Expertenadvies geheimhouden? Waakhond torpedeert argumenten Wilmès en co.

De Nationale Veiligheidsraad van 3 juni 2020. © Isopix
Tex Van berlaer
Tex Van berlaer Journalist Knack

De commissie die zich buigt over de openbaarheid van bestuur maakt brandhout van het verweer van de overheid om adviezen van expertengroepen als de GEES, de RAG en de ERMG niet te publiceren.

De argumenten die de overheid aanhaalt om de adviezen van experts niet te publiceren zijn zwaar ontoereikend. Dat is de conclusie van de commissie voor de toegang tot en het hergebruik van bestuursdocumenten. Die overheidswaakhond houdt zich bezig met de toepassing van de wet op de openbaarheid van bestuur.

De commissie spreekt zich uit over adviezen van de GEES-groep, belast met de exitstrategie, de Risk Assessment Group (RAG), de Risk Management Group (RMG) en de Economic Risk Management Group (ERMG). In elk van die gevallen schiet de argumentering om documenten geheim te houden tekort.

Zo blokkeert de administratie van premier Sophie Wilmès (MR) de vraag naar transparantie van de GEES-adviezen en verslagen op basis van de status van de GEES-groep. Volgens de regering kan de groep ‘niet worden beschouwd als een administratieve overheid’ waarop de wet op de openbaarheid van bestuur van toepassing is. ‘De GEES is niet formeel opgericht door de overheid als orgaan van de federale staat en bezit een loutere adviserende rol’, klinkt het.

Maar dat argument houdt geen steek, aldus de waakhond. ‘Het is irrelevant waar de informatie vandaan komt, het is voldoende dat een administratieve overheid erover beschikt.’

In tijden van een zware gezondheidscrisis waarbij de fundamentele vrijheden worden ingeperkt, is er een zwaar maatschappelijk belang gediend met de openbaarmaking van die adviezen.

Commissie voor de toegang tot en het hergebruik van bestuursdocumenten

Een ander verweer van de premier is dat het vrijgeven van de documenten ’tot misvatting aanleiding kan geven’. Dat argument valt wel vaker te horen bij de politiek. De bevolking zou ‘overspoeld’ worden met informatie, waardoor de situatie onbegrijpelijk zou worden. Nochtans is duidelijkheid essentieel in crisissituaties.

Maar, zo riposteert de commissie, ‘in tijden van een zware gezondheidscrisis waarbij de fundamentele vrijheden worden ingeperkt, is er een zwaar maatschappelijk belang gediend met de openbaarmaking van die adviezen’.

Voor alle duidelijkheid: de commissie sluit niet uit dat uitzonderingen op de wet van openbaarheid van bestuur kunnen worden ingeroepen. Wat wel vaststaat, is dat de huidige argumentering ontoereikend is.

Website van Sciensano

Dat geldt ook voor de adviezen van de Risk Assessment Group. Die wordt voorgezeten door Sciensano en adviseert de RMG en bij uitbreiding de Nationale Veiligheidsraad.

Volgens Sciensano zijn de adviezen van de RAG ‘werkdocumenten die niet bedoeld zijn om openbaar te worden gemaakt’. Bovendien zijn de documenten ‘voorlopig’ en is het daarom ‘van het allergrootste belang om heel voorzichtig te zijn’. Daarnaast vreest Sciensano dat de persoonsgegevens van de leden van de RAG te grabbel zouden worden gegooid. Op het einde van de rit zal de informatie hoe dan ook beschikbaar zijn op de website van Sciensano, luidt het.

Maar opnieuw schiet die verdediging tekort. Volgens de waakhond moet Sciensano veel concreter uitleggen waarom de documenten geheim zouden moeten blijven. Het argument van de persoonsgegevens slaat nergens op. ‘Bepaalde namen – zoniet alle namen – zijn al bekend bij het publiek.’

Verwijzen naar de website is een brug te ver. ‘Het recht van toegang tot bestuursdocumenten laat niet toe dat een administratieve overheid de burger doorverwijst naar informatie die zich bevindt op een website.’

Eenzelfde kritiek is te horen op de beslissingen van de RMG en de ERMG om niets te publiceren. Als de overheid de adviezen en verslagen geheim wenst te houden, dan zal er veel uitvoeriger beargumenteerd moeten worden.

Advies werd opgevraagd door Knack

Op 21 april 2020 vroeg Knack-redacteur Kristof Clerix de verslagen van de RAG en de RMG op bij Sciensano. Naar aanleiding van het negatieve antwoord van Sciensano vroeg hij vervolgens de waakhond om een advies. Na het advies van de commissie stuurde Sciensano een tweede antwoord naar Clerix. Ditmaal luidt de verdediging onder meer: ‘Er kan geen inzage verleend worden in de verslagen/notulen van de vergaderingen van de RAG, omdat zij niet bestaan. Er worden geen verslagen/notulen opgesteld van de vergaderingen van de RAG.’

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content