‘Dat pillen testen op festivals levens redt, is niet wetenschappelijk bewezen’

‘Het doelbewuste risicogedrag van de gebruiker is de voornaamste determinerende factor voor mortaliteit en morbiditeit, en niet het ongeluk om ‘een verkeerd pilletje’ gekregen te hebben’, schrijven de Gentse urgentieartsen Paul Calle en Cathelijne Lyphout.

Het spijtige overlijden van een man uit India en een tiental druggerelateerde opnames op intensieve zorg vanop Tomorrowland verhitten opnieuw de gemoederen. Een van de discussiepunten is de nood aan preventieve analyses op de festivalsite van illegale partydrugs zoals XTC, cocaïne en speed op vraag van potentiële gebruikers (ook ‘pill testing’ en ‘drug checking‘ genoemd). In verschillende landen wordt dit concept al toegepast. Het wetenschappelijke bewijs dat deze aanpak mensenlevens redt, is echter (nog) niet geleverd. Hiervoor zijn voldoende redenen.

Securitycheck

Vooreerst zijn er technische aspecten. Sommige methodes kunnen enkel aantonen dat het onderzochte materiaal één van de klassieke partydrugs bevat. Stalen met andere drugs, vaak omschreven als nieuwe psychoactieve substanties of NPS, stalen gecontamineerd met NPS of andere toxische stoffen (beide situaties zeldzaam in Vlaanderen) en stalen met hoog gedoseerde klassieke partydrugs (zeer frequent in Vlaanderen) ontsnappen bij deze security check. Met hoogtechnologische testmethodes kan men wel veel meer soorten drugs opsporen en de hoeveelheid actieve stof bepalen. Deze technieken vergen echter meer tijd en/of geld, wat logischerwijze leidt tot capaciteitsproblemen.

Dat pillen testen op festivals levens redt, is niet wetenschappelijk bewezen.

Een tweede probleem is van psychologische aard. Wie wil zijn drugs laten testen? En wat doen die potentiële gebruikers met het resultaat? Hierover zijn slechts beperkte gegevens beschikbaar. Enerzijds blijkt vaak een hoge drempel om zich aan te bieden bij het lab -onder andere uit angst voor vervolging- en niet iedereen is geneigd om drugs weg te gooien die als gevaarlijk bestempeld worden. Anderzijds kan een ‘veilig’ testresultaat vooral bij gebruik van een ‘basistest’ een vals gevoel van veiligheid creëren en leiden tot overmatig gebruik.

Onvoorspelbaarheid

Het derde probleem betreft de onvoorspelbaarheid van de toxiciteit van de drugs, inclusief de klassieke partydrugs. Als we aannemen dat op Tomorrowland (tien)duizenden bezoekers illegale partydrugs gebruiken en er ‘slechts’ één dode en ‘slechts’ een tiental levensbedreigende situaties waren, dan moet het duidelijk zijn dat er bij die jammerlijke situaties veelal een samenloop van omstandigheden speelt. Een aantal factoren zijn goed gekend: hoge doses, extra gevaarlijke varianten, combinatie van drugs (inclusief alcohol), overmatige spieractiviteit, hoge temperatuur, hoge vochtigheidsgraad, onaangepaste vochtinname (te veel of te weinig) en co-morbiditeit. Vermoedelijk maken erfelijke factoren sommige personen extra gevoelig. Via preventieve labo-analyses krijg je geen vat op het merendeel van die factoren.

Het doelbewuste risicogedrag van de gebruiker is de voornaamste determinerende factor voor mortaliteit en morbiditeit, en niet het ongeluk om ‘een verkeerd pilletje’ gekregen te hebben.

Beperkt effect

Deze drie elementen leiden tot de conclusie dat ‘drug checking’ op vraag van de potentiële gebruiker slechts een beperkt effect kan hebben. De voornaamste winst is waarschijnlijk te verwachten van de vroegtijdige vondst van een extra gevaarlijke variant in combinatie met een ruime verspreiding van die informatie op de festivalsite. Deze strategie kunnen de politionele en medische diensten evenwel ook hanteren wanneer zij snel het materiaal laten analyseren dat bij patiënten of dealers gevonden wordt.

In dit kader moet evenwel benadrukt worden dat studies op I love techno (2013 en 2014) en Tomorrowland (2015) aangetoond hebben dat nagenoeg alle levensbedreigende situaties veroorzaakt werden door de klassieke partydrugs waarbij ofwel zeer hoge bloedconcentraties gevonden werden -die niet te verklaren zijn door de inname van één pil, zelfs indien deze zeer hoog gedoseerd was, ofwel een combinatie van drugs. Hieruit blijkt duidelijk dat het doelbewuste risicogedrag van de gebruiker de voornaamste determinerende factor voor mortaliteit en morbiditeit is, en niet het ongeluk om ‘een verkeerd pilletje’ gekregen te hebben.

Naast de onduidelijke winst op medisch vlak zijn er nog ethische en maatschappelijke vragen. In welke mate draagt ‘pill testing’ bij tot het ‘normaliseren’ van druggebruik en het verlagen van de drempel om te starten met druggebruik? Wie moet de kosten dragen van een strategie die misschien een illegale activiteit veiliger maakt?

Dit opiniestuk verscheen eerder op Artsenkrant.com.