Sinds vorige week mogen Belgen weer op reis in de rest van Europa. Daardoor vergroot het risico dat nieuwe varianten het land inkomen, maar voor de komende zomer zijn experts wel positief. ‘Reizen blijft sterk afgeraden, dus het reisverbod opheffen is geen versoepeling.’
België was de voorbije maanden al een uitzondering in Europa. Sinds januari verbood ons land opnieuw niet-essentiële verplaatsingen, en daarmee dus toeristische reizen naar het buitenland. Dat reisverbod moest vooral de verspreiding van nieuwe varianten tegengaan, maar België werd er regelmatig voor op de vingers getikt door Europa. De EU is zeer gehecht aan haar open grenzen. En dat vinden virologen vanuit epidemiologisch standpunt in het midden van een pandemie moeilijk te begrijpen. Vorig jaar is herhaaldelijk aangetoond dat het reizen in Europa tijdens de zomervakantie een van de aanjagers was voor de tweede golf in het najaar. ‘Reizen blijft voorlopig ook heel sterk afgeraden’, zegt Steven Van Gucht, viroloog van Sciensano. ‘Het opheffen van het verbod is dus eigenlijk geen versoepeling. Er verandert hopelijk weinig.’
Israël heeft al veel kunnen versoepelen, maar houdt zijn grenzen wel nog redelijk goed gesloten.
Indiase variant
Er zijn dan ook wel wat redenen om zenuwachtig te zijn. Van Gucht kijkt in de eerste plaats naar de varianten, nu vorige week ook al een Indiase virusvariant opdook in België. Momenteel is de Britse variant dominant in België. Die lijkt voorlopig ook veel besmettelijker dan de andere varianten, waardoor zij niet echt een kans krijgen om door te breken. Momenteel is 4 à 5 procent van de Belgische besmettingen te wijten aan de Braziliaanse variant, maar die rukt dus niet verder op.
Van Gucht verwacht dat de Britse variant veel minder zal circuleren als steeds meer Belgen gevaccineerd raken. Dat biedt dan weer mogelijkheden voor andere of nieuwe varianten die zelfs maar ietsjes beter bestand zijn tegen de immuniteit die het vaccin ons biedt. ‘We moeten echt zeer beducht blijven voor de komst van nieuwe varianten’, zegt biostatisticus Geert Molenberghs (UHasselt/KU Leuven) die in de GEMS ook de overheid adviseert. ‘Israël heeft door zijn snellere vaccinatiecampagne al veel maatregelen kunnen versoepelen, maar houdt zijn grenzen nog altijd redelijk goed gesloten. Dat is verstandig, ook al blijft zoiets een politieke afweging met wat haalbaar is.’
Nog een reden tot bezorgdheid is de controle op de nieuwe regels. Het is een illusie te denken dat die waterdicht is, want er zijn veel mazen in het net. Reizigers die langer dan 48 uur in het buitenland zaten, moeten naar eer en geweten een Passagier Lokalisatie Formulier invullen. Als zij terugkeren uit een rode zone – momenteel het overgrote deel van Europa – moeten ze zich laten testen. Daarna volgt een week quarantaine en opnieuw een test. De quarantaine wordt opgevolgd door de lokale overheden, en de politie krijgt te horen wie niet ingaat op het testverzoek. De uiteindelijke controle daarop verloopt met steekproeven door lokale agenten.
Hans Bonte (Vooruit), burgemeester van Vilvoorde, had eerder al kritiek op de handhaving. Hij is nog altijd niet overtuigd dat zoiets goed kan gebeuren. ‘De regels flirten met de rechten van burgers’, vindt hij. ‘Er kan heel snel beboet worden, terwijl burgers misschien een goed excuus hebben om zich nog niet te laten testen.’ Bonte vraagt zich bovendien af welke agenten de controles moeten uitvoeren. ‘De politie moet door corona al op lockdownfeestjes reageren en zorgen dat afstands- en mondmaskerregels worden nageleefd. Daar komt nu dus nog de controle van alle reizigers bij, goed wetende dat we maar een zeer partieel deel kunnen controleren.’
Kleurkaarten
Er is natuurlijk een groot verschil met vorig jaar. Door de vaccinatiecampagne komen we de komende weken en maanden in een andere wereld terecht. Zoals het model dat biostatisticus Niel Hens (UAntwerpen/UHasselt) vorige week presenteerde liet zien, hebben versoepelingen aan het einde van mei al veel minder gevolgen voor de ziekenhuisopnames dan vandaag. ‘Ik ben heel positief over de zomer’, zegt Van Gucht. ‘Ik ben ook absoluut van plan om deze zomer zelf in Europa op reis te gaan.’
Van Gucht verwacht dat de kaart van Europa steeds meer oranje zal kleuren de komende weken, en dat zeker in de zomer ook heel wat landen een groene kleurcode krijgen. Die verbeteringen zullen we in Europa ook ongeveer in hetzelfde tempo zien, aangezien alle Europese landen op hetzelfde ritme vaccineren. De kans is dus klein dat het fiasco van de kleurkaarten van vorige zomer zich herhaalt.
‘Helemaal gerust is een groot woord’, zegt Molenberghs over de zomer. Net als Van Gucht benadrukt hij dat we in ieder geval voldoende veiligheidsmaatregelen moeten aanhouden. Zowel toeristen als de landen die deze zomer veel toeristen hopen te ontvangen moeten blijven opletten. Molenberghs vindt het een goed idee dat Griekenland, waar de reissector heel belangrijk is, de inwoners van een aantal toeristische eilanden prioritair gevaccineerd heeft. ‘De meeste toeristen houden hun hoofd er ook wel bij’, denkt Molenberghs. ‘Maar als er straks ergens in Europa een strandfeest plaatsvindt, stuurt iedereen daar een cameraploeg naartoe en is dat ene feest in alle landen op televisie te zien.’
Nieuw deze zomer wordt het Europese digitaal groen certificaat – want een reispaspoort mocht het niet genoemd worden. In maart deed de Europese Commissie een voorstel waardoor Europeanen die gevaccineerd zijn, een negatieve test kunnen voorleggen of na een besmetting al antistoffen in hun lichaam hebben ongehinderd (of toch met minimale beperkingen) door de EU kunnen reizen. Het is een van de manieren waarop de EU deze crisis naar zich toe probeert te trekken, maar het is nog niet duidelijk wat de impact (of zelfs maar de betekenis) van zulke certificaten voor reizigers zal zijn. De uitwerking van dat plan ligt op schema, maar een definitief afgeklopt voorstel is er nog niet. Daarna moet ook nog in de hele EU een werkbaar systeem worden uitgerold. Vanaf het hoogseizoen in juli moet nochtans elke Europeaan met zo’n certificaat op reis kunnen vertrekken. ‘Er moet nog veel worden uitgeklaard’, zegt Van Gucht. ‘Dat is dringend nodig, want zo lang is het niet meer.’
Verschillende landen, waaronder België, wilden niet dat mensen die nog niet waren gevaccineerd gediscrimineerd zouden worden. En dus is ook een negatieve test al voldoende. Maar een negatieve test is natuurlijk ook maar een negatieve test. ‘Je kunt dat inderdaad wat vergelijken met de hiv-tests’, vindt Molenberghs. ‘Als iemand negatief test voor hiv, en daarom weer risicogedrag vertoont, wordt de kans natuurlijk groot dat hij alsnog weer besmet raakt.’
Zullen we na de vakantie dan echt helemaal door deze crisis zijn? We kunnen hopen van wel, maar vorige zomer had ook niemand geloofd dat veel mensen Kerstmis en Nieuwjaar met twee of zelfs alleen moesten vieren. ‘We halen ons opnieuw ellende op de hals als we denken dat alle miserie achter de rug is’, zegt Molenberghs, nooit de meest optimistische onder de experts. ‘Vandaag wordt zelfs al gewaarschuwd voor een grote piek in het najaar. Grote besmettingsaantallen zouden de kansen op nieuwe varianten weer verhogen. Er zullen ook dan nog altijd groepen in de samenleving niet goed genoeg gevaccineerd zijn, en het vaccin blijft niet oneindig werken. Niemand kan vandaag al zeggen wanneer we weer een prik nodig hebben.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
