagkracht van een partij en zeer zeker in deze cruciale formatieperiode. Waarom heeft de Open VLD haar verkiezingen niet vervroegd eind vorig jaar?
Mogelijkheden
In feite heeft de kiezer het op 26 mei vorig gemakkelijk gemaakt. Inderdaad, vele coalities, zoals een klassieke tripartite, halen geen meerderheid. Maar degene die mathematisch wel mogelijk zouden zijn, botsen op grote ideologische verschillen. Want in om het even welke coalitie (Bourgondisch, Red Devils, Vivaldi, paarsgroen met Défi) zijn de tegenstelingen immens in alle mogelijke dossiers: politie, justitie, defensie, migratie, begroting, fiscaliteit, sociale zekerheid enzovoort.
Wat is nog mogelijk? De Bourgondische coalitie (socialisten, liberalen en N-VA) is dood na het veto van de PS tegen de N-VA. Daardoor en door het veto van Ecolo tegen de N-VA is een afspiegelingscoalitie ook niet mogelijk.
Vivaldi is te links voor Open VLD en CD&V. Tenzij de groenen en de PS bereid zijn om van links naar het centrum op te schuiven? Maar daarover is nog nooit iets gehoord of gezien. Open VLD en CD&V kunnen zich geen verkiezingsnederlaag veroorloven in 2024, want dan doemen de eeuwige jachtvelden op.
Bovendien zal er iets gedaan moeten worden met de staatshervorming en Vivaldi heeft geen Vlaamse meerderheid. CD&V inbrengen met nog één van de kleinere Vlaamse partijen, Groen of SP.A, is niet realistisch. Bovendien is er in Vivaldi altijd een partij te veel, behalve de PS. Dat is geen aantrekkelijk scenario voor al die andere partijen.
Paars-groen met Défi dan maar? Die heeft 77 van de 150 zetels in de Kamer, maar dan moet de Open VLD gaan besturen tegen de top drie in Vlaanderen. Dat is pas een kamikazekeuze.
In feite komt men snel tot de conclusie dat een meerderheidskabinet zeer moeilijk te vormen valt. Dan maar een minderheidskabinet. Bijvoorbeeld een doorstart van de regering in lopende zaken met zijn 38 zetels? Maar wie gaat dat steunen en tegen welke prijs? De opmaak van een echte begroting moet gerelateerd worden aan een politiek akkoord, want de opstelling van een budget is juist de invulling van de ideologische keuzes. Bovendien heeft dit land geen enkele ervaring met een minderheidskabinet.
Dan maar een technocratisch kabinet of expertenkabinet? Maar het is niet omdat dat gewerkt heeft in Italië, Roemenië en Oostenrijk dat dit hier een succes zou worden. Trouwens, wie gaat deze leden aanduiden en kiezen? Wat moeten die doen en voor hoelang ? Als dit idee het zou halen dan dient dat toch de steun te hebben van de belangrijkste partijen in de Kamer. De opdracht zou kunnen zijn: een begroting opstellen, de staatshervorming voorbereiden, de federale overheid tijdelijk beheren en de verkiezingen – voor bijvoorbeeld het najaar — voorbereiden.
Die verkiezingen zullen dan gaan over de toekomst van dit land en dan zullen alle partijen eens moeten zeggen tegen de bevolking wat ze willen doen in verband met dit thema.
Een standvastige coalitie maken tot in 2024 is quasi onmogelijk. Laat ons ook niet vergeten dat er over een dikke vier jaar (mei 2024) terug verkiezingen moeten worden gehouden en dat er dus vanaf nieuwjaar 2024 niets meer gedaan wordt. Bovendien is er zelfs nog geen woord neergeschreven van een regeerakkoord. Dus een nieuwe ploeg kan hooguit drie jaar besturen en wie heeft echt zin om 10 miljard euro te zoeken via besparingen en/of nieuwe belastingen?
De vraag is: hoe lang kan men nog overbruggen tot aan nieuwe verkiezingen? Want veel partijen zijn zich al aan het voorbereiden, maar zijn nog niet klaar om zich op korte termijn te presenteren aan het kiezerspubliek.
Noodzakelijke hervorming
De politieke situatie heeft nu toch wel echt aangetoond dat ons politiek systeem helemaal niet meer werkt. Het institutioneel systeem is uitgeleefd. Een grondige hervorming van de staatsstructuren dringt zich op ten aanzien van de instellingen, de bevoegdheden en de financiering.
Verder politiek blijven bedrijven met het bestaande politiek systeem gaat alleen maar leiden tot verdere blokkeringen en dat zal leiden tot een vermindering van de welvaart en een verarming van de bevolking. Dit laatste kan toch niet de bedoeling zijn van verkozen politieke partijen?
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier