‘Dodelijkste jaar sinds Tweede Wereldoorlog’: ruim 17.500 extra overlijdens in 2020

Brussel op 11 mei 2020. © Getty Images
Tex Van berlaer
Tex Van berlaer Journalist Knack

Volgens demografen Patrick Deboosere en Johan Surkyn (beiden VUB) en biostatisticus Geert Molenberghs (UHasselt/KU Leuven) heeft 85 procent van de oversterfte in 2020 een directe link met covid-19.

De coronapandemie houdt de wereld nu al zo’n jaar in haar greep. Al van bij de aanvang van de crisis worden we om de oren geslagen met lijstjes. Internationale vergelijkingen moeten duidelijk maken welke aanpak tegen het virus werkt en welke valkuilen we moeten vermijden.

Niet alleen landen worden met elkaar vergeleken, maar ook jaren. Sinds de Tweede Wereldoorlog was geen enkel jaar dodelijker dan 2020. En nu hebben onderzoekers ook berekend hoe dodelijk het precies was.

De balans oogt zwaar voor ons land. Op basis van de huidige tellingen zijn er vorig jaar in totaal 127.202 overlijdens geregistreerd. Volgens demografen Patrick Deboosere en Johan Surkyn (beiden VUB) en biostatisticus Geert Molenberghs (UHasselt/KU Leuven) zijn dat ruim 17.500 overlijdens meer dan verwacht onder ‘normale’ omstandigheden. Het gaat om bijna 16 procent extra doden. Vooral april en november waren uitzonderlijk dodelijke maanden.

De berekeningsmethode staat bekend als de ‘oversterfte’. Eerder dan te kijken naar het absolute aantal coronaoverlijdens, houdt oversterfte ook rekening met indirecte doden door de pandemie. Denk aan kankers die niet tijdig behandeld worden na de afbouw van de reguliere zorg bij de overspoeling van ziekenhuizen door coronapatiënten.

Al werkt de berekening van oversterfte ook in de andere richting. Zo wordt ook rekening gehouden met de daling van het aantal verkeersslachtoffers door het sterk afgenomen verkeer tijdens de lockdown. ‘Oversterfte is dus in veel opzichten een betere inschatting van de tol van de pandemie dan enkel de geregistreerde sterfte door covid-19’, zeggen de onderzoekers.

Deboosere, Molenberghs en Surkyn schatten dat 85 procent van de oversterfte direct samenhangt met covid-19. Tegelijkertijd zou een deel van de mensen die aan covid-19 zijn overleden, sowieso zijn overleden door een andere doodsoorzaak. Dat hoeft niet te verwonderen, klinkt het. Het virus is vooral dodelijk voor ouderen en personen met onderliggende aandoeningen.

Dor hout

De wetenschappers zijn het evenwel niet eens met de analyse dat corona enkel de hoogste leeftijden zou treffen. Voor België stellen ze oversterfte vast vanaf de leeftijd van 35 jaar. ‘De gedachte dat het zogenaamd om het knippen van “dor hout” gaat, is volkomen fout.’

De impact van de pandemie uit zich ook in de levensverwachting. In 2019 bedroeg die nog 81,8 jaar. In 2020 zal die naar schatting tien maanden dalen. ‘Hopelijk zal die daling in 2021 worden goedgemaakt. Maar een dergelijke daling van de levensverwachting is in ons land niet meer voorgekomen sinds de Tweede Wereldoorlog.’

Als we de oversterftecijfers vergelijken met andere landen, blijkt duidelijk dat België in de kop van het peloton zit. Met ruim 19 procent extra overlijdens spannen de Verenigde Staten de kroon.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content