Hoe raakt links uit een asieldebat dat door rechts geleid wordt?

John Crombez, Meyrem Almaci en Bart De Wever © Dino Tsanakas
Stavros Kelepouris
Stavros Kelepouris Journalist Knack.be

Met een veelbesproken én fel bekritiseerd opiniestuk van Bart De Wever trok N-VA het migratievraagstuk weer naar zich toe – zelfs als De Wever links voor een valse keuze stelde.

43.000 euro, zoveel kost een niet-westerse immigrant de samenleving volgens Nederlands onderzoek. Het cijfer circuleerde de voorbije week op sociale media dankzij een sponsored post van N-VA. De partij betaalde dus om ervoor te zorgen dat het cijfer bij zoveel mogelijk Facebookgebruikers te zien zou zijn. De nazi-vergelijkingen lieten niet lang op zich wachten, maar interessanter was dat het cijfer – vóór het door N-VA in de ether van de sociale media werd gepompt – eerst opdook in een artikel van De Morgen waarin die krant enkele beweringen uit het fel besproken opiniestuk van Bart De Wever trachtte te toetsen.

Zelfs als De Wevers stuk in wezen op drijfzand gebouwd was, haalde hij in zekere zin toch zijn gram binnen: het debat ging vervolgens wel degelijk over de kostprijs van migranten. N-VA was erin geslaagd haar frame de krantenkolommen en politieke discussies te laten beheersen, zo klonk de analyse. De afgelopen dagen dook hier en daar de naam van George Lakoff weer op – met onder meer een interview in het politieke tijdschrift SamPol – de Amerikaanse wetenschapper die beroemd werd met zijn onderzoek naar frames in het publieke debat.

‘Lakoff is een cognitieve taalkundige. Een groot deel van zijn werk gaat over de centrale rol van metaforen die we allemaal gebruiken om complexe fenomenen of ervaringen te begrijpen,’ legt sociolinguïste Mieke Vandenbroucke (UGent) uit. ‘Kanker wordt bijvoorbeeld vaak beschreven als een strijd die patiënten aangaan, en waarbij hen dan moed wordt gewenst. De combinatie van metaforen leidt ertoe dat een bepaald denkkader, een frame, wordt opgebouwd.’

In de Amerikaanse politiek onderscheidt Lakoff bijvoorbeeld twee metaforische strekkingen. ‘Conservatieven zien de staat als een strenge vaderfiguur die de regels uitzet, terwijl de liberals de overheid bevatten als een zorgzame figuur die voor steun zorgt. En dat vertaalt zich in een andere invulling van de rechten en plichten van de burgers,’ aldus Vandenbroucke.

‘Maar natuurlijk kan je die denkkaders ook beïnvloeden. Dat zie je natuurlijk in politieke discours: door het gebruik van metaforen stuur je mensen in de richting van bepaalde interpretaties. Spindoctors spelen daar een centrale rol in.’

Om dat te illustreren deelden wetenschappers aan Stanford deelnemers aan een experiment in twee groepen in: de ene groep kreeg een artikel te lezen waarin een misdaadgolf werd beschreven als een virus dat de stad infecteerde, bij de anderen werd de toenemende misdaad gepercipieerd als een beest dat aasde op de stad. Die frames leidden tot verschillende oplossingen. ‘De eerste groep stelde grotendeels hervormingen voor die het probleem bij de bron moesten aanpakken, terwijl het beest-frame de deelnemers tot meer repressieve oplossingen zoals politieacties inspireerde. De gebruikte metaforen bleken bij de keuze voor een oplossing meer invloed te hebben dan de politieke overtuiging van de deelnemers,’ zegt Vandenbroucke.

Je kan als linkse partij ook stellen: dit is de prijs die wij over hebben voor solidariteit

Op een debatavond van het tijdschrift SamPol gaf Groen-voorzitster Meyrem Almaci toe dat ze aanvankelijk niet van plan was om te reageren op het opiniestuk van De Wever, net omdat ze daarmee het discours in stand zou houden. Ook dat was een van Lakoffs inzichten: zeg iemand dat hij niet aan een olifant mag denken, en hij denkt geheid wél aan de olifant. Maar niet reageren levert de oppositie ook geen schoonheidspunten op. En zo leek links in een patstelling te zitten.

CD&V-voorzitter Wouter Beke probeerde het debat te verleggen door op de vermeende immoraliteit ervan te wijzen. Volgens hem hoort het niet om mensenlevens in euro uit te drukken. Politoloog Carl Devos (UGent) heeft begrip voor Bekes standpunt, ‘maar we berekenen toch ook wat bruggepensioneerden kosten aan de samenleving?’

De uitweg voor CD&V, SP.A en Groen ligt elders, denkt Devos. ‘De behoefte om een debat te beslechten en te rationaliseren met een cijfer is zeer groot. Cijfers hebben het imago van objectief en neutraal te zijn – maar dat zijn ze in feite niet. Het zijn ook creaties. Dus moet je proberen bepaalde ballonnetjes te doorprikken. Sowieso is er een groep mensen die elke eurocent voor migranten een eurocent te veel vindt. Maar voor vele anderen zou het evengoed ontnuchterend kunnen zijn als de impact op het totaalbudget veel lager blijkt uit te vallen.’

Al is de vraag nog maar hoe dat dan moet. ‘Eigenlijk is de kost van migratie niet te becijferen, omdat het onduidelijk is met welke parameters je allemaal rekening moet houden. Bij de transfers van Vlaanderen naar Wallonië slaagt men er om diezelfde reden ook nooit in om een bedrag te formuleren dat iedereen onderschrijft.’

In plaats van te focussen op de kost, kan de oppositie beter de vlucht vooruit nemen, klinkt het. ‘Je kan als linkse partij ook stellen: dit is de prijs die wij over hebben voor solidariteit, dit is money well spent. Het hangt er maar van af hoe je het bekijkt.’

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content