Hooliganisme in opmars: ‘Sommigen gaan fietsen, wij gaan elkaar eens flink te lijf’

HOOLIGAN VAN STANDARD LUIK. Veel clubs huiveren om hun eigen supporters te straffen. © ID
Michel Vandersmissen
Michel Vandersmissen Redacteur van Knack

Sinds het begin van het voetbalseizoen gaat er haast geen weekend voorbij zonder incidenten met supporters. Het aantal fans met een stadionverbod is de laatste vijf jaar met de helft gestegen, de veiligheidskosten zijn verdubbeld. En de Voetbalbond? Die weet van niets.

Twee weken geleden werden 31 Brugse fans opgepakt, enkele uren voor de Champions Leaguewedstrijd tegen het Franse Paris Saint-Germain. Dat gebeurde niet in Brugge maar in de buurt van Kortrijk, waar ze op de vuist wilden gaan met een groep Franse hooligans.

Tijdens de recente wedstrijd van KV Mechelen tegen Antwerp raakten de bezoekende supporters zo gefrustreerd door de dreigende nederlaag dat ze bij gebrek aan tegenstanders maar met elkáár op de vuist gingen. En in Madrid misdroegen Brugse supporters zich enkele weken geleden na afloop van de match tegen Real. Op sociale media is te zien hoe ze de hoofddoeken van bedelende vrouwen aftrokken en blikjes bier stalen. Een van hen bleek een politieagent te zijn van de Zone Vlas (Kortrijk, Kuurne, Lendelede). Hij is geschorst in afwachting van de afronding van het onderzoek. Op het voetbalveld van Sint-Truiden kwam het onlangs tot zware incidenten tijdens de wedstrijd tegen Racing Genk. De bezoekende supporters braken een deel van de tribune af. De harde kern van Standard trok op zijn beurt naar Den Bosch om te vechten met de lokale politie, en Antwerpfans richtten schade aan in het Koning Boudewijnstadion tijdens de Europese wedstrijd tegen het Nederlandse AZ Alkmaar. Met moeite kon worden voorkomen dat ze het terrein bestormden. De club werd zwaar gestraft door de UEFA.

Een van de bekendste Antwerpse hooligans is een interieurarchitect. Hij ontwierp de binnenkant van de hoofdtribune van de Bosuil.

Het was lang geleden dat er in ons land nog zo vaak sprake was van hooliganisme of voetbalvandalisme. De toestand is volgens waarnemers zeker nog niet vergelijkbaar met de ‘voetbaloorlogen’ die tijdens de jaren tachtig en negentig werden uitgevochten, vooral met Britse hooligans, maar ze maken zich stilaan zorgen.

Woordvoerder Stijn Van Bever van de Pro League, de organisatie die de profclubs in ons land overkoepelt, stelt vast dat het aantal gerapporteerde incidenten weer stijgt. ‘We zijn ons wel degelijk bewust van het probleem, maar ik weet niet of het erger wordt. Misschien worden er nu meer pv’s opgesteld omdat er strenger wordt toegezien op inbreuken. Het botte geweld op de tribunes is volgens mij grotendeels verdwenen. Ik herinner me nog goed hoe ik als kind van tien jaar voor het eerst naar het voetbal ging. Achteraf vroeg ik me af wat mijn vader bezield had om mij mee te nemen. Dat voelde echt als levensgevaarlijk aan. Zo erg is het nu niet. Ik heb ondertussen zelf twee kinderen van zes en drie jaar, en die gaan geregeld mee naar het voetbal.’

Stadionverbod

Frederik Van Damme, coördinator bij de Voetbalcel van de FOD Binnenlandse Zaken, legt uit dat voetbalvandalen op drie verschillende manier gestraft kunnen worden. Dat gebeurt op basis van de zogenaamde Voetbalwet die twintig jaar geleden werd ingevoerd naar aanleiding van Euro 2000, het Europees kampioenschap voetbal in België en Nederland.

Fans die zich misdragen in of rond het stadion krijgen een proces-verbaal, dat naar de Voetbalcel gaat. Die start meestal een administratieve procedure op, waarbij binnen zes maanden een uitspraak volgt. Dat kan een stadionverbod zijn van drie maanden tot vijf jaar, al dan niet gekoppeld aan een boete tussen de 250 en de 5000 euro. In de ergste gevallen kan het parket overgaan tot een procedure voor de rechtbank. Dat gebeurt volgens Van Damme niet vaak – vorig seizoen 17 keer.

Daarnaast kunnen de clubs zelf zogenaamde ‘burgerrechtelijke uitsluitingen’ – een stadionverbod dus – van fans opleggen. Van Damme: ‘Dat is een zeer efficiënt middel, omdat de straf dan niet komt van een anonieme nationale overheid zoals de Voetbalcel maar van de eigen club. Zo’n straf is persoonlijker en komt harder binnen.’ Maar veel clubs huiveren om hun eigen supporters te straffen. Tot voor twee jaar werd slechts 5 procent van de stadionverboden opgelegd door voetbalverenigingen. Dat is de laatste twee seizoenen licht gestegen tot 8 procent.

Ten slotte kan de Voetbalbond clubs straffen via de geschillencommissie. Die besprak vorige week bijvoorbeeld de incidenten in Sint-Truiden en de racistische spreekkoren op KV Kortrijk tijdens de wedstrijd tegen Zulte Waregem.

Hooliganisme in opmars: 'Sommigen gaan fietsen, wij gaan elkaar eens flink te lijf'
© Knack

Uit cijfers van het ministerie van Binnenlandse Zaken blijkt dat het aantal stadionverboden de voorbije vijf jaar flink is gestegen (zie tabel). In januari 2015 liepen er 664 stadionverboden. Vijf jaar later is dat gestegen tot 822. Maar heel opvallend: tussen januari en september 2019 zijn daar nog eens een kwart extra stadionverboden bijgekomen, zodat op dit ogenblik 1033 voetbalsupporters niet meer naar het voetbal mogen.

Nette mensen

Maar wie zijn die amokmakers dan? Volgens Frederik Van Damme worden de stadionverboden opgelegd aan supporters uit alle lagen van de bevolking: ‘Studenten, ondernemers, werklozen, advocaten.’ Een van de bekendste Antwerpse hooligans is een interieurarchitect – hij ontwierp de binnenkant van de nieuwe hoofdtribune van het Bosuilstadion in Deurne. Onlangs werd zijn kantoor beschoten met een kalasjnikov. Het onderzoek daarnaar loopt nog.

Op verzoek van Knack analyseerde Binnenlandse Zaken de stadionverboden per maand en per categorie. Meteen valt op dat het aantal opgelegde verboden in de categorie ‘aanzetten tot haat en slagen en verwondingen’ tijdens augustus (89) en september (120) van dit jaar opvallend hoger is dan gemiddeld. Nog opvallend is de stijging van het gebruik van ‘pyrotechnisch materiaal’, zeg maar vuurpijlen en brandbommen. ‘Dat fenomeen was tien jaar geleden bijna onbestaande, maar nu zien we het overal opduiken in Europa.’

Zowel de Voetbalcel als de Pro League geeft toe dat het systeem van stadionverboden niet waterdicht is. Ongeveer 5 procent van de pv’s die worden opgesteld voor incidenten binnen het stadion gaan over eigen fans die een stadionverbod hebben. Stijn Van Bever: ‘Supporters zijn heel vindingrijk. Sommigen vinden altijd wel een manier om binnen te raken, bijvoorbeeld met het abonnement van een vriend. Het is wettelijk niet toegestaan om een koppeling te maken tussen de identiteitskaart en een databank waarin de fans met een stadionverbod zijn opgenomen.’

We legden de kwestie voor aan een Antwerpse ex-hooligan, Marc. Volgens hem zijn de harde supporterskernen wel degelijk bang voor een stadionverbod: ‘De meesten willen hun club nog altijd in de eerste plaats zien voetballen, en zo’n verbod gaat meestal gepaard met een flinke geldboete. Maar je kunt geen 15.000 supporters individueel controleren. Tijdens de jongste Europese wedstrijd van Antwerp tegen AZ in Brussel heb ik met eigen ogen heel wat gasten met een stadionverbod in de tribune gezien. Dat verklaart misschien ook waarom het daar grondig is misgelopen.’

Bierbekers en spreekkoren

Uit de cijfers van Binnenlandse Zaken blijkt ook dat het aantal pv’s voor openbare dronkenschap, drugsbezit en ticketfraude stijgt. Het gooien van bierbekers op het veld naar spelers en scheidsrechters is een echt probleem aan het worden.

Tijdens Antwerp-AZ in Brussel heb ik met eigen ogen heel wat gasten met een stadionverbod in de tribune gezien.

Daar weten ze bij Antwerp alles van. Tijdens de thuiswedstrijd in het Bosuilstadion tegen Racing Genk vorig seizoen was de Genkse trainer Philippe Clement na afloop van de wedstrijd drijfnat. Niet van de regen maar door het bier dat constant naar hem werd gesmeten vanuit de tribune. Voor alle duidelijkheid: de bierbekers kwamen niet vanuit de zogenaamde volkstribune T2 maar vanuit de gloednieuwe hoofdtribune waar de voorzitter, de vips en de abonnementhouders met de duurste kaarten zitten. Tijdens Antwerp-AZ liep het drankmisbruik zodanig uit de hand dat de clubleiding besloot om voor de volgende thuiswedstrijd tegen Standard een alcoholverbod uit te vaardigen. Voor één wedstrijd, dus. In de Engelse Premier League is het echter al jaren verboden om alcohol te drinken op de tribunes. Stijn Van Bever erkent dat biergooien een probleem is. ‘Ik was erbij toen Clement bekogeld werd met bierbekers in Antwerpen. Toch is de Pro League geen voorstander van een totaal drankverbod in de tribunes. Onze clubs halen een belangrijk deel van hun inkomsten uit het eten en drinken in de stadions. Moet je dat afpakken vanwege een minderheid die zich misdraagt?’

Tijdens de derby van KV Kortrijk tegen Zulte Waregem vonden de supporters van Kortrijk het nodig om ‘Alle boeren zijn homo’s’ en ‘Sammy janet’ te roepen. Ze viseerden daarmee vooral speler Sammy Bossut van Zulte Waregem. Ook andere racistische spreekkoren, bijvoorbeeld tegen Afrikaanse spelers, komen vaker voor dan vroeger.

Dat is volgens Stijn Van Bever van de Pro League niet nieuw, ‘maar er zijn nu veel meer spelers met Afrikaanse roots dan vroeger. Wat Romelu Lukaku nu over zich heen krijgt in de Italiaanse competitie heeft hij vroeger ook bij ons moeten ondergaan.’ Omdat er lang een sfeer van straffeloosheid hing rond racistische spreekkoren stelde de Pro League anderhalf jaar geleden een actieplan tegen racisme voor. ‘De clubs worden nu bijvoorbeeld systematisch aangesproken op oerwoudgeluiden vanuit de tribunes telkens als een donkere speler aan de bal is. De bondsprocureur moet de club ter verantwoording roepen, en op een veroordeling staan straffen variërend van een boete tot de aftrek van punten of het spelen van een wedstrijd achter gesloten deuren – al gebeurt dat laatste haast nooit.’

Maar enige hypocrisie is de voetbalwereld niet vreemd. Terwijl alle leden van de Pro League, de voetbalclubs dus, het actieplan volmondig steunden, gaat haast elke club bij een veroordeling wegens racisme consequent in beroep. Het voorbije anderhalf jaar kwam het tot twintig veroordelingen, maar slechts één club ging niet in beroep tegen de straf: Westerlo. Misschien omdat de club eigendom is van een Turks consortium en gevoeliger is voor racisme.

Ex-hooligan Marc vindt de aandacht voor racistische spreekkoren overdreven. ‘Dat is folklore om de bezoekende fans te jennen. Trouwens, tegenwoordig speelt er in bijna elke eersteklasseclub wel minstens één Afrikaanse speler. Met dat gezang beledig je dus ook je eigen spelers. Het is een beetje zoals we de scheidsrechters vroeger uitscholden voor “vuile zwartzak”.’

De prijs van veiligheid

Ondanks de vele incidenten vinden de Pro League en de Voetbalcel van Binnenlandse Zaken dat het probleem van wangedrag door voetbalsupporters ‘beheersbaar’ blijft. ‘De Voetbalwet laat ons toe snel en adequaat op te treden’, vindt Frederik Van Damme.

ROYAL ANTWERP FC TEGEN AZ ALKMAAR IN HET KONING BOUDEWIJNSTADION. De bestorming van het terrein kon met moeite worden vermeden.
ROYAL ANTWERP FC TEGEN AZ ALKMAAR IN HET KONING BOUDEWIJNSTADION. De bestorming van het terrein kon met moeite worden vermeden.© Belga Image

Maar dat heeft zijn prijs. De clubs hebben de voorbije jaren hun stadions gemoderniseerd, al loopt de infrastructuur in ons land nog een heel eind achter op die in de meeste Europese landen. Belgische voetbalclubs investeren ook om gezinnen met kinderen terug naar het voetbal te lokken. Dat gebeurt via familietribunes en formules voor familieabonnementen. KV Mechelen heeft zelfs een crèche in het stadion waar ouders hun kind kunnen achterlaten tijdens een wedstrijd.

Maar ook voor de samenleving zijn de kosten gestegen. De factuur voor voetbalbeveiliging bedroeg vorig seizoen net geen 11 miljoen euro, bijna een verdubbeling in vergelijking met het seizoen 2012-2013. Uit cijfers van Binnenlandse Zaken blijkt dat tijdens het voetbalseizoen 2018-2019 in totaal 33.476 agenten werden ingezet in eerste en tweede klasse. Dat zijn er gemiddeld 90 per wedstrijd in 1A en 36 in 1B. Ter vergelijking: in het seizoen 2014-15 werden tijdens een match in 1A gemiddeld 70 agenten ingezet. De beveiliging verschilt sterk van club tot club. In Charleroi, Brugge, Anderlecht en Luik zijn voor elke wedstrijd zo’n 150 politieagenten nodig. In Beveren en Kortrijk minder dan 50.

Bij de Pro League beseffen ze dat de samenleving steeds kritischer staat tegenover de oplopende veiligheidskosten. Daarom stelt woordvoerder Stijn Van Bever voor om de clubs nauwer te betrekken bij de organisatie van de veiligheid in en net buiten de stadions. ‘Nu gebeurt de risicoanalyse voor een voetbalwedstrijd alleen door de lokale overheid. Maar soms zie ik tijdens wedstrijden een dure politiehelikopter boven het stadion vliegen terwijl dat volgens mij helemaal niet nodig is.’ Hij vindt ook dat er soms veel te veel agenten opgeroepen worden. ‘Zo loopt de factuur natuurlijk op.’

In plaats daarvan wil de Pro League meer stewards en minder politie. Ze vraagt ook een uitbreiding van hun bevoegdheden. ‘Nu mogen ze enkel een oppervlakkige fouillering doen. Het is niet meer dan een beetje voelen aan de armen en benen van de supporters. Dat is een lachertje waarmee je vuurpijlen niet uit het stadion kunt weren. Onze stewards zouden even grondig moeten mogen fouilleren als het veiligheidspersoneel op een luchthaven. En ten derde vragen we ook dat het veiligheidspersoneel in de stadions en de stewards het recht krijgen om de identiteitskaart van de supporters te vragen. Zo kunnen we mensen met een stadionverbod tegenhouden.’

Frederik Van Damme van de Voetbalcel kent de wensen van de Pro League, maar hij vindt het geen goed idee om het veiligheidsrisico van een wedstrijd mee te laten inschatten door de clubs. ‘Zoiets moet wedstrijd per wedstrijd bekeken worden. De politie heeft daarvoor de expertise in huis. Bovendien gaat het hier om het inzetten van belastinggeld. Dat is dus een taak van de overheid.’

Splintergroepen

Gewezen hooligan Marc zegt dat hij nog altijd goede contacten onderhoudt met de hooligans van Antwerp. ‘De jeugd heeft het overgenomen van ons, maar ik zie dat de eendracht weg is. Vroeger waren we met een grote groep en een of twee leiders. Dat is uiteengevallen in kleinere splintergroepen die losser van elkaar optreden.’

Toch zegt hij niet zonder trots dat die van Antwerp nog altijd de beste en hardste hooligans van het land zijn. ‘Het zijn bijna allemaal jonge kickboksers die niet roken, geen alcohol drinken of drugs nemen. Ze spenderen al hun vrije tijd aan het trainen en het voorbereiden van free fights. (zie kader) Ze doen in hun sportzaal zelfs simulaties van vechtpartijen om nieuwe tactieken uit te proberen.’ De vraag is natuurlijk: waarom zou je zoiets doen? ‘Het is plezierig. Andere mannen koersen tegen elkaar op een fiets. Wij gaan vechten en verdedigen onze clubkleuren. Van een blauw oog meer of minder ga je niet dood.’

KBVB: ‘Wij weten van niets’

‘Nee, er zijn geen voorbeelden van toegenomen agressiviteit bij voetbalfans.’ Dat is het officiële antwoord van de Koninklijke Belgische Voetbalbond op onze vraag om een gesprek over hooliganisme.

Een dag eerder had de veiligheidsverantwoordelijke van de bond nogal rigide gereageerd toen wij contact met hem opnamen. Op iedere vraag die Knack stelde, was het antwoord: ‘Daar mag ik niets over zeggen. Wend u tot de woordvoerder.’

Die zou even later beloven ons verzoek voor een gesprekspartner te bestuderen. ‘Mail alvast uw vragen.’ Enkele uren later kwamen de antwoorden binnen. De woordvoerder schrijft dat er niet meer hooliganisme is, maar wel dat de media er meer over berichten. Hij kon zich geen recente voorbeelden van baldadigheden voor de geest halen. Vreemd, want diezelfde dag vergaderde de geschillencommissie van de Voetbalbond over de zware incidenten tijdens de wedstrijd tussen STVV en Racing Genk. Die vergadering vond plaats in hetzelfde gebouw waar de woordvoerder werkt.

Ook over de internationale contacten tussen voetbalhooligans wist hij niets. Na de incidenten op STVV werden nochtans negen Nederlandse hooligans van MVV Maastricht aangehouden, en even later werden Utrechtfans gesignaleerd die hun vrienden uit Gent kwamen helpen tegen Anderlecht. Hij kon wel melden ‘dat er een nauwe samenwerking bestaat tussen de overheid, politie en voetbalwereld waarbij wij werken vanuit een geïntegreerde aanpak op vlak van safety, security en services. ‘

Peter Bossaert, de nieuwe ceo van de KBVB, kondigde bij zijn aantreden enkele maanden geleden aan dat zijn organisatie voortaan een glazen huis moest zijn en meer aan zelfkritiek zou doen. Er is nog werk.

Free fights: vechten in het bos

Omdat voetbalvandalen voortdurend de grenzen van de Voetbalwet opzoeken, is de wet de laatste jaren enkele keren uitgebreid. Eerst gold ze enkel ín de voetbalstadions, later werd ze uitgebreid tot een perimeter van vijf kilometer eromheen.

En omdat hooligans met een stadionverbod niet meer binnenraakten bij gewone wedstrijden, besloten ze enkele veldslagen uit te vechten tijdens wedstrijden van het vrouwenvoetbal en jeugdwedstrijden. Daarom geldt sinds vorig jaar ook daar de Voetbalwet. Maar ook daar hebben ze iets op gevonden: de zogenaamde free fights. ‘Free fighters zijn voetbalsupporters die afspreken met fans van een andere club op neutrale plaatsen, zoals in een bos of park, om onder de radar van de politie te blijven’, zegt ex-hooligan Marc. ‘Het fenomeen is overgewaaid uit Rusland en Polen.’

Tijdens zo’n hooligangevecht spreken de twee clans op voorhand af hoeveel hooligans mogen meevechten, bijvoorbeeld tien tegen tien of twintig tegen twintig. De anderen moeten toekijken of zijn ‘stewards’ die het gevecht in goede banen moeten leiden. Er wordt gevochten met de blote vuist of met handschoentjes uit het kickboksen. ‘Zo’n gevecht duurt maximaal enkele minuten. Fysiek is het niet veel langer vol te houden. Het stopt als een van beide groepen gaat lopen.’

Marc toont op zijn smartphone een filmpje van een gevecht tussen de hooligans van Antwerp en het Blue Army van Club Brugge. Er wordt veel geroepen en wild om zich heen geslagen en geschopt. Het komt allemaal een beetje kinderachtig over, geeft Marc toe. ‘Maar waarom mag dat niet? Er is toch niks verkeerd mee als volwassen mannen afspreken om elkaar eens flink te lijf te gaan en aanvaarden om slagen te incasseren?’ Frederik Van Damme van Binnenlandse Zaken ziet dat anders. ‘De samenleving heeft daar last van, en er vallen af en toe zwaargewonden. Zoiets kun je maatschappelijk niet accepteren.’

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content