Helena de Groot maakt een podcast over bewust kinderloos zijn: ‘Dit is mijn vuistje, mijn vorm van verzet’

Podcastproducer Helena de Groot (°1983) woont in New York waar ze al werkte voor en met enkele groten der aarde. Nu brengt ze met Creation Myth voor het eerst haar eigen verhaal, een podcast over haar beslissing om geen kinderen te krijgen. Een beslissing waar ze blij mee is. En toch. ‘Een kind geeft een overkoepelende boog van betekenis, een leven lang. Dat heb ik niet.’

Ze verwelkomt me met een hartelijke knuffel – Belgen in het buitenland, het schept meteen een band –  in haar gezellige appartement in Brooklyn. ‘Thee? Framboosjes?’ Als podcastproducer weet De Groot hoe belangrijk het is om de juiste sfeer te scheppen voor een interview. 

‘Vanochtend had ik voor Poetry Off The Shelf zo’n mooi gesprek met een dichter’, vertelt ze. ‘Over verlies, thuis, identiteit,… Eigenlijk gaan die interviews niet over poëzie. Poëzie is een excuus om met mensen over hun binnenspiegel te praten en bij dichters is dat een heel interessante. Er valt geen roem of geld te verdienen met wat ze doen. Ze schrijven omdat ze er zo van houden, omdat ze niet anders kunnen.’

U mag wel vaker met bevlogen en zelfs beroemde mensen werken.

Helena de Groot: Iedereen was starstruck toen acteur Jason Alexander de studio binnenwandelde. Maar ik heb nog nooit een aflevering van Seinfeld gezien, dus bij mij viel dat wel mee. Ik was wel onder de indruk van zijn talent en persoon. Die man weet perfect wat hij doet en hij deed het allemaal gratis, voor de kunst. Dat vind ik ontroerend: een wereldberoemd iemand die dicht bij zijn kern is gebleven.

Hetzelfde met schrijver Salman Rushdie, die kwam bij wijze van spreken op z’n sloffen een ellenlange maar ongelofelijk mooie brief van Dylan Thomas inlezen: excuses naar zijn uitgever, omdat hij schromelijk te laat was met een deadline. Die brief was zo lang dat we hem als running gag door andere verhalen lieten opduiken. Als man van het serieuze, geschreven woord zag Rushdie daar toch de hilariteit van in.

Na jaren van producen en coproducen voor onder andere The Poetry Foundation, This American Life en The Paris Review bent u met Creation Myth voor het eerst uw eigen gespreksonderwerp. Wat deed u beslissen om de blik op uzelf te richten?

De Groot: Na acht jaar huwelijk zijn mijn man en ik uit elkaar gegaan. De voornaamste reden van onze breuk? Hij wilde kinderen, ik niet. Ik hield – houd – nog altijd van hem. Hij is een geweldige man, door en door goed, maar acht jaar discussiëren over kinderen hebben of niet, dat was (twijfelt) … intens. Al die jaren had ik militant ‘nee’ gezegd en voet bij stuk gehouden, maar had ik niet echt in die pot kunnen roeren. Ik was bang dat als ik enige twijfel zou toelaten, mijn ex dat later tegen me zou kunnen gebruiken.
Mijn relatie was erdoor op de klippen gelopen en dus werd de vraag plots prangend: ‘Waarom is de beslissing om geen kinderen te hebben zo belangrijk voor mij? Zo belangrijk dat ik zelfs mijn grote liefde opgeef?’ Mijn maatje, mijn reden om naar de VS te verhuizen, was weg. Ik zag met hem geen toekomst, maar op dat moment zag ik ook voor mezelf geen toekomst.

Dat was confronterend. Toen ben ik, bij wijze van therapie, tegen mezelf en tegen mijn vrienden beginnen te praten. Audio maken, dat is mijn medium, daar voel ik mij thuis, dus nam ik zoveel mogelijk op.

U hoeft uzelf niet te verantwoorden, maar bent u tot een conclusie gekomen over het waarom van uw beslissing?

De Groot: Met die vraag worstel ik al decennialang. Ik probeer ze nu in acht afleveringen te beantwoorden.

Ben ik bang om de controle over mijn leven te verliezen? Denk ik dat ik het niet kan combineren met het werk dat ik doe en waar ik zoveel voldoening uithaal? Wil ik mijn genetische aanleg voor depressie en bipolaire stoornis niet doorgeven? Maar evengoed: ik heb gewoon geen kinderwens, mijn leven is fijn zo.

Mijn standpunt was van in het begin duidelijk, maar mijn schoonmoeder – en eigenlijk de hele wereld, zowel mannen als vrouwen – zei: wacht maar tot haar biologische klok begint te tikken. Er verschijnen weleens artikels over ‘meer en meer vrouwen die ervoor kiezen om kinderloos te blijven’, en dan denk ik: waar zijn ze? Niet in mijn omgeving, op dit moment zijn vier van mijn vriendinnen zwanger. En hoeveel begrip er ook mag zijn, er is een deel van elkaars leven dat we nooit zullen begrijpen.

Het is grappig, of nee, het is schrijnend, maar toen ik mijn huidige partner leerde kennen en het gesprek over kinderen ging, zei hij droogweg: ik heb daar eigenlijk nog nooit over nagedacht. Serieus, what the fuck? Mijn vriendinnen en ik denken daar al twintig jaar over na.

In de proefaflevering van Creation Myth vertelt uw goede vriend Joshua over het effect dat zijn zoon op zijn leven heeft. ‘Alles krijgt een betekenis’, zegt hij. ‘Zelfs samen naar een film kijken wordt betekenisvol.’ Erg rooskleurig maar ook herkenbaar. Bent u bang om geen doel, geen betekenis te hebben? 

De Groot: Mijn beste vriendin in België, met wie ik als twintiger al over dit onderwerp sprak, zei toen al: ik kan niet wachten om niet langer het centrum van mijn leven te zijn en iets te hebben dat betekenis heeft. Die gedachte is een verstekeling in mijn hoofd. Uiteraard gaat de vergelijking niet volledig op, maar dit project voelt als mijn kindje. Binnenkort laat ik het los op de wereld, die het hopelijk liefdevol zal ontvangen, en dan is het voorbij. De totale kaalslag, wanneer dit alles is afgelopen, daar ben ik nu al bang voor. Dan moet ik opstaan en denken: wat nu? Het ouderschap is geen feest van begin tot eind, maar met een kind zit er een minimum aan betekenis ingebouwd. Een overkoepelende boog van betekenis, een leven lang. Dat heb ik niet.

Vier dagen nadat mijn ex was vertrokken, moest ik voor Poetry Off The Shelf een dichter interviewen. We hadden het de hele tijd netjes over poëzie, maar terloops vertelde ze dat ze kinderloos was. Ze klonk inspirerend en vrij, terwijl ik op dat moment een hoopje miserie was. Ik kon niet anders dan mijn hart uitstorten. Dat vond ze zo ontroerend dat ze een peptalk begon – zoals alleen een bevlogen artiest dat kan (glimlacht). Ze sprak over de verschillende manieren van liefde en community. En over wat het betekent om je energie en warmte niet in een kerngezin te gieten, maar in je vrienden, kennissen en zelfs in het contact met mensen die je nooit meer zult zien. Dat was het eerste steentje dat mij over de rivier hielp.

De show heet Creation Myth, omdat het gaat over de mythes die we over onszelf vertellen. Als vrouw kiezen voor een kinderloos bestaan, kiezen voor wat ik wil – dat wordt vaak gezien als egoïstisch. Ik heb lang gedacht dat er iets mis was met mij, ik liep rond met een verpletterend schuldgevoel. Dat is geen manier van leven, of toch geen fijne.

De podcast kreeg vorm door gesprekken met mensen die me goed kennen. Zij waren een soort spiegel, maar dan een liefdevolle – zonder alle verwijten en schuldgevoelens die ik mezelf liet aanpraten. Elk gesprek was samen graven, want als ik dan toch voor mezelf koos, moest ik uitzoeken wat dat inhield. Ik had zo lang ‘nee’ gezegd, ik wist niet meer waar ik ‘ja’ tegen zei. 

Terwijl ik op zoek ging naar wat ik wilde en hoe ik mezelf kon verbeteren, deden mijn gesprekspartners mij kijken naar wat ik al had. Ik moest afstappen van het idee dat ik, omdat ik geen kind heb, iets anders waardevols moest verzinnen. Het leven is geen verbeteringsgesticht. Nu zoek ik niet langer angstvallig naar een betekekenisvolle invulling van mijn bestaan, maar probeer ik waarde te vinden in het alledaagse. Ik zie het als een lappendeken: een koffie drinken met een vriend, een plant die al tien jaar meegaat van appartement naar appartement, mee zorgen voor de kinderen van vrienden, een fijn interview ,… er zijn een miljoen kleine lapjes die samen een betekenisvol leven creëren.

In 2021 had u een abortus, vertelt u. Dat was in het Amerika van Joe Biden. Creation Myth komt uit in een meer dystopische wereld, het Amerika van Donald Trump. Hoe voelt het om als vrouw hier te wonen en dat kindvrije pad te bewandelen?

De Groot: Vanwege het stuk over die abortus had ik een meeting met het veiligheidsteam van CBC, de Canadese radio die de show zal uitbrengen, om een plan te bedenken tegen eventuele doxing. Als die informatie de verkeerde manosfeer, incel of culture warrior bereikt, kan ik een meute kwade mannen over me heen krijgen die dreigen met verkrachting en moord. Dat team heeft mijn online aanwezigheid uitgekamd en alle foto’s verwijderd die een indicatie geven van waar ik woon.

Een jaar na mijn abortus maakte het Hooggerechtshof een einde aan Roe v. Wade, en daarmee aan het grondwettelijk recht op abortus in de VS. Het was eind juni. Een prachtige zomerdag, geen wolkje aan de lucht. Maar toen kwam dat bericht binnen en ik voelde mij… moordzuchtig. Die kereltjes van het supreme court beslissen over wat er in míjn lijf gebeurt? Nieuws is wel vaker verontrustend, maar dit voelde persoonlijk en zelfs fysiek. Alsof iemand met zijn hand in mijn baarmoeder graaide.

Het doet me denken aan de nacht dat Trump de eerste keer won, we woonden toen nog in San Francisco. Na die pijnlijke verkiezingsuitslag ben ik in m’n eentje gaan wandelen. Er heerste zo’n rare sfeer. Door de ramen zag ik groepen vrienden of families rond de televisie staan, met verslagen gezichten, in tranen. Het nieuws van Roe v. Wade was ook zo, maar toen zag ik alleen maar vrouwen met een verbeten trek om hun mond. Dat maakte me zo boos. Wie maakt ons zwanger, denk je?

Enkele weken later stond ik bij mijn gynaecoloog om me te laten steriliseren. Niemand zou voor mij beslissen wat ik met mijn lichaam doe. Het eerste wat die dokter vroeg? Of ik getrouwd was en wat m’n partner ervan vond. Ze weigerde me te helpen. Ik kon het niet geloven. Wat is het verschil met een man die voor een vasectomie kiest?

Wil u met die persoonlijke strijd tonen dat het ook anders kan?

De Groot: Nadat ik dit project had voorgesteld op een wedstrijd, kwamen er tijdens de pauze andere deelnemers naar mij met tranen in hun ogen. Hun verhaal had weinig te maken met het mijne, maar ze herkenden de onderliggende boodschap: hoe blijf je dicht bij jezelf wanneer de maatschappij en je partner iets anders zeggen?

De tijden waarin we leven zijn zo gewelddadig en roepen vaak een al even agressief antwoord op. Ik ben blij dat er mensen zijn die dat doen, maar ik ben zo niet, ik ben een watje. Ik wil tonen dat het werkelijke leven veel ingewikkelder is dan dat sterke, kordate antwoord van op een zeepkistje. Want hoe nodig ook, daarbij gaat een heleboel werkelijkheid verloren. Er is zoveel ambiguïteit en twijfel.

Die right wing bullshit van vicepresident JD Vance die zegt dat single, kinderloze vrouwen in hun New Yorks appartement met hun kat ongelukkig zitten te wezen… Ik zat hier inderdaad een tijdje single, zoekend en kinderloos in mijn New Yorkse appartement (lacht), maar dit is mijn verhaal en het is ingewikkeld en daarbij twijfel ik soms of mijn leven wel betekenis heeft. Vance zou het vast graag horen, maar ik maak dit niet voor die mannetjes met hun meningen. En ook niet voor mezelf. Ik maak dit voor iedereen die een keuze wil maken die tegen de haren instrijkt, om te tonen dat ze die keuze mógen maken. Dit is mijn vuistje, mijn vorm van verzet.