Met zijn beslissing om de Rafale opnieuw te overwegen en ook de verlenging van de F-16’s te herbekijken, gaat premier Michel lijnrecht in tegen zijn minister van Defensie Steven Vandeput.
Na een wekenlang steekspel over gelekte F-16-rapporten, hoorzittingen met de militaire top, interne en externe audits, en vervalste e-mails leek het aankoopdossier voor een nieuw gevechtsvliegtuig eindelijk in een finale plooi te liggen. De F-16’s langer in de lucht houden was geen optie, bezwoer Defensieminister Steven Vandeput (N-VA). Het evaluatierapport van de twee overgebleven kandidaten, de F-35 en de Eurofighter, was rond. Een definitieve beslissing zou de komende weken genomen worden, om dan omstreeks de NAVO-top van 11 juli de aankoop van een nieuw toestel te kunnen aankondigen. Die deadline was dan misschien nergens officieel gecommuniceerd, maar was wel de datum waar iedereen van uitging.
Op de persconferentie van de regering verwees premier Charles Michel dat alles naar de prullenmand. De beslissing wordt verplaatst naar ‘midden oktober’ – tot dan geldt het aanbod van de constructeurs – zodat alle opties nog eens overwogen kunnen worden. Er blijken er meer te zijn dan gedacht: Michel wil ook het aanbod van de Fransen onderzoeken. De Rafale van Dassault was nochtans geen kandidaat meer binnen de officiële procedure, al had dat de Fransen niet tegengehouden om later toch nog een aanbod te doen.
Deze coup de théatre komt niet alleen neer op een motie van wantrouwen aan zijn minister, maar aan zijn hele regering
Die bocht doet de geloofwaardigheid van deze regering geen goed. Vandeput beklemtoont al jaren dat de procedure uitgeschreven werd om willekeur, lobbywerk en vriendjespolitiek tegen te gaan, en in plaats daarvan een selectie te kunnen maken op basis van objectieve criteria. Weliswaar werd die schijn van objectiviteit al langer in twijfel getrokken door criticasters die vonden dat de aankoopprocedure op maat van de F-35 geschreven was, maar met deze nieuwe bocht smelt alle geloof in een nuchtere evaluatie als sneeuw voor de zon.
Door een kandidaat aan boord te hijsen die niet eens meer meedong in de procedure, zal deze regering nooit nog iemand kunnen overtuigen dat de aankoop van een nieuw toestel niet beïnvloed werd door achterkamertjesgemarchandeer. Daarbij valt vooral de Waals-Franse connectie op: het is een publiek geheim dat geen van de Vlaamse partijen de Rafale nog echt een kans wou geven. Het was Michel die de Rafale op tafel hield, en het was op aandringen van Michel dat Dassault vorige maand de Belgische Defensie toelichting mocht komen geven over hun voorstel. Naderhand verklaarde het kabinet-Vandeput ‘niets nieuws gehoord’ te hebben.
Ons politiek bestel heeft zich al eens laten vangen aan Frankrijk: vorig jaar barstte de Kazachgate-affaire los, waarin zwart op wit kon aangetoond worden dat de Franse regering via haar Waalse connecties trachtte in te grijpen in het werk van ons parlement, als vriendendienst aan Kazachstan dat vervolgens een helikopterorder zou plaatsen bij onze zuiderburen. Nu lijkt – het is niet bewezen – Frankrijk zich opnieuw te mengen in een regeringsbeslissing. Te weten: de zoektocht naar een nieuw vliegtuig verloopt niet via een klassieke aanbesteding maar een zogenaamde request for government proposal. Rafale behartigt dus de belangen van de Franse overheid, en vice versa.
Kunnen F-16’s toch langer vliegen?
De Rafale is niet het enige konijn dat Michel uit zijn hoed toverde. Hij wil dat de regering ook de verlenging van de Belgische F-16-toestellen onderzoekt. Dat is niet minder dan een blamage voor minister Vandeput, die al sinds maart met SP.A bakkeleit over de haalbaarheid daarvan. De socialisten gebruikten een binnen het leger begraven document over de metaalmoeheid van de vliegtuigen om te argumenteren dat nooit terdege onderzocht was of ons land wel nieuwe gevechtsvliegtuigen nodig had.
Vandeput had die kritiek altijd afgezworen, eerst met een document – een IKW-nota – uit 2015 waaruit de regering besloot dat de verlenging van de F-16’s te duur was, later met geüpdatete cijfers die dat nog eens opnieuw moesten bewijzen. Na talloze hoorzittingen en debatten kwam de minister op 16 mei naar de Commissie Defensie met een Powerpointpresentatie, 32 slides waaruit Vandeput maar één besluit kon trekken: de F-16’s langer in de lucht houden was niet goedkoper dan ze vervangen. Bovendien zouden we pas over twee jaar met zekerheid weten of zo’n verlenging technisch verantwoord is – te laat dus, want bij tegenvallende resultaten kan ons land dan enige tijd zonder gevechtsvliegtuigen vallen.
Deze regering zal nooit nog iemand kunnen overtuigen dat de procedure niet beïnvloed werd door achterkamertjesgemarchandeer
Die conclusie gold als een regeringsbeslissing, des te verbazender dat de premier nu toch de piste opnieuw wil onderzoeken. Onrechtstreeks geeft Michel toe dat de verlenging nooit diepgaand genoeg overwogen is, want anders was het niet nodig geweest de oefening nu over te doen.
Deze coup de théatre komt niet alleen neer op een motie van wantrouwen aan zijn minister, maar aan zijn hele regering: die had immers collectief besloten op zoek te gaan naar een nieuw toestel, en de uitgeschreven procedure te volgen.
Bij N-VA wordt de teleurstelling niet onder stoelen of banken gestoken. Niemand spreekt tegen dat Michel Vandeput een pad in de korf gezet heeft, noch dat Michel degene was die de Fransen de afgelopen maanden aan boord hield. Dat Michel hiermee geen punten scoort in Vlaanderen? ‘Hij moet niet scoren in Vlaanderen, he,’ klinkt het.
Op het kabinet-Vandeput zelf wordt er spaarzaam omgesprongen met commentaar. Woordvoerster Laurence Mortier wil slechts dit kwijt: ‘De evaluatie van de overgebleven kandidaten was afgerond, en alles was verlopen via een open en transparante procedure.’ Lees: er was geen enkele noodzaak om nog te talmen met een beslissing.
Bij de premier valt enkel op te tekenen dat voor een evenwichtige beslissing alle opties overwogen moeten worden.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
