Hoe reageren de andere partijen op de Vlaamse startnota van N-VA?

N-VA bekent kleur en nodigt CD&V en Open VLD uit om een Vlaamse regering te vormen, op basis van een startnota die informateur Bart De Wever opstelde. Hoe reageren Vlaams Belang, Groen, SP.A en PVDA daarop? Een overzicht.

Vlaams Belang: ‘Ministerposten primeren’

Vlaams Belang werd door De Wever meermaals uitgenodigd voor verkennende gesprekken, maar wordt – zoals verwacht – nu toch geloosd. ‘We hebben bekeken of we met de winnaar van de verkiezingen rekening konden houden in de coalitievorming, maar dat is niet mogelijk, vandaag niet, maar ook volgende week of volgende maand niet,’ verduidelijkte De Wever. ‘Het is mijn overtuiging dat dat onveranderlijk is.’

Volgens VB-voorzitter Tom Van Grieken daarmee wordt met deze coalitiekeuze een historische kans op verandering gemist. ‘Wij hebben ons steeds open en constructief opgesteld. Wij hebben getoond dat wij onze verantwoordelijkheid willen opnemen om het roer om te gooien. Maar tot onze verbazing ziet De Wever meer inhoudelijke overeenstemming met een linksgeoriënteerde CD&V dan met het Vlaams Belang.’

Hij benadrukt dat er wel degelijk een alternatief was. ‘Met 44 procent van de kiezers en 47 procent van de Vlaamse zetels is de zwart-gele formatie van N-VA en Vlaams Belang afgetekend de grootste van Vlaanderen en bij uitbreiding van het land.’

‘Door een onverbreekbare as te vormen, konden CD&V en Open VLD voor een ultimatum worden gesteld: ofwel respecteren ze de wil van de kiezer en steunen ze een Vlaamse en rechtse coalitie, ofwel zoeken ze zelf een alternatieve linkse meerderheid met Groen en PvdA. Door het been niet stijf te houden, missen we een historische kans op verandering.’

Volgens Vlaams fractievoorzitter Chris Janssens getuigt het van weinig politieke moed en een gebrek aan doorzicht dat deze ‘unieke piste’ niet is gevolgd. ‘De N-VA heeft in de loop van de voorbije legislatuur herhaaldelijk gewezen op de blokkeringen en tegenwerkingen van de coalitiepartners om de opeenvolgende regeringsmislukkingen te verantwoorden. Welnu, dat is een rechtstreeks gevolg van een coalitiekeuze die aan het begin van de legislatuur wordt gemaakt. Het is alvast een excuus dat ze nu niet meer kunnen hanteren, want er was wel degelijk een valabel alternatief.’

‘De bijna twee miljoen Vlamingen die kozen voor verandering, krijgen van de formateur meer van hetzelfde. De Wever neutraliseert met zijn keuze de Vlaams-rechtse grondstroom. Hij mag zich alvast verwachten aan vijf jaar forse oppositie’, besluit Chris Janssens.

Barbara Pas, Kamerfractieleider van Vlaams Belang, ziet ook een federale verklaring. ‘Door ons te dumpen, wil de N-VA zich acceptabel maken voor de PS. Blijkbaar dienen onze 810.000 kiezers als pasmunt om federaal in te kunnen breken. Zoals vanouds primeren bij de N-VA de ministerposten op de wil van de kiezer.’

Groen: ‘Geen Vlaamse ambitie op vlak van klimaat’

De startnota die Bart De Wever op tafel legt, tekent niet voor een beleid waar de Vlaming echt beter van wordt, luidt de reactie van Groen.

‘Geen sociale garanties, of groene ambitie en het herleidt de Vlaamse identiteit tot iets wat niet bestaat,’ stelt voorzitster Meyrem Almaci in een persbericht. ‘Een fiere Vlaming durft kiezen voor de toekomst in plaats van te blijven kijken in de achteruitkijkspiegel. We zijn heel bezorgd, want dit is niet ons Vlaanderen.’ ‘Op verschillende plaatsen herinnert de nota aan een glorierijk verleden van Vlaanderen en maant het aan tot Vlaamse ambitie. Maar op het vlak van klimaat ontbreekt die ambitie volledig. De twee belangrijkste maatregelen om de klimaattransitie in te zetten, ontbreken volledig: een slimme kilometerheffing en de betonstop.’

‘Innovatie is voor De Wever hét toverwoord om de klimaatdoelstellingen te halen, maar op welke maatregelen dan concreet wordt ingezet, blijft het gissen. Kortom deze startnota gaat zwaar onder de klimaatlat terwijl uit (internationale) rapporten en de gebeurtenissen van de afgelopen maanden de urgentie steeds duidelijker werd.’ ‘De N-VA wil dus aan de staart van het peloton blijven hangen’, zegt Vlaams fractieleider Björn Rzoska. ‘Ondanks het signaal van de kiezer om echt dingen in beweging te zetten. Het valt te vrezen dat de tweede zit van de Zweedse regering geen beter rapport zal kunnen voorleggen. Niet voor klimaat, maar ook niet voor armoede én voor onze samenleving.’ Almaci ziet wel een duidelijke harde stempel van de gesprekken met het Vlaams Belang. ‘De Wever kiest hier voor een gesloten Vlaamse identiteit. Tom Van Grieken heeft de pen mee vastgehouden. Vlaanderen kan zoveel meer dan kiezen voor een terugkeer naar een Vlaanderen dat nooit heeft bestaan. Voor Groen zijn grondrechten voor iedereen die hier erkend is gelijk.’ Op sociaal vlak belooft de nota te investeren in het wegwerken van de wachtplaatsen voor zorg en sociale woningen en te investeren in het strijd tegen armoede. ‘Maar terwijl de passages over integratie heel concreet zijn, blijven de voorstellen rond armoede en sociaal beleid opvallend vaag én ontbreekt ook iedere financiële inschatting,’ besluit Rzoska. ‘Tegelijk worden de recente hervormingen in het onderwijs op losse schroeven gezet.’

SP.A: ‘Niet de hervormingen die Vlaanderen nodig heeft’

SP.A zegt intussen ook te hebben ‘vernomen’ dat de startnota naar CD&V en Open VLD is gestuurd. De nota lijkt niet de hervormingen te bevatten die Vlaanderen nodig heeft, zeggen de socialisten in een eerste reactie. ‘De Vlaming krijgt dezelfde regering met met even vage beloftes als vijf jaar terug.’

‘We hebben van in het begin gekozen voor een open dialoog met focus op inhoud. En die lat lag voor ons hoog met sociale keuzes die in Vlaanderen opnieuw voor zekerheid moeten zorgen, voor iedereen’, zo reageert de partij op de vaststelling dat ze niet meer betrokken wordt bij de Vlaamse regeringsgesprekken.

SP.A zegt dat de focus van de partij vooral lag op het wegwerken van de wachtlijsten in de zorg, een sociaal klimaatbeleid en op investeringen in onderwijs, zorg en openbaar vervoer.

‘We herkennen de thema’s uit de startnota van de informateur, maar het resultaat oogt op het eerste gezicht bijzonder pover’, zegt de partij daarover. ‘Onze eisen waren blijkbaar te sociaal.’

PVDA: ‘Potdoof voor sociaal signaal’

Volgens PVDA-fractieleider Jos D’Haese blijft Bart De Wever potdoof voor het sociaal signaal van de kiezer. Uit de nota die de N-VA-voorzitter schreef, spreekt volgens de linkse partij geen enkele ambitie om de stijgende armoede aan te pakken, betaalbaar wonen te garanderen en het klimaat hoog op de agenda te zetten.

‘Ons land heeft regeringen nodig met ambitie om iedereen vooruit te helpen’, zegt Jos D’Haese in een persbericht. ‘De afgelopen vijf jaar heeft de Zweedse coalitie al bewezen dat ze daar niet toe in staat is en ze werd daar door de kiezer voor afgestraft. Toch belooft De Wever in zijn startnota nog meer van hetzelfde: opnieuw vijf jaar koud en kil beleid dat sociale voorzieningen afbouwt en mensen tegen elkaar opzet.’

‘Op tien jaar tijd is de kinderarmoede in Vlaanderen verdubbeld, maar het woord komt zelfs niet in De Wevers nota voor,’ zegt D’Haese. ‘Om de kinderarmoede en de armoede in het algemeen aan te pakken, zijn ambitieuze maatregelen nodig. Betaalbare woningen, vaste en volwaardige jobs, lagere water- en energiefacturen. In plaats van in te zetten op het grote probleem van de sociale onderbescherming gaat men de sociale voordelen voorwaardelijker maken en nogmaals de focus leggen op sanctioneren.’

Betaalbaar wonen is een essentiële hefboom in de strijd tegen armoede, klinkt het. ‘Toch vinden steeds meer Vlamingen moeilijk een betaalbare en kwaliteitsvolle woning. Terwijl de huurprijzen de pan uit swingen, formuleert De Wever geen enkele maatregel voor huurders.’

‘Ondertussen staan er al 135.500 mensen op de wachtlijst voor een sociale woning. Om die wachtlijst weg te werken moeten we naar minstens 20 procent sociale woningen in de centrumsteden en 10 procent in andere gemeenten. Maar De Wever weigert om de wooncrisis aan te pakken. Net die steden waar het tekort aan sociale woningen het grootste is, zoals Antwerpen, Gent of Genk, zullen geen centen meer krijgen om sociale woningen bij te bouwen. Zo organiseert de N-VA zelf de hoge huurprijzen.’

‘Veel Vlamingen staat het water aan de lippen. Ze kunnen de vele hoge facturen niet meer betalen en komen niet meer toe op het einde van de maand. Deze problemen worden door De Wever vakkundig genegeerd. Er komt geen maximumfactuur in het middelbaar onderwijs om de peperdure schoolrekeningen van mensen te beperken. Er wordt geen extra budget vrijgemaakt om de zorgfactuur te verminderen. Voor de woonzorgcentra wordt gekozen voor een “striktere controle op de dagprijsverhogingen” in plaats van een verlaging van de dagprijzen. Want vandaag al kunnen in Vlaanderen drie op de vier ouderen de rusthuisfactuur niet meer betalen. Vaak zijn het de kinderen die moeten bijspringen om de rusthuisfacturen te betalen. In plaats van controles op de prijsverhogingen hebben we gecontroleerde prijsverlagingen nodig.’

‘Er wordt ook met geen woord gerept over concrete maatregelen om energiefacturen voor de gezinnen te doen dalen. De groenestroomkosten blijven doorgerekend worden aan de gezinnen. Er komt ook geen algemeen verbod op water- en elektriciteitsafsluitingen bij betalingsmoeilijkheden, noch om daarvoor deurwaarders in te schakelen. Zo worden mensen in schulden nog dieper in de problemen geduwd.’

‘In de nota wordt niet gekozen voor een inclusief Vlaanderen of warm huis voor iedereen. Het is een duidelijke keuze voor een harde Vlaamse identiteitspolitiek die mensen tegen elkaar opzet en muren optrekt in plaats van bruggen te bouwen.’

‘Cultuur wordt herleid tot een hefboom van nationalistische propaganda (op een Vlaams museum over de Guldensporenslag zit echt niemand te wachten). Onderwijs en de VRT worden ingezet om een nostalgisch beeld van de Vlaamse identiteit op te hangen. Er wordt een “Vlaams canon” opgesteld met “ankerpunten uit de Vlaamse geschiedenis en cultuur” dat nieuwkomers moeten kennen. Het is een duidelijk signaal dat diversiteit geen verrijking is maar een bedreiging.’

‘Bovendien willen De Wever en co steeds meer mensen uit de boot doen vallen. Vlaanderen mag dan wel een warme thuis genoemd worden, deze nota verschaft nieuwkomers vooral een koud en kil welkom. De Vlaamse Sociale Bescherming wordt nieuwkomers jarenlang ontnomen vooraleer ze er recht op hebben. Ook kinderbijslag krijg je pas als je lang genoeg in het land verblijft. Bij de toekenning van sociale woningen kiest De Wever voor het “eigen volk eerst”-principe. Op die manier integreren we mensen niet in de samenleving maar maken we er tweederangsburgers van. Met dit asociaal beleid zullen nieuwkomers in de armoede geduwd worden in plaats van ze een volwaardige plaats in onze samenleving te geven.’

‘Ook voor het klimaat ontbreekt in de nota elke ambitie. Enkel technologische vooruitgang zal het klimaat niet redden. We hebben bindende doelstellingen nodig voor vervuilende multinationals, zodat ze de technologische vooruitgang effectief in lagere uitstoot omzetten. Ook moeten mensen ondersteund worden om nieuwe technologieën in huis te halen, zoals betere isolatie of zonnepanelen. Dat zou kunnen met een derdebetalersregeling, maar ook daar spreekt de nota niet over. Bovendien blijft De Wever vasthouden aan de veel te lage Europese doelstellingen.’

‘Het Vlaamse onderwijs is een van de meest ongelijke van Europa. Toch is ons onderwijs volgens De Wever nog niet elitair genoeg. Onder het mom van een strijd tegen het “gelijkheidsstreven” wil men kiezen voor “excellentie”. Die “excellentie” gaat dan ten koste van een diploma voor iedereen. Het watervalsysteem met ASO, BSO, TSO en KSO blijft behouden. Het is nochtans bewezen dat een inclusief onderwijs, dat iedereen probeert mee te krijgen, de resultaten van alle leerlingen verbetert. Met de invoering van een algemeen verbod op levensbeschouwelijke tekens wordt bovendien aan duizenden leerlingen in Vlaanderen het signaal gegeven dat hun overtuiging niet welkom is op school. Het resultaat zal zijn dat leerlingen zich niet zichzelf kunnen voelen op de plaats waar ze het meeste tijd doorbrengen: de schoolbanken.’

‘Door gestandaardiseerde, overkoepelende tests in te voeren zal de competitie tussen scholen om de beste resultaten te halen aangewakkerd worden. Ook de dubbele contingering die werd ingevoerd om de sociale mix in scholen te bevorderen wordt afgeschaft. Deze twee maatregelen zullen een verdere elitarisering van het onderwijs in de hand werken en een competitie tussen scholen organiseren. De visie van deze nota op onderwijs staat volledig haaks op sociaal onderwijs dat elk kind in de samenleving kansen geeft om zich optimaal te ontplooien.’