Vrijdaggroep

‘De hel, dat zijn niet de anderen, dat is de boodschap die de jongere generaties moeten uitdragen’

‘Diversiteit is één van onze kostbaarste rijkdommen en de taal moet opnieuw worden beschouwd als een verdedigingsmiddel van onze democratie’, schrijft Laurent Toussaint van de Vrijdaggroep.

Jean-Paul Sartre besloot zijn beroemde theaterstuk Huis Clos uit 1943 met de zin: “De hel, dat zijn de anderen.”

Voor wie het vergeten zou zijn: in de epiloog van dit filosofisch werk komen drie personages tot de slotsom dat de hel geen plaats is waar een koelbloedige beul resideert, maar wel de toestand die uit de aanwezigheid van ‘de anderen’ voortvloeit. Graag wil ik deze vreselijke zin binnen de context van ons debat over de polarisatie van de samenleving kaderen.

Onze tragische actualiteit, die in de inleiding met de getuigenis van Leila wordt geïllustreerd, toont spijtig genoeg hoe sommige burgers – ‘anderen’ – het slachtoffer worden van schandelijke karikaturen zonder enige nuance waarachter een rijke en complexe realiteit schuilgaat. Het spreekt voor zich dat extremisten garen spinnen bij dit soort, al dan niet bewuste, versimpelingen van de werkelijkheid.

We kunnen weliswaar begrijpen dat mensen de dingen in hun hoofd wel eens vereenvoudigen om de informatie die massaal op hen afkomt, sneller te bevatten en te analyseren. De daaruit volgende redeneringen, die per definitie kort door de bocht zijn, dringen via de media, de politieke wereld en de burgers echter langzaam door tot het publieke debat. U zag de jongste tijd vast ook al hoe een journalist mensen op straat een microfoon onder de neus duwt met vragen als: “Maakt u zich zorgen over uw veiligheid door de komst van deze migranten?” En ook u werd ongetwijfeld al een keertje vergast op de schaamteloze opmerkingen van een onaangename buur die zich luidop afvraagt: “Zouden ze niet beter eerst de Belgen werk geven in plaats van al die vreemdelingen binnen te halen?” En het gaat in deze simplistische opmerkingen niet alleen over migranten. Iedereen wordt op een bepaald moment door iemand anders gekarikaturiseerd. De hel, dat zijn inderdaad misschien wel de anderen. Maar moeten we dit zomaar aanvaarden?

Is het redelijk om aan te nemen dat we honderden miljoenen individuen kunnen reduceren tot enkele vooraf gedefinieerde profielen, als in een universele versie van het kinderspel ‘Wie is het?’. Binnen een dergelijk populistisch denkkader is het voor onze samenleving onmogelijk om zich harmonieus verder te ontwikkelen en het samen-leven te garanderen. Alors on danse? Misschien kunnen we het dansen nog even uitstellen en eerst van ons laten horen. Wij, dertigers, zijn het onze generatie verplicht om te reageren en alarm te slaan.

De kracht van nuance in de taal

We moeten opnieuw leren om de kunst van de nuance in de taal te cultiveren als we uit de huidige impasse willen komen. Die zou namelijk dramatische gevolgen kunnen hebben. Door het succes van diverse populistische discours in verscheidene Europese landen zijn heel wat intellectuelen maar ook oud-strijders aan de alarmbel gaan trekken. We leven in een tijd waarin angst en onwetendheid ons naar een gevaarlijk pad kunnen leiden.

Een nieuwe politieke generatie die voeling heeft met de samenleving en op haar resultaten beoordeeld wordt

We voelen vandaag de dag de behoefte aan nieuwe leiders – niet alleen in de politiek overigens – die in staat zijn om een sterke en ondubbelzinnige boodschap over te brengen. Door de demografische groei, de terroristische dreiging, en de economische en budgettaire uitdagingen waarmee de staat kampt, is er geen enkele reden om aan te nemen dat de context zal verbeteren. Integendeel zelfs. Maar net nu het vertrouwen in onze verkozenen zo zwaar onder druk staat, moeten jongeren zich in de politiek durven te engageren met het vaste voornemen om de spelregels te veranderen.

Onze Groep kreeg al verscheidene keren de gelegenheid om zich uit te spreken voor nieuwe regels op het vlak van beleid, bestuur en politieke ethiek. Door deze toe te passen en de mandaten in de tijd te beperken, zouden we een sterk veranderd discours kunnen krijgen met minder kortetermijnoplossingen in de verkiezingsslogans en objectievere, minder polariserende analyses die het algemeen welzijn op middellange en lange termijn beogen.

De muren in onze hoofden slopen om werk te maken van samen-leven

In dit klimaat van polarisatie moet België zich opnieuw zien uit te vinden. De regionalisering mag dan al het alfa en omega van ons politieke bestel geworden zijn, zij wordt in het noorden en het zuiden anders beleefd en roept ongeruste vragen op over de toekomstige welvaart van Brussel en Wallonië. Hoe kunnen we binnen deze precaire economische context open blijven staan voor de anderen en de strijd aanbinden met de polarisatie van de samenleving?

Binnen de Vrijdaggroep hebben we de barrières die onze samenleving verdelen, altijd bestreden met nieuwe ideeën en met de overtuiging dat het onderwijs een sleutelrol speelt bij de emancipatie van de burger. Vandaag moeten we met zijn allen front vormen tegen vooroordelen, gemakkelijkheidsoplossingen en onuitgesproken verwijten waarmee allerhande zondebokken worden aangewezen. Het is van fundamenteel belang dat we het woord nemen en ons duidelijk uitspreken.

De hel, dat zijn niet de anderen. De oplossing kan net komen van ‘de anderen’. Van u dus. Van elk van ons. De hel, dat is de menselijke domheid die ongestraft wordt geventileerd zonder op een weloverwogen repliek te botsen. Ons welzijn wordt in grote mate bepaald door de mate waarin diversiteit wordt gewaardeerd en door het geluk om nuance te ontdekken in het dagelijks leven.

Diversiteit is één van onze kostbaarste rijkdommen en de taal moet opnieuw worden beschouwd als een verdedigingsmiddel van onze democratie. Om vreedzaam tegen onrecht en verschillende vormen van extremisme te kunnen opkomen, is het van het grootste belang om de ideeënstrijd te winnen.

François Toussaint is consultant en ondernemer, en lid van de vrijdaggroep, beleidsplatform voor jongeren van diverse pluimage ondersteund door de Koning Boudewijnstichting www.vrijdaggroep.be @Friday_Group

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content