Vanaf vandaag vervalt in Europa het melkquotum, dat meer dan 30 jaar lang de melkproductie beperkte. Bevrijdingsdag voor de boeren of stevenen we hierdoor af op een melkcrisis?
Europese boeren kunnen vanaf vandaag opnieuw melk- en zuivelproducten aanbieden op de markt zonder enige beperking. Het Europese melkquotum dat werd ingevoerd in 1984 verstrijkt namelijk. Bevrijdingsdag voor de boeren of stevenen we hierdoor af op een melkcrisis?
Om een einde te stellen aan de melkplassen en boterbergen, besloot Europa in 1984 een melkquotum op te leggen. Om de overschotten in te dijken moesten boeren zich voortaan houden aan de vooropgestelde hoeveelheden. Maar de laatste jaren steeg de vraag naar melkproducten waardoor Europa besloot de quota af te schaffen.
Contraproductief
De Belgische confederatie van de zuivelindustrie (BCZ) vindt deze opheffing alvast een goede zaak. ‘De quota zijn onnodig geworden en werken zelfs contraproductief. Het regime weerhoudt de melkveehouders ervan in te spelen op de stijgende vraag, terwijl de grenzen openstaan en de uitvoersubsidies afgeschaft zijn’, stelt de confederatie in een reactie aan Belga.
De quota werden nochtans ingevoerd om de boeren een vaste prijs te bieden, maar omdat de markt sindsdien zo geëvolueerd is en niet meer afgeschermd is, werkt het quotum niet langer prijsverhogend.
Al sinds 2003 zijn Europese boeren op de hoogte van de afschaffing ervan. Om grote prijsschommelingen te vermijden en de melkboeren te laten wennen aan de nieuwe situatie, voorzagen de Europese beleidsmakers een ‘zachte landing’, waarbij de quota geleidelijk opgetrokken werden.
De Belgische melkveehouders maakten hier gretig gebruik van. Volgens cijfers van de BCZ stegen de leveringen tussen 2006 en 2014 met 18 procent. En ook de investeringen ging fors de hoogte in. ‘Ze liggen vijftig procent hoger dan het jaar voordien’, klinkt het. ‘De zuivelindustrie is klaar om de exportkansen die er komen te benutten’, aldus afgevaardigd BCZ-bestuurder Renaat Debergh.
Stijgende welvaart in Midden-Oosten, Azië en Afrika
Volgens experts zal de groei van het verbruik van zuivel op wereldvlak de komende tien jaar aanhouden, en dat met zo’n 2 tot 3 procent per jaar. Vooral in het Midden-Oosten, Azië en in sommige regio’s in Afrika drinken mensen door een stijging van de welvaart steeds meer melk, zodat lokale boeren de vraag niet meer kunnen bijhouden.
Doordat er in 2015 ruimt 20 miljard liter meer melk zal worden geproduceerd – schattingen van het International Farm Comparison Network (IFCN) – verwachten experten geen al te grote prijsdalingen. Maar tegen de verwachtingen in, daalde de prijs in 2014 toch in vergelijking met het jaar daarvoor.
‘Niemand kan de prijs voorspellen’, verklaarde Guy Vandepoel van de Boerenbond eerder aan De Standaard. Als verklaring hiervoor geeft hij de afhankelijkheid van de wereldmarkt. De melkveehouderij was tot voor kort een Europees gebeuren, maar de Wereldhandelsorganisatie (WHO) was niet opgezet met het Europees protectionisme. Het zou onder meer de ontwikkeling van derdewereldlanden belemmeren en daarom vroeg het WHO om de exportsubsidies af te schaffen en op termijn ook de quota. Groei was de boodschap.
Maar de prijs op de wereldmarkt is erg onstabiel. Indien er ergens ter wereld een overproductie ontstaat of een dalende vraag, kunnen de prijzen onmiddellijk kelderen.
De Belgische zuivelsector reageert op deze kanttekeningen door te stellen dat ‘de moeilijke marktomstandigheden de quota-uitstap de eerste zes maanden niet gemakkelijk maken.’ ‘Maar daarna dienen zich nieuwe kansen aan, zowel op het vlak van volume als van prijs.’
Europese Commissie: ‘Geen onmiddellijk effect op prijzen’
De Europese Commissie van haar kant verwacht ‘mede dankzij de lachte landing’ geen onmiddellijk effect op de prijzen, liet Landbouwcommissaris Phil Hogan afgelopen week verstaan in de wandelgangen van het Europese Parlement.
Voorzichtig optimisme, maar ook het nodige realisme
‘Het quotaregime weerhield de Europese producenten ervan in te spelen op deze stijgende vraag’, luidt het bij de Commissie. Op dit ogenblik wordt 90 procent van de in Europa geproduceerde melk in de EU geconsumeerd. Zonder quota zullen de melkveehouders dus meer kunnen exporteren, luidt het.
Het einde van de quota betekent overigens niet dat de kwetsbare melkveehouders helemaal aan hun lot overgelaten worden. ‘Gebieden die kwetsbaarder zijn en waar de beëindiging van de quotaregeling een bedreiging zou kunnen vormen, kunnen op grond van het subsidiariteitsbeginsel profiteren van diverse maatregelen op het gebied van plattelandsontwikkeling’, zegt Hogan.
De groene fractie in het Europees Parlement waarschuwt dat de afschaffing van de melkquota de Europese boeren alleen maar zal verplichten nog goedkoper te produceren en dus grootschaliger en intensiever te moeten boeren.
‘De huidige melkcrisis werd veroorzaakt door een daling van de prijzen sinds 2009. In België ligt de gemiddelde prijs per liter melk het laagst van alle Europese landen. Zelfs met subsidies ligt het bedrag dat ze binnenkrijgen per liter nog steeds lager dan de kosten die ze maken’, schrijft European Green Party.
‘Er is simpelweg te veel melk op de markt. Als alternatief stellen zij voor om vraag en aanbod op elkaar te laten afstemmen in plaats van te kiezen voor de wereldmarkt. De export van goedkope melk naar derdewereldlanden is volgens hen bovendien een negatieve zaak voor de lokale boeren die worden zo weggeconcurreerd van de lokale markt.
‘Voorzichtig optimisme, maar ook het nodige realisme’, vat het Vlaams Infocentrum voor land- en tuinbouw de reactie van de Vlaamse boeren samen.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier