‘Het zou niet anders mogen of SP.A wint in 2018 en 2019 de verkiezingen’

John Crombez ligt zeer goed in de markt bij de jonge socialistische garde, schrijft Wetstraat-journalist Jan De Meulemeester (VTM). Dat kan belangrijk worden: de jongeren vertegenwoordigen al gauw het equivalent van het ledenarsenaal van Antwerpen of Gent.

John Crombez ligt zeer goed in de markt bij de jonge socialistische garde. Jongerenvoorzitter Aaron Ooms spreekt in naam van de vereniging geen voorkeur uit. Maar Bruno Tobback verliest ook deze ‘afdeling’. De Jongsocialisten tellen 3.500 leden en 90 procent daarvan heeft een SP.A-lidkaart. Als nog maar een fractie daarvan gaat stemmen, vertegenwoordigen de jongeren al het equivalent van het ledenarsenaal van Antwerpen of Gent. En de meesten zullen voor Crombez stemmen. Hij is ‘onze’ kandidaat, klinkt het binnen de gelederen.

Daags na de officiële start van de voorzitterscampagne van de SP.A verzamelden de Jongsocialisten voor een congres in Leuven. De vereniging opereert onafhankelijk van de moederpartij, maar is tegelijk met haar duizenden SP.A-lidkaarten een factor om rekening mee te houden. John Crombez vaardigde zijn running mate Stephanie Van Houtven af. Bruno Tobback, in zijn thuisstad, kwam in de namiddag zelf even op bezoek. Hij toonde zich daar van zijn beste, en tegelijk slechtste kant.

Parler vrai

Tobback woonde een brainstorm bij, waarin het onder meer ging over de 30-urige werkweek. Net voor de pauze mocht er vanuit het publiek nog een vraag gesteld worden. De zetelende voorzitter, die het debat van op de achterste rij had gevolgd, stak de vinger op en kreeg het woord.

Tobback stelde echter geen vraag, maar voegde iets toe: dat er voor het onderwerp van debat, de 30-urige werkweek, eigenlijk geen maatschappelijk draagvlak bestaat, omdat veel werknemers – ook linkse – met plezier meer willen werken dan dertig uren per week. Sommigen willen veertig uren werken, of vijftig, of zestig, noem maar op: omdat ze gewoon houden van hun werk, of omdat ze veel willen verdienen. De inbreng van de SP.A-voorzitter was zeer waardevol, en een van de meest juiste en eerlijke van de hele namiddag. Maar er volgde geen applaus. Er was vooral verbazing over de plotse, nogal hevige interventie.

Gelijk hebben, is nog geen gelijk krijgen: zijn parler vrai is Tobback’s grootste communicatieve kwaliteit, en tegelijk bleek het opnieuw zijn achillespees. Het is immers niet aan een partijvoorzitter om op zo’n congres de afsluitende vraag te stellen, maar aan één van de jongsocialisten zelf.

Bovendien stelde Tobback geen vraag, maar gaf hij een antwoord. Op een vraag die geen enkele jongere had gesteld. En vooral: met zijn toespraak ging Tobback voorbij aan het opzet van zo’n jongerendag: samen doordenken, buiten de lijntjes van het slechts haalbare. Tobback trok de jonge garde met de voetjes op de grond, ramde er een reality check in, met als enig resultaat: wég creativiteit, weg sfeer. De 30-urige werkweek, was de ondertoon, is een mooi maar naïef, linkserig idee.

Hard tegen hart

Het klinkt wat eigenaardig over een politicus, maar Tobback slaagt er in om soms té hard de waarheid te zeggen. Hij respecteert weinig sociale codes, waardoor hij in debatten zijn tegenstanders bruut omver kan blazen, maar evenzo zijn medestanders. Hij heeft die eigenschap ooit ook zelf benoemd, als milieuminister in 2007, met de ondertussen historische uitspraak dat elke politicus ‘wel weet wat te doen om het klimaatprobleem aan te pakken, maar dat er geen enkele politicus is die weet hoe hij daarna nog moet verkozen raken.’ Die eerlijkheid is ten gronde bewonderenswaardig, maar in termen van communicatie ook friendly fire tegen de eigen achterban.

Zo deed op de dag van het jongerencongres de SP.A haar best om het bericht in de krant De Standaard te weerleggen dat Tobback in de zomer aan Crombez zou gevraagd hebben om niet te kandideren voor het voorzitterschap. Maar op hetzelfde moment zei Tobback voor de camera van VTM Nieuws, in het bijzijn van enkele jongeren: ‘Het is eigenlijk een redelijk korte campagne, maar we waren er beter niet vorige zomer al aan begonnen natuurlijk, zoals in het geval van sommigen.’

Bekijk meer video’s van vtmnieuws op nieuws.vtm.be

En met ‘sommigen’ bedoelde hij uitdager Crombez en diens fans. Dat is geen uitspraak waarmee je een lastig verhaal countert, integendeel: het voedde het conflict, net datgene wat hij schijnbaar wilde vermijden.

Ondertussen was het voor Crombez’ running mate Van Houtven niet nodig om zich op het jongerencongres te profileren. Ze hield zich wat op de achtergrond, sloeg in de wandelgangen een praatje met enkele leden en bedankte vriendelijk voor het aansluitend feestje in de Leuvense binnenstad. De buit van het duo lijkt immers al binnen; de verwachtingen zijn zo hooggespannen, dat er met al te veel Sturm und Drang enkel nog goodwill te verliezen valt.

De jongerenbonus

Jongerenvoorzitter en ook Oostendenaar Aaron Ooms is zeer gecharmeerd door Crombez’ lijstvorming in West-Vlaanderen, waardoor bijvoorbeeld de 26-jarige Tine Soens het parlement werd ingeloodst. Elders was de casting voor de verkiezingscampagne van vorig jaar veel conservatiever. De decumul wordt ook gesmaakt: ‘Bij elke lijstvorming vallen nieuwe mensen uit de boot omdat sommige bobo’s twee of meer mandaten willen combineren’ zeggen de Jongsocialisten.

Zelf belichaamt John Crombez ook een nieuwe generatie. Ze beschouwen hem als één van hen; hun man in Wetstraat. Hetgeen kan verbazen, want Johan Vande Lanotte’s politieke zoon is slecht vier jaar jonger dan Tobback, was twee keer kabinetschef en fractieleider, en is staatssecretaris geweest: hoe lang kan je in de politiek als ‘jong’ beschouwd worden?

Nog niet zo lang geleden was het nochtans Bruno Tobback die de jongerenbonus genoot, ook al is hij al sinds 1995 beroepspoliticus. In 2011 werd hij met een stalinistische score van 96 procent verkozen tot voorzitter, en datgene wat hem nu de das omdoet maakte hem destijds net zo populair: iemand die, na Carolinez Gennez, eindelijk weer de taal van het volk sprak; iemand die inhoudelijk de sociaaldemocratie opnieuw kon verkopen aan een bredere middenklasse. Ondertussen worden die beide kwaliteiten door de meerderheid van de SP.A-stemmen geëvalueerd als communicatief te grof en inhoudelijk niet links genoeg.

Outsider

Die wispelturigheid van het SP.A-lid plaatst John Crombez in een bijzonder comfortabele positie. Hij vult het gat handig in door te pleiten voor een compromisloos links verhaal. ‘Hij doet ons weer dromen’ zei een jongere, en Crombez kan dat omdat hij zich in de perceptie niet hoeft te verantwoorden voor een kwarteeuw SP.A-beleid in alle regeringen. Hij is ‘nieuw’ en soms willen mensen gewoon iets nieuw. Hij kan zich tegenover de zetelende voorzitter profileren als frisse outsider, en dat geeft hem meer vrijheid van spreken.

‘Het rusthuis mag nooit duurder zijn dan het pensioen’ zegt Crombez geweldig helder in zijn intentieverklaring. Het klinkt als een verkiezingsboodschap, maar zou wat wrang klinken uit de mond van een voormalig pensioenminister, zoals Bruno Tobback. Net zoals ‘kinderopvang mag voor niemand duurder zijn dan de kinderbijslag’: Crombez mag dat zeggen, maar dezelfde boodschap verkondigen is moeilijker voor een zetelend voorzitter van een partij die tot voor kort deel uitmaakte van het meubilair in die soms krakkemikkige Vlaamse regering.

What goes up must come down

Tobback heeft serieus veel culot, lef, dat erkennen ook de jongeren: met de kop in de wind begint hij aan een drie maanden durende wedren. Die begint voor hem aan de buitenbaan, tegen een populaire tegenkandidaat, met de ballast van een slecht verkiezingsresultaat en een rugzak vol kranten met verwijten en achterklap. In deze klopt de olympische leuze een zeldzame keer, dat er uit deelnemen alleen al ook veel eer te winnen valt. De missie van Tobback is loodzwaar, vergeleken met het gemak waarmee Crombez deze campagne kan instappen.

What goes up must come down, en dat geldt zowel voor Tobback als Crombez. Één regering geleden was Bruno Tobback nog de verlosser die de partij eindelijk weer naar een verkiezingsoverwinning zou loodsen. Hij genoot een état de grâce, tot hij de grote belofte niet bleek waar te maken. Hij raakte met de SP.A ook in geen enkele regering – maar welk lot zou Gwendolyn Rutten van de Open VLD in dat geval beschoren geweest zijn?

Crombez begint nu met een streepje voor, gegeven de onvermijdelijke vernieuwing waar de partij nu instapt, wegens overal sinds lang in oppositie. Dat levert nu in de peilingen al een surplus op. De centrumrechtse regeringen creëren open doelkansen voor de hele linkerflank: het zou eigenlijk niet anders mogen, of de SP.A wint in 2018 en 2019 twee verkiezingen na mekaar. En pas dan zal blijken in hoeverre John Crombez daar bovenop het verschil heeft kunnen maken.