‘Het ideologische debat is aan het terugkomen, sterker dan ooit’

‘Een geweldig moment om de sociale zekerheid te versterken in plaats van af te bouwen, zoals sommige politici willen’, meent Knack-hoofdredacteur Bert Bultinck.

Het definitieve rapport komt pas over enkele dagen, maar dat het een sof wordt staat nu al vast. Bijna drie jaar geleden, in een heel andere tijd dus, vroeg Johan Van Overtveldt aan de Hoge Raad voor Financiën om de hervorming van de personenbelasting voor te bereiden. Dat is de belasting die u en ik elk jaar betalen op onze inkomsten. Tal van indiscreties in de afgelopen dagen tonen aan dat de nieuwe studie over de personenbelasting geen antwoord biedt op de cruciale vraag. De focus van die vraag was nochtans zeer duidelijk. De insteek paste naadloos in het toenmalige verhaal van de N-VA. De vraag was niet: hoe zorgen we ervoor dat elke Belg op een rechtvaardige manier bijdraagt? Ze was wel: hoe zorgen we ervoor dat werken meer loont?

De politieke insteek van de toenmalige minister van Financiën was logisch. Van Overtveldt is een politicus, en fiscale kwesties zijn altijd ideologisch geladen. Maar zelfs dat nauw gedefinieerde debat is, zo blijkt nu uit verschillende bronnen, helemaal in de soep gedraaid. Het rapport loopt vast op een twist tussen een meerderheidsgroep die voorstander is van een ‘dual income tax’, en een minderheidsgroep die de voorstellen van de andere groep, ietwat ironisch, ‘ideologisch gekleurd’ vindt. Een beetje zoals de oorspronkelijke vraag zelf dus.

Een ‘dual income tax’ is een tweevoudig systeem dat vooral bij de CD&V sterke aanhangers heeft. Beroepsinkomsten en andere inkomsten (uit vermogen, bijvoorbeeld) worden apart belast, met eigen tarieven, die in het geval van de beroepsinkomsten progressief zijn. Dat wil zeggen dat je procentueel meer betaalt als je meer inkomsten hebt. Afgelopen weekend citeerde de krant De Standaard het standpunt van de minderheidsgroep, uit een voorlopige versie van het rapport: ‘Het meerderheidsvoorstel gaat vooral uit van bijzondere aandacht voor de laagste inkomens en uitkeringstrekkers’ – kennelijk een absurd idee – ‘en stelt slechts beperkt het belang van de reeds zwaar belaste werkende middenklassen voorop’.

De wereld waarin Van Overtveldt die vraag stelde bestaat niet meer. Het woord ‘uitkeringstrekkers’ is in alle omstandigheden ideologisch gekleurd. Maar zeker in een tijd waarin naar schatting meer dan een miljard euro wordt uitgegeven aan tijdelijke werklozen is het bijzonder taalgebruik. Volgens voorlopige cijfers zullen in de coronacrisis een klein miljoen Belgen het extra economisch vangnet gebruikt hebben. Dat zijn dus allemaal uitkeringstrekkers. Het bewijst dat het debat over de sociale zekerheid in een heel ander perspectief is komen te staan. Dan gaat het niet alleen om de miljarden die vandaag overal in de economie worden gepompt, onder het goedkeurend oog van politici van zowat alle strekkingen, van extreemlinks tot extreemrechts. Het gaat ook om het applaus, elke dag om acht uur, voor vrouwen en mannen die het land rechthouden, omdat we verplegers en vuilnismannen belangrijker vinden dan we dachten. Zal over een paar maanden blijken dat het allemaal maar om te lachen was?

De consensus over de economische relanceplannen in Europa is bijna ontroerend. Econoom Paul De Grauwe zegt het. Begrotingsspecialist Wim Moesen zei het vorige week nog, in Knack. En Johan Van Overtveldt zelf zei het nog eerder in Knack. Allemaal hebben ze dezelfde boodschap: het is nu niet het moment om ons grote zorgen te maken over rode cijfers. Niet dat we de reddingsplannen niet welgemikt moeten inzetten. Maar het belangrijkste is, zo zeggen ook vooraanstaande Duitse, Britse, Franse en Amerikaanse experts, dat we het systeem niet laten crashen.

Die consensus zal snel een zoetzure herinnering zijn, zodra we de schuldenberg gaan bekijken die we vandaag relatief zorgeloos hoger maken. Het ideologische debat is aan het terugkomen, sterker dan ooit. En de kampen zullen niet eens zo veel verschillen van de meerderheids- en de minderheidsgroep van het nu al bijna ‘vooroorlogs’ aandoende rapport van de Hoge Raad.

Dat ideologische debat is een geweldig moment om voor de juiste dingen te kiezen en de sociale zekerheid te versterken in plaats van af te bouwen, zoals sommige politici willen. ‘Met ons belastinggeld’ is een cliché geworden kreet van misnoegde landgenoten die solidariteit een stommiteit vinden of een politieke ‘hype’, zoals een krant vorige week schreef. Als de coronacrisis één ding heeft aangetoond, dan wel dat een samenleving zonder goede sociale zekerheid te pletter slaat. ‘Met ons belastinggeld’ redden we dus vooral onszelf.