De laatste Oostfronters: ‘Met 1.200 vertrekken en met 37 terugkomen: hoe kan je dan nog functioneren?’

© .
Simon Demeulemeester

Chris Michel blikte voor zijn Koppen-reportage ‘De laatste Oostfronters’ met twee Oostfronters van 91 en 99 jaar terug op hun leven. ‘Ze hebben gevochten voor een land waar ze nooit meer geweest zijn.’

Journalist Chris Michel liet zich leiden door een centrale vraag: ‘Hoe voelt iemand zich aan het einde van zijn leven, als je op je zeventiende een keuze maakte die het normale leven beëindigde?’

‘De jongens die het Oostfront overleefden, kwamen in lichaam en ziel verminkt terug. Ze hebben nooit de eer gekregen die ze verwacht hadden. Als helden vertrokken, door meisjes met bloembossen uitgezwaaid, werden ze bij hun terugkomst in elkaar geslagen en in de gevangenis gegooid. Het land waar ze voor gingen vechten, hebben ze nooit meer gezien.’

Beide Oostfronters werden in 1945 ter dood veroordeeld. De ene vluchtte daarop meteen naar Duitsland. De ander zat eerst vijf jaar in een Belgische gevangenis, vooraleer naar Duitsland uit te wijken. Waar hij vijf jaar lang als clochard over straat zwierf. Michel: ‘Het leven van oud-Oostfronters was niet makkelijk: ze vonden geen werk, hun kinderen werden gepest, ze verloren burgerrechten…’

Geen trauma

Michel verbaasde zich over hoe verschillend de beide mannen omgingen met hun oorlogstrauma. ‘De ene man werd kwaad toen ik hem vroeg naar een trauma. Hij vond de vraag beledigend. Maar toen hij even later sprak over zijn dode vrienden, kwamen de tranen wel.’

Een historicus verklaarde die reactie aan Michel door erop te wijzen dat het toegeven van een trauma gelijkstaat aan het erkennen van een fout. ‘Voor hij die alles overboord gooit, is al die gruwel en het zware leven pas echt voor niets geweest.’

Zwaar betaald

Die man verklaarde dan ook dat hij vandaag hetzelfde zou doen als toen. De andere Oostfronter zei dat hij zwaar misleid was door de propaganda van de Duitsers, van de Kerk, de politieke leiders en de samenleving van toen, zegt Michel. ‘Hij was afkomstig uit een rijke Mechelse advocatenfamilie, zat aan de universiteit. Na de oorlog moest hij met zijn familie breken. Hij heeft die keuze zwaar betaald en zijn leven verknald, vond hij. Toch stak ook hij zijn verleden niet weg. Ze toonden hun medailles met hakenkruizen, die hingen zelfs in huis.’

Michel blijft zelf wel met een vraag zitten, zegt hij: ‘Die ene man is met 1.200 medesoldaten vertrokken naar Estland, slechts hij en 36 anderen zijn er levend uitgekomen. Van de 12.000 Vlaamse Oostfronters sneuvelden er 5.000. Ik blijf het onbegrijpelijk vinden hoe je dit alles kan meegemaakt hebben, en toch gewoon verder kan.’

De laatste Oostfronters, van Chris Michel, woensdag 29 mei op Eén in Koppen

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content