‘De huidige staatsstructuur is een bedreiging voor onze welvaart en veiligheid’

‘Of het nu gaat om gezondheid, onderwijs, diplomatie of energie: rien ne va plus’, schrijft Jonathan Holslag (VUB).

Misschien verras ik u hiermee, maar we hebben een staatshervorming nodig. Te midden van een pandemie, van grote economische uitdagingen en allerlei andere rampspoed is bevoegdheidsverdeling misschien wel het laatste waarvan u wakker ligt, ik weet het. Maar de huidige staatsstructuur is een bedreiging voor onze welvaart en veiligheid. Of het nu gaat om gezondheid, onderwijs, diplomatie of energie: rien ne va plus.

De bevoegdheidsverdeling moet zuiver zijn. Dan kan elke kiezer uitmaken waar de verantwoordelijken zitten en kunnen die verantwoordelijken de zwartepiet niet meer eindeloos naar elkaar doorschuiven. Ofwel splitsen we het land op, ofwel versterken we de nationale overheid en blijven de gemeenschappen bevoegd voor alles wat met taal, onderwijs en cultuur te maken heeft. Die keuze zal onvermijdelijk hoogspanning en onstabiliteit veroorzaken. Maar wellicht weegt de prijs van een kortstondige crisis op tegen de prijs van langdurig opportunistisch aanmodderen. De speeltijd moet stoppen.

De huidige staatsstructuur is een bedreiging voor onze welvaart en veiligheid.

In confederalisme geloof ik niet. Stel dat we bevoegdheden zoals de sociale zekerheid en energie integraal naar de gewesten kunnen versassen – en zover zijn we nog lang niet – dan voel je nu al aankomen dat er meteen gemikt zou worden op nieuwe bevoegdheden: justitie, veiligheid enzovoort. Confederalisme is niet meer dan een fase op weg naar een complete splitsing. Het grootste probleem is: zo’n proces zou minstens een decennium in beslag nemen. In die tijd zou de bestuurlijke chaos onze veiligheid en welvaart blijven ondermijnen. Als een ruziënde Siamese tweeling zouden de twee landsgedeelten blijven zwalken.

Splitsen of opnieuw nationaliseren? Als we die vraag willen beantwoorden, kunnen we ons buikgevoel beter even overstijgen. Belgicisten, laat uw sentimentaliteit varen. De oude Belgische elite, die ooit wereldwijd gehoord werd, is ei zo na uitgestorven. Ze heeft de voorbij decennia belangrijke economische hefbomen losgelaten – niet zelden ten voordele van Parijs. Cruciale instellingen zijn in verval geraakt en kapotgepolitiseerd. De taalkloof gaapt als nooit tevoren – wie nu en dan de taalgrens oversteekt, herkent twee werelden. Een Belgische doorsneetoerist heeft vandaag meer affiniteit met Antalya dan met de Ardennen. Belgisch chauvinisme valt voor het overgrote deel van de bevolking samen met de tricolore Jupilervlag.

In Vlaanderen is het niet beter gesteld. Hier wapperen iets meer vlaggen, dat wel. Maar ook hier is bijvoorbeeld Jan Breydel vooral de naam van een voetbalstadion. De liefde voor de Vlaamse landschappen, van Breugel tot de Latemse Scholen: platgewalst om plaats te maken voor Spaanse villa’s, bunkerblokjes en pakhuizen. De trots en het vakmanschap van de lakenhallen? Verdrongen door Primark en Ikea. De Vlaamse canon, dat is K3 en tussentaal op het jacht van Gert Verhulst. Politisering en nepotisme tieren ook bij ons welig. En ook onze economische kwetsbaarheid is aanzienlijk. Zijn we het met al onze nieuwe bevoegdheden werkelijk zo veel beter gaan doen? Onderwijs en ruimtelijke ordening, iemand? Goddank hebben we de Walen nog om op te foeteren.

Wellicht weegt de prijs van een kortstondige crisis op tegen de prijs van langdurig opportunistisch aanmodderen.

Een land is als een totempaal: een grotendeels verzonnen verhaal van eenheid. Maar zolang het overgrote deel van de mensheid zijn leven op één plek doorbrengt, zullen er landen en grenzen zijn. In de kern zijn landen geografische lotsgemeenschappen. Gekneed door de geschiedenis, geregeld door wetten en geregeerd op basis van duidelijke verantwoordelijkheden. Alleen duidelijke verantwoordelijkheden laten toe om leiders ter verantwoording te roepen en dwingen hen hun burgers te zeggen waar het op staat. Voor kosmopolieten én patriotten bieden ze een kans om lokaal bij te dragen aan een mooiere wereld. Het gaat om burgerschap door trots. Trots geput uit de kracht van gemeenschappelijke dromen, het vermogen te innoveren, de kwaliteit van de samenleving, de culturele verfijning en de natuurpracht van het terroir. Hoe een land zijn heden en zijn toekomst met elkaar verbindt, zal zijn beschaving bepalen.

Landen zijn artificieel, kunstmatig vervaardigd. Het wordt tijd dat wij, dat indachtig, opnieuw aan iets bouwen in plaats van verval en verrotting als een weldaad te beschouwen. De volgende verkiezingen moeten gaan over hoe we de verantwoordelijkheden afbakenen en hoe we verder zullen gaan. Laat politici hun argumenten op scherp stellen. Laat economen, juristen en politicologen de opties wikken en wegen. Het wordt een moeilijk moment, onvermijdelijk. Een bittere pil. Maar erna zal energie vrijkomen om opnieuw te bouwen. Deze bestuurlijke impasse sleurt ons allen naar beneden, aan welke kant van de taalgrens we ook wonen. Laten we schoon schip maken.

Partner Content