Econoom Erik Schokkaert: ‘Een pensioen met punten zou veel transparanter zijn’

Mensen met een gemengde loopbaan krijgen vaak te horen dat hun toekomstige pensioen niet berekend kan worden wegens ’te ingewikkeld’, zegt professor economie Erik Schokkaert (KU Leuven). ‘Nochtans zou je gewoon punten kunnen optellen.’

22 jaar geleden begon ik als ambtenaar met een lager loon dan in de privésector, maar ik rekende op een beter pensioen. Intussen hebben mijn collega’s-contractuelen een flinke spaarpot opgebouwd met hun tweede pensioenpijler. Zal ik straks nog wel een voordeel hebben? (Stefaan De Meyer, Oordegem)

Erik Schokkaert: De ambtenarenpensioenen blijven in het algemeen toch een stuk beter dan in de private sector. Voor de ambtenaren met de hoogste pensioenen zijn de verschillen wel kleiner dan vaak wordt aangenomen, omdat ze geen tweedepijlerpensioen hebben en de hogere inkomens in de privésector wel. De groep met het minste voordeel zijn de ambtenaren zonder een vaste benoeming: zij hebben geen hoog ambtenarenpensioen en geen genereuze tweede pijler. Voor hen zou het wel billijk zijn dat ze ook recht zouden hebben op de tweede pijler. Maar als ambtenaar zou ik niet hopen op een gelijkstelling met de privépensioenen, want die liggen in ons land laag.

Ik heb als ambtenaar, zelfstandige en bediende gewerkt. Hebt u een idee wanneer die drie stelsels gelijkgeschakeld worden? Op my pension kan ik de datum en het bedrag van mijn pensioen niet berekenen. De reden: ’te ingewikkelde pensioenloopbaan’. (Chantal Mertens, Bekkevoort)

Schokkaert: Op korte en zelfs middellange termijn zie ik zo’n gelijkschakeling niet gebeuren. Voor zelfstandigen ligt dat moeilijk omdat hun inkomens vaak niet genoeg bekend zijn. En tussen ambtenaren en werknemers heb je ook veel verschillen, onder meer door de tweede pijler. Ik begrijp dat het frustrerend is wanneer my pension aangeeft dat uw situatie ’te ingewikkeld’ is. Een pensioen met punten zou veel transparanter zijn. Dan is zo’n gelijkschakeling niet eens nodig: je krijgt gewoon punten per stelsel, die in elk stelsel hun eigen waarde krijgen. Zo kun je veel makkelijker de optelsom maken.

Vindt u dat een wijziging van de berekening van het pensioenbedrag met terugwerkende kracht een contractbreuk zou zijn vanwege de overheid? (Jan Materne, Wechelderzande)

Schokkaert: In principe wel, maar dat geldt dan voor elke wetswijziging. Als je die redenering strikt doortrekt, is elke belastingverhoging een contractbreuk. Al neemt dat niet weg dat we bij een pensioenhervorming vast en zeker met een overgangsperiode moeten werken: het is belangrijk dat mensen de pensioenrechten behouden die ze in het verleden hebben opgebouwd. Als iemand tien jaar geleden besliste om vervroegd met pensioen te gaan, mag dat pensioen nu niet dalen. Maar een 35-jarige kan niet verwachten dat hij ook nog zonder consequenties op zijn zestigste kan stoppen.

Waarom kunnen pensioenen niet gewoon netto uitbetaald worden? Dat zou een hoop administratief werk besparen. (Michel Vandycke, Knokke)

Schokkaert: Er wordt altijd een schatting gemaakt van het nettopensioen, waardoor al een voorafname van de belastingen kan worden ingehouden. Maar het is onmogelijk om perfect te voorspellen hoeveel belastingen iemand zal moeten betalen. In ons systeem worden de belastingen bepaald op basis van het gezinsinkomen. Als je gehuwd bent met iemand die een riant inkomen heeft, zul je minder van je pensioen overhouden dan wanneer je alleenstaande bent.

VRAAG VAN DE WEEK

Stel dat de beleidsmakers bij het pensioenbeleid van 2014 zouden blijven. Hoeveel méér zouden de totale jaarlijkse pensioenkosten dan bedragen in 2020, 2030, 2040? (Dirk Cornette, Zemst)

Schokkaert: De commissie Vergrijzing berekende dat de pensioenen in 2016 10,5 procent van het bbp uitmaakten, in 2022 zal dat 11,2 procent zijn en in 2040 12,8 procent. Nadien daalt dat weer, omdat veel babyboomers dan overlijden. Maar hier wordt uiteraard rekening gehouden met maatregelen die al zijn genomen, zoals de pensioenleeftijd optrekken tot 67 jaar. Anders zouden die percentages uiteraard een stuk hoger liggen. We moeten zo veel mogelijk streven naar zelfbedruipende pensioenen, want zaken als gezondheidszorg, migratie en klimaat zullen de komende decennia nog een veel grotere hap uit het budget nemen.